Дріс. Эксперименттік зерттеуді даму