Деректер базасы туралы негізгі тсінік

ЫСАША ДРІСТЕР КОНСПЕКТІСІ

Дріс.

Таырыбы:Деректер базасы туралы тсінік. Деректер базасы концепциясы.

Дріс масаты:Деректер базасы туралы жалпы тсінік алу. Деректер базасын олдануды артышылытарын анытау.

Кілттік сздер:Деректер базасы, Деректер базасы жйесі, сущность, байланыс, атрибут, жазба, ріс, кесте.

Жоспары:

1.1. Деректер базасы туралы негізгі тсінік

1.2. Мн, байланыстар жне атрибуттар

1.3. ДБ-ын олдануды артышылытары

Деректер базасы туралы негізгі тсінік

Деректер базасы – бл алдымен кестелер жиынтыы, мліметтер орына процедуралар жне баса объектілер атары кіреді.

Деректер базасы – оамны андай да бір саласындаы немесе оны

бліміндегі наты объектілер туралы мліметтер жиынтыы.

Деректер базасы – арастырылатын затты объектілері жадайлары мен араатынасын крсететін атауы бар мліметтер жиынтыы.

Деректер базасы жйесі(database system) – белгілі бір пндік сала туралы арнайы йымдастырылан апаратты сатауа арналан компьютерлік жйе.

Жйе олданушыларыны кптеген рекеттерді орындауа ммкіндігі бар. Мысалы:

Мліметтер орына жаа бос файлдарды осу;
Бар файлдара жаа мліметтерді осу;
Мліметтерді іздеу;
Мліметтерді згерту;
Мліметтерді жою
Мліметтер орында бар файлдарды жою.

Ескерту. М-ында файлдар кесте, жолдар жазба(record), баандар ріс(field) болып аныталады. Кесте жне мліметтермен орындалатын амалдар арнайы SQL операторлары арылы орындалады.

Кестені андай да бір объектілер жиынны атрибуттары бар екі лшемді кесте ретінде елестетуге болады. Кестені аты идентификатор болады, ол арылы оан сілтеме жреді. Кестені баандары сол немесе баса

объектілерді характеристикаларына, яни рістерге сйкес келеді. рбір ріс саталан мліметтерді аты мен типі арылы сипатталады. рісті аты– идентификатор. Ол ртрлі программалардаы мліметтерді манипуляциялау

шін олданылады. рісті аты латын рпімен жазылады. рісті типі мліметтер рісінде саталандарды типтерін сипаттайды. Ол жол, сан, лкен текстер, кескіндер т.с.с. болуы ммкін.

рбір кестені жолы берілген кестеде сипатталан объектілерді біреуіне сйкес келеді, оны жазба деп атайды жне оны рамына берілген объектіні сипаттайтын барлы рістерді мні кіреді. Мліметтер орын ран кезде информацияларды арама-айшылысыз болуын амтамасыз ету маызды.

детте бл рбір жазбаны айталанбауын амтамасыз ететін кілттік рісті енгізумен іске асады. Кілттік ріс бір немесе бірнеше ріс болуы ммкін.

рістерді мнін олданушы зі енгізеді жне ол мліметтер орында саталады. Бл рістерден баса кейбір жйелерде есептелінетін рістерді енгізуге болады. Мндай рістерді мнін олданушы енгізбейді, ол автоматы трде баса жазба рістеріні мні негізінде есептелінеді. Кестемен жмыс кезінде олданушы немесе программа курсормен жазбаларды бойымен жылжитын секілді. рбір уаыт мезгілінде аымдаы жазба бар жне онымен жмыс жасалады.

Мліметтер оры жйесі сызбасы 1-суретте крсетілген. Онда жйені негізгі трт компоненті крсетілген: мліметтер, аппаратты амсыздандыру, бадарламалы амсыздандыру жне олданушылар.

1-сурет. Мліметтер оры жйесіні сызбасы

Мліметтер. Кбіне М-ндаы мліметтер «тратылар» деп аталады. «Траты» ретінде аралы нтижелер, сраныстар нтижесі, кіріс жне шыыс параметрлері, жне т.б. алуа болады.

Мліметтер оры жйесі біролданушылы (бір уаытта бір ана олданушы олдана алатын) жне кполданушылы (бір уаытта бірнеше олданушы олдана алатын) бола алады.

Аппаратты амсыздандыру.Аппаратты амсыздандыруа тмендегілерді жатызуа болады:

Апаратты сатауа арналан жинатаыштар, контроллер рылылар;
Бадарламалы амсыздандырумен жмыс жасауда олданылатын компьютер жадысы жне процессор (немесе процессорлар).

Бадарламалы амсыздандыру.олданушылар жйесі мен мліметтерді физикалы сатауа арналан жйені зара рекетін амтамасыз ететін мліметтер оры диспетчері(database manager) немесе мліметтер орын басару жйесі(database manager system - DBMS). МБЖ-ні негізгі ызметі – М олданушысына аппаратты амсыздандыру дегейіне кіріспей-а мліметтер орымен жмыс жасауа ммкіндік береді. МБЖ-нен баса бадарламалы амсыздандыру рамына баса да компоненттер кіреді.

Мысалы: утилиттер, осымшаны ру ралдары, жобалау ралдары, есеп беру генераторлары.

олданушылар. олданушыларды трт топа блуге болады: