Таырыбы: Денеге баытталан терапия.
Саба жоспары:
1. Дене терапиясы
2. В. Райхты лесі
3. Дене терапиясыны баыттары
Масаты:Студенттерге денеге баытталан психотерапияны теориялы негізі жне техникасыны олданылу ережелері мен ерекшеліктері жнінде білім алыптастыру.
1. Денелік бадарлы терапия - Психологиялы – денелік кедергілерді жоюа ммкіндік беретін терапия. Денеге баытталан терапияны негізін салушы В.Райх. Денеге баытталан психотерапияда Райхты «биоэнергетикалы» дісі Лоуэн дісі, Фельденкрайс олданылады.
Масаты дене блшы етіне тскен психологиялы кштенуді дене жаттыулары арылы шыару. Денелік – бадарлы психотерапиядаы негізгі ым - Блшыет сауыты. Денелік терапияны шаралары- денелік жадайды баалау, тыныс алу. Денелік – бадарлы психотерапияда «алашы терапия» ымын енгізген алым - Артур Янов. Кіл-кйге сер ететін химиялы жне электрлік алмасуларды жиынтыы - биоэнергетикалы мхит деп аталады.
2. Артур Янов, Райх т.б дістері.
Сабак барысы:
Адамны психикасы жне денесі бір, психикалы лемінде болып жатанны барлыы адамны денесінен крініс табады. Адам денесімен жмыс істегенде, длірек айтса, онда толып жатан психикалы ысымнан оны босасыту, тере талдаумен айналыспай жеке тланы психологиялы мселелерін шешу энергиясымен байланысты босасыттуа болады. Денеге байланысты зіні денесін жне сезімін тсіну сферасын арапайым кеейтуді зі крделі психологиялы мселелерді шешуге ммкін.Вильгельм Райх (1897-1957) дене психотерапиясыны негізін салушы деп есептеледі,хатха-йогамен баса да шыыс дістерді есептемегенде, ол зіні жмысын «шінші» толынды психоаналитик ретінде бастады.Райх оргонды энергиятуралы айтан, ол денеде еркін озалады, сау аза мен психиканы негізгі функциясы болып табылады. Оргонды энергия бкіл космостан тіп, тірі азаларда е бірінші ауамен демалан кезде жиналады. Дем (оны шкірті А. Лоуэн жазандай) денені озыш жадайына тікелей байланысты. Біз тыныш жне босасыан кйде боланда, бізді деміміз еркін жне тыныш болады. Кшті эмоционалды жадайда денеден жылам жне екіпнді болады. ору кйінде боланда, біз атты жне демді тотатып демаламыз. ысым кйінде боланда дем стірт болады. Кері пікірде орынды: тере дем алу денені тыныштандырады. Тере демалу дегеніміз – тере сезіну.
Бл энергияны жинау шін жне адамды сауытыру шін Райх оргонды аккумуляторды ойлап тапты. Оргонды аккумуляторды жшік трінде болады, ол бірнеше абат ааштан, металлдардан, арнайы бырлардан трады. Олар азіргі кезде де АШ-та, Германияда жасалынады.
Райх бойынша оргонды энергия омырта бойымен жоары-тмен, орталытан периферияа арай жне кері аады. Жаымсыз уайымдардан оранысы болып табылатын оргонды эенргияны денеден еркін туін бгейтін бекіген блшыет ысымы белгілі бір тланы невротикалы згерістерге келеді. Бл бекіген блшыет бгеулер «блшыетті абатын» немесе «мінез абатын» рады. Адамны мінезі блшыет ысымына сйкес келеді, бл оны денесінде болады жне оршаан ортаа зіне тн стереотипті реакцияларды анытайды.
Адам блшыет ораныс ыртысымен шектелген кезде, ол абіеттілікті жне шынайылылыты жоалтады, оны оршаан ортаа реакциясы шаблонды жне механикалы бола бастайды, ол тере жне шынайы сезіну, зіні сезімдерін ашы білдіру, біреуге шынайы жаынды сезімін бастан кешу, мірден жне сексуалды атынастан ляззат алу абілеттерін жоалтады. Ол зіні блшыет ыртысыны лына айналады, жне оны мірі р трлі орыныш сезімдеріне тола бастайды.
