Электр озаушы кш жне кернеу.
Бірлік о табалы зарядты орын ауыстыранда бгде кштерді жасайтын жмысымен аныталатын физикалы шама тізбекте сер ететін электр озаушы кш (Э..К) деп аталады.
Бл жмыс ток кзіні жмсайтын энергиясыны есебінен жасаландытан, шамасын тізбекке осылан ток кзіні ЭК деп атауа болады. ЭК потенциал сияты вольтпен лшенеді.
Тізбекті бгде кштер сер етпейтін блігін біртекті деп атайды. Ток таситындара бгде кш сер ететін блігін біртекті емес деп атайды.
Тізбекті тйы блігінде зарядын орын ауыстыру кезінде бгде кштерді жмысы
Осыдан тйы тізбекке сер ететін ЭК- бгде кшті рісіні кернеулігіні циркуляция векторы.
Сонымен, тйы контур шін бгде кшті кенеулік циркуляциясы нолге те емес. Сондытан бгде кшті рісі потенциалды ріс болмайды.
Тізбекті 1-2 блігіндегі сер ететін ЭК мынаан те
Егер заряда бгде кште сонымен бірге электростатикалы кште сер етсе, онда орыты кш
1-2 бліктегі зарядын орын ауыстыранда орыты кшті жмысы
Тйыталан тізбектегі электростатикалы кшті жмысы нольге те, сондытан
1-2 бліктегі кернеудегеніміз сан мні жаынан берілген тізбек блігіндегі бірлік о заряд орын ауыстыру шін электростатикалы жне бгде кштерді жасайтын жмыстарыны осындысына те физикалы шама.
Кернеу тсінігі потенциалдар айырымыны жинатап орытылан тсінігі: егер тізбек блігінде ток кзі болмаса (блікте ЭК сер етпейді; бгде кштер жо), онда тізбек штарындаы кернеу потенциалдар айырымына те;
65-СРА
Дифференциал трдегі Ом жне Джоуль-Ленц задары. Интеграл трдегі Ом заы.1827 жылы неміс алымы Ом кптеген тжірибелерді нтижесінде мынадай орытынды шыарды: траты температурада ткізгіш штарындаы кернеуді ток шамасына атынасы р уаытта траты болады: I=U/R, мндаы R- ткізгішті кедергісі деп аталады. ткізгіш кедергісі оны пішініне жне млшеріне, сол сияты табиаты мен температурасына туелді, лшем бірлігі-Ом. Бір текті цилиндр трізді ткізгіштерді кедергісі оны зындыына тура пропорционал да, клдене имасына кері пропорционал болады: R=r(l/S) (10.11), мндаы пропорционалды коэффициент r-ткізгішті меншікті кедергісі, ол ткізгішті андай заттан жасаланын крсетеді, лшем бірлігі-Ом*м, r=1/g (10.12), осы рнектегі g-ткізгішті меншікті ткізгіштігі, лшем бірлігі-сименс/метр. Осы айтыландар бойынша Ом заын жазатын болса, бір текті металл ткізгіш арылы тетін ток кші ткізгіштегі кернеуді тсуіне тура пропорционал кедергіге кері пропорционал I=U/R немесе I=(1–2)/R (10.13). Осы тедік-тізбекті блігі шін жалпы трдегі Ом заы, немесе тізбекті бір текті емес блігі шін Ом заы деп аталады. Егер тізбек тйыталан болса, онда ток кзіні э..к.-і ішкі блігіндегі кернеу мен сырты кернеуді осындысына те: e=Ir+U. Тізбек блігі шін Ом заын ескеріп, тізбектегі ток кшін тапса:
I=e/(R+r) (10.14)
Осы формула тйы тізбек шін Ом заы деп аталады.
Токты тыыздыы j=I/Sекенін ескерсек жне g=1/r меншікті электр тімділігі десек, онда соы рнек мына трде жазылады: j=gЕ(10.15)
Осы формула ток тыыздыы шін Ом заыны дифференциалды трі деп аталады.
Электрлік кедергі — электр тізбегіні немесе ткізгішті электр тогына арсы баытталан серін сипаттайтын шама. Траты кернеу (ток) жадайында тізбек блігіндегі электрлік кедергі–R – скаляр шама, ток кздеріні электр озаушы кші бл блікте болмаан кезде оны штарындаы U кернеуді І ток кшіне атынасына те болады (. Ом заы):
Мндай электрлік кедергіні омды немесе активті кедергі деп атайды. Ол ткізгіш материалына туелді. имасы траты (S) жне зындыы l, рамы біртекті ткізгіш шін
мндаы R– меншікті электрлік кедергі, ол ткізгіш материалын сипаттайды. Кп жадайда (негізінен, электрлік кедергіні физикалы табиатын арастыранда) орнына меншікті электрлік ткізгіш алынды. Электрлік кедергі омметрмен немесе лшегіш кпірлермен лшенеді. Электрлік кедергіні бірліктерді халыаралы жйесіндегі лшеу бірлігі – Ом'