Объектілі бадарланан модель
Объектілі бадарланан мліметтер моделінде мліметтер орыны жеке жазуларын идентификациялауа ммкіндік бар. М-ны жазулары мен оны деу функцияларыны арасында объектілі бадарланан программалау тілдеріні командаларыны кмегімен зара байланыс таайындалады.
Стандартты объектілі бадарланан модель ODMG -93 стандартында сипатталан (Object Database Management Group – бадарланан мліметтер орын басару тобы). ODMG -93 стандартын толы клемде мегеру лі асырылан жо. Негізгі идеясын баяндау шін объектілі бадарланан М моделіні жеілдетілген трін арастырайы.
Объектілі бадарланан М-ны рылымын торабтары объект болып табылатын графикалы тарма трінде арастыруа болады. Объектіні асиеттері андай да бір стандартты типпен (мысалы string-жолды) немесе пайдаланушыны ран типімен (мысалы, class) сипатталады. String типіні мні символдар жолы болып табылады. Class типіні мні сйкес класты экземпляры болып табылатын объект болады.
рбір объект – класс экземпляры объектіні рпаы болып есептеледі, ол асиет ретінде аныталан. Класс экземплярыны объектісі зіні класына
жатады жне бір ана ата-анасы болады. М-даы туысты атынастар объектілерді байланыс иерархиясын рады (9-сурет).
10-сурет. Кітапхана жмысындаы М-ны логикалы рылымы.
Мнда кітапхана типті объект абонент, каталог жне жіберу объект экземпляр кластарына ата-аналы болып табылады. Кітап типті ртрлі объектілерді бір немесе бірнеше ата-анасы болуы ммкін. Бір ата-анасы бар КІТАП типті объектілер е болмаанда инвентарлы номері бойынша ажыратылуы тиіс, біра ISBN, УДК, АТЫ, жне АВТОР асиеттеріні мні бірдей болуы ммкін.
Объектілі бадарланан М-ны логикалы рылымы иерархиялы М- ны рылымына сас. Оларды арасындаы негізгі айырмашылы мліметтерді манипуляциялау дісінде болуы ммкін.
арастырылып отыран М-да мліметтермен орындалатын операцияларда инкапсуляция, мрагерлік (наследование) жне полиморфизм трізді объектілі бадарланан механизмдерге кшейтілген логикалы операциялар олданылады. Кей жадайда SQL операцияларына сас операциялар олданылуы ммкін (мысалы, М-н ру).
М-н ру жне трлендіру мліметтерді жылдам іздеуге арналан апараттан тратын индекстерді автоматты трде рып, одан кейін тзейтіндей болуы тиіс (индексті кестелер).
Объектілі бадарланан М моделіне атысты инкапсуляция, мрагерлік жне полиморфизм ымдарын арастырайы.
Инкапсуляция –объектіні зі аныталан аралытаы асиеттерді аты
крінетін облыспен шектеледі. Егер каталог типті объектіге кітап авторыны
телефонын осатын болса (телефон деген атауы бар болса), онда біз абонент жне каталог объектілеріні бір атаулы асиеттерін аламыз. Мндай асиетті мні инкапсуляцияланан объектілермен аныталады.
Мрагерлік – бл керісінше, объектіні барлы рпатарындаы асиеттерді кріну облысын кеейтеді. Мысалы, каталог типті объектіні рпаы болып табылатын кітап типті барлы объектіге ата-аналы объект асиетін беруге болады: ISBN, УДК, АТЫ, жне АВТОР. Егер тікелей ата-ана болып табылмайтын объектілерде мрагерлік жасау механизмін кеейту ажет болса (мысалы, бір ата-ананы рпатарыны арасында), онда оларды орта атасында abs типті абстрактілі асиет аныталады. Кітапхана объектісіндегі билет жне номер абстрактілі асиеттерін анытау барлы абонент, кітап жне жіберу ішкі объектілерінен осы асиетті шыаруа келеді.
Полиморфизм – объектілі бадарланан программалау тілдерінде андайда бір программалы кодты ртрлі типті мліметтерімен жмыс істеу абілетін крсетеді. Объектілі программаны орындалуы кезінде сол діс аргументті типіне туелді ртрлі объектілерде олданылады. Бізді жадайда, объектілі бадарланан М-на атысты, полиморфизм кітап класындаы объектілерді аиеттеріні жиынтыы ртрлі болуы ммкін. Кітап класындаы объектілермен жмыс істейтін программаны полиморфты коды болуы ммкін.
Объектілі бадарланан М-даы іздеу дегеніміз – пайдаланушыны сраан объектісі мен М-да саталан объектіні арасындаы састыты анытау болып табылады. Объект-масат деп аталатын пайдаланушыны анытайтын объектісі, жалпы жадайда, М-да саталан барлы объектілер иерархиясыны ішкі жиыны трінде берілуі ммкін. Объект-масат, сондай-а, сранысты орындалу нтижесі орда саталуы ммкін. Кітапханада кем
дегенде бір кітап алан абонентті аты мен оырман билетіні номері жніндегі срауды мысалын былай крсетуге болады (7-сурет).
Реляциялы мліметтер орыны моделімен салыстыранда мліметтерді объектілі бадарланан моделіні жетістігі объектілерді крделі зара байланысы туралы апаратты бейнелеу ммкіндігі болып табылады.
Мліметтерді объектілі бадарланан моделі мліметтер орындаы жеке жазуларды ерекшелеп, оларды деу ызметін анытау болып табылады.
11-сурет. Бтін объектілі М фрагменті
Объектілі бадарланан модельді кемшілігі ымдарыны аса жоары крделілігі, мліметерді деуді олайсыздыы жне срауды орындауды крделілігінде болып отыр.
90-жылдары объектілі бадарланан мліметтер орын басару жйелеріні эксперименттік прототипі пайда болды. азіргі уаытта мндай жйелер кеінен таралуда, оан мынадай МБЖ-і жатады: POET (POET Software), Jasmine (Computer Associates), Versant (Versant Technologies), Iris, Orion, Postgres.
Баылау сратары:
1. Мліметтерді типтері жне моделі дегеніміз не?
2. Иерархиялы моделді рылым алай аныталады?
3. Желілік модел ді рылым алай аныталады?
4. Реляциялы моделді рылым алай аныталады?
5. Постреляциялы модел ді рылым алай аныталады?
6. Кп лшемді модел ді рылым алай аныталады?
7. Объектілі бадарланан модел ді рылым алай аныталады?
дебиеттер:
[3], [4], [7].