Райх блшыет абатын жеті сегментке бледі, олар кз, ауыз, мойын, кеуде, диафрагма, іш, бксе аймаында орналасан. Оларды райсысы белгілі бір сезімдер мен іс-рекеттерді бгейді немесе басып тастайды. Мысалы, кз аймаында орыныш, ашу сезімдері, жас т.с.с. бгеу, атты ысымдар кезінде мадай жансыз озалыссыз болады.
Блшыет абатын босасыту адамды оны алашы табии жадайына келеді, онда ол шынайы рахат жадайды бастан кешіреді, мір кшіні тасуы еркін жне ашы, толы сексуалды ляззата блену абілетті бола бастайды. Адамны блшыет ыртысы жадайа стереотипті емес, ая асты жауап береді.
Райхты пікірінше мінезді ыртысы жалыздыты, лсіздікті негізі болады. Оны шкірті А. Лоуэн бл кзарас бойынша бес мінезді сипаттап береді.
Шизоидті типмінез ойлары сезімдермен айын емес байланыста болатын, з-зіне кетуге тырысатын, шынайылылыпен атынасты жоалтатын адама тн. Оларды энергиясы денені ортасында орналасан жне периферияа бармайды, оны бет, ая, жыныс мшелеріне еркін туіне бекіген блшыет ысымы бгет болады. «Шизоидті» жеке тлада ая асты іс-рекеттерде иындытар болады, рекеттері икемді емес. Оларды з-зін баалауы тмен, дене пішіндері ысылан, жіішке болып крінеді. Мимикасыны жотыы оны маска киіп алан трізді етіп крсетеді.
Оральді мінездіадам баса адамдарды олдауын ажетсінеді жне тла аралы атынастарда туелділікке бейім. Оларды энергиясы орталыта бекімеген емес, біра периферияа лсіз теді. Денесі жне ол-аяы заран, блшыет жетілмеген. Мндай типтегі адам з аяында ны тра алмайды, бл тура маынада жне ауыспалы маынада айтылып тр. Негізгі ажеттіліктері анааттанбаанда оларда депрессияа бейім.
Психопатикалы типтегіадамда басару жне билік ету ажеттілігі айын крінген, оларды зіні леуметтік имиджімен естері шыан. Мндай доминанттылыа ажеттілік оларды денесіні жоары жаыны аса дамыанында крініс табуы ммкін. Энергия кбінесе баса арай теді, ал белден тмен арай туін блшыет ысымы бгейді.
Мазохистік типмінезіндегілер мселені белсенді шешу кезінде лсіздігін білдіреді. Олар толыымен эенергиямен зарядталан, біра сезімдерін ашы білдірмеуге тырысады. Мндай адам блшыет ысымын басарады, жаратылысты болдырмау шін трізді. Денесі детте ыса, тыыз жне блшыетті. з-зін бекіту те шектеулі.
Регидті типзімшіл, жеке тланы шындыына баытталан, функционалдылыы жасы, біра зіні ылы-рекетін тым атты адаалап басарады. Олар атынаста здерін алша стайды, рахата толы берілуге орады. Биоэнергетикасы оршаан ортамен байланыс шін периферияда бар жне сонымен атар орталыта да бар. Сезімдері еркін теді, біра оларды крінісі шектелген. детте мндай типтегі адамдар озалмалы, денелері пропорционалды.
Райх терапиясында блшыет ыртысын алып тастау шін детте келесі олданылады:
1. Тере дем алу арылы денеде энергияны жинау;
2. Бекіген блшыет ысымын босасыту шін оан тікелей сер ету;
3. Арнайы имылдар (детте ритмдік), мысалы кушетканы теуіп велосипедті озалыстардай аяты озалту;
4. Блшыет ысымына белгілі бір сер ету арылы аныталан эмоционалды шектеулер мен арсыласуды клиентпен бірге ашы арастыру;
5. Клиентті шыаран дыбыстар, айайлар білгілі бір блокпен байланысты эмоционалды кйді крсетеді;
6. Гримасничандылы немесе кейбір сезімдерді дене ылы-рекеттері арылы крсету;
азіргі дене тераписында бл реестрге таы мыналар осылан:
7. Тере дем алумен бірге арнайы ысымды дене трыстары;
8. Ерекше денені алау (рольфинг), оны масаты блшыет ыртысын (фасции) босату.
Райх бойынша бкіл дене блшыет абаты бойынша жеті сегментке блінген, райсысы спецификалы сезімдермен жне іс-рекет импульстарымен басылып тасталынады.
Блшыет абатыны р трлі сегменттерінен жргізілетін жмыстарыны кейбір нсаларын мысал шін келірейік ([8] бойынша):
1. Кз.Кз аймаындаы ораныс ыртыс, ол мадайды озалмауында жне «бос» кзарасында крініс табады. Кзді олдан келгенше атты лкен ылып ашу (ору сезіміндей) арылы оны босасыту, мадай мен кз стін мобилдеу шін эмоционалды кейіптерді жасату, сонымен атар кзді айналдырып жне бір жатан екінші жаына озалту арылы кзді р абыраа тотату.
2. Ауыз.Оан иек, мойын, желке блшыеттері кіреді. Жа ысылып трандай жне шынайы емес босасыан кйде болуы ммкін. Бл сегмент жылау, айайлау, ашу, тістеу, сору, гримасалау сезімдерін білдіру кйлерін стап трып крсетеді. ораныс ысымы жылауды имитациясы, дыбыстарды шыару, ерінді озайтын рекеттер, тістеу, су имылары, арылы жне блшыетке тікелей сер ету арылы босасытуа болады.
3. Мойын.Бан мойын жне тілді тереде жатан блшыеттер жатады. Оан негізінен ашу, айай, жылау кіреді. Мойынны тере жатан блшыеттеріне тікелей сер ету ммкін емес, сондытан маызды тсілдері айай, айайлап сйлеу, су имылдары т.с.с. болып табылады.
4. Кеуде.Оан иыты, жауырын, жалпа блшыеттері, бкіл кеуде клеткасы жне ол блшыеттері жатады. Бл сегмент клкі, ашу, айы, марлы сезімдерін бгейді. Кез келген эмоцияны басуды маызды тсілдеріні бірі демді кідіртіп шыару, ол кбінесе кеуде тсында болады. абат дем алу арылы, сіресе толы демді алу арасында босасытуа болады. ол дл соы жасау, жлу, ылындыру, ру шін арналан.
5. Диафрагма.Бан кн кеуде ортасы, р трлі ішкі мшелер, тменгі омырталар блшыеттері. ораныс ысымы омыртаны алдыа арай исаю арылы крініс табады. Клиент жатан кезде, арыны тменгі тсымен жатан жеріні арасында кеістік болады. Демді шыару демді алуа араанда иыныра болады. Мндаы абат кбінесе ашуды бгейді. Алашы трт сегментті ашып алу керек, бл су рефлексімен дем алумен жмысы арылы жзеге асады (мыты блогі бар адамдар суа абілетсіз болуы ммкін).
6. Іш.Ара мен ішті жалпа блшыеттері кіреді. Белдегі блшыеттерді ысымы орыныш сезімімен байланысты. Бйірдегі ораныс абаты ашу мен натпаушылыпен байланысты ытытан оруды тудырады. Босасу жеіл теді, егер де жоары сегменттер ашылан болса.
7. Бксе.Оан бксені бкіл блшыеттері жне ая блшыеттері кіреді. Нерлым ораныс ыртысы болса, сорлым бксе арта арай шыып трады. Бксе регидті, ол «лі» жне сексуалды емес. Бксе абаты озу, ашу жне анааттануды басып тастайды. озу (немесе аладаушылы) сексуалды ляззатты басудан туындайды. Бксе блшыеттердегі ашу толыымен кетпегенше бл аймата толыымен ляззат сезімін бастан кешу ммкін емес. Бл ысымды бксе блшыеттеріне ысым рсету арылы, содан кейін аяты сілку жне бксемен отыран жерді ру арылы босасытуа болады.
Сегменттерді босату босасыту детте жоарыдан тменге арай жргізіледі. Райхты байааны, адамдар блшыет абатын босасытан сайын оларды мір стилі, трмысы згереді, лкен згерістер болады жне соны ішінде мінезі де згереді. Оны алдында жоалтып алан ашыты пен шынайылылы олара айта айтып келеді. Олар здерін айтадан «тірі» сезінеді, жаа энергиясын, мірге ызыушылытарын, абілеттерін баалайды жне сатайды.
Дене терапиясына р трлі баыттар мен тсілдер кіреді. Бан: Александр Лоэнні биоэнергетикалы дене терапиясы, Фельденкрайзді дісі, Александрді дісі, рольфинг, Артур Яновты алашы терапиясы, сезіммен ынуа бадарланан терапия. Сонымен атар дене терапиясына хатха-йога, тай-цзи-цуань, айкидо жне баса да шыыс йретулерді дістерін жатызуа болады.Александр Лоэнні биоэнергетикалы дене терапиясы, тере дем алуды, энергетикалы блоктарды ыну жне блшыет абатын лсірету шін арнайы дене трыстарын олданады, сонымен атар энергия аымын мобилдеу шн жне «жасырылан» эмоцияларды босату шін сйлесу процедуралары.Фельденкрайзді дісітиімсіз деттерді удан, арапайым рекеттерде арты кштітмендетуден трады. Ол тиімді деттерді жне шынайы грацияны, еркін имылдарды руа кмектеседі. зіндік сананы кеейтуге жне абілеттерді дамытуа кмектеседі.Александрді дісідене трыстарын тсінуге жне оларды жасартуа баытталан. Адама дене мшелері арасындаы зара гармониясын тсінуге кмектеседі.Рольфинг (Ид Рольф) ол бліктері арылы тере денені алау, денені айта ру, осанканы тзету, сол арылы тланы психологиялы жаарту.Артур Яновты алашы терапиясыбрыы боландарды бастан кешу шін иын болатындарды есіне тсіру, жаырту. Бл те маызды, бл арылы жасырын ысымдарды анытап, оларды жою.Сезіммен ынуа бадарланан терапия– бл процесс бала кезімізде болан, біра мір барысында жоалтып алан абілеттерді айтадан йрену, денемен тйсіну.
Шыыс дістер те крделі жне кп ырлы. Хатха-йогастатистикалы дене трыстарына акцент ояды, оны негізгі масаты денені р трлі энергияны тасымалдаушысы ретінде тазалау жне оны кшейту.Тай-цзи-цзуань денені ішіндегі энергия жйесін дамыту. Мнда динамикалы жаттыулар олданылады.Айкидокбінесе ораныс жйесі ретінде танымал, бл жйені маынасы - зіні ішкі леміні гармониясы
Масаты: биоэнергетикалы терапияда тынысалу жаттыуы трінде олданылады. атынасушылар энергиялы балансын толытырады жне зіндік денесін сезінуді кшейтеді.
ажетті уаыт:15 минут.
Жру барысы; Тынысалу топта синхронды, энергиямен жне энтузиазмамен басталу керек. Біріншіден атынасушылар шеберге трады. Аятарыызды 1 -метр алша стап ауырлы кшіізді аяыызды алдыы жаына тсірііз. Тізеізді кішкене бгіп, ал денеізді бос стаыз. олыызды ішіізге ойып арсы тран адамны кзіне арап визуальды контакт жасаыз. Ауыз арылы демалыыз, деміізді ішке жинаыз.Содан кейін деміізді сырта шыарыыз, ол дыбыс аяталана дейін созылуы керек. айтадан жай демалыыз.Осылай 16-рет тере жне жай демаласыз. Асыуа болмайды онда басыыз айналуы ммкін. Сіз дем аланда не кедергі келтіреді, бріне кіл аударыыз.
Жаттыуды аятааннан кейін сілкінііз, олыызды тмен тсіріп тзеізді бгіп жазыыз. Осыдан кейін тран орныызда бірнеше рет секірііз. Секіру жоары емес. Сл ана еденнен ктерілуі тиіс. Шаршаанша секірііз, сосын тізеізді жазып демалыыз.
Йыдаы ару.
Бл атысушыларды дені ыз бала боланда жзеге асаны абзал. Бір атара трып, аттарын айтады да, олдарын кеудесіне ойып, кздерін жмады. Жргізушіні бйрыы бойынша атынасушылар р жерге бытырап кетеді. атынасушыны біреуін тртіп, атын айтады. Ал ол осы рекетті жаластырады.Аты бір рет аталан ойыншы айтадан аталмауы керек.Ойын ызыты болуы шін уаыт белгілеуге болады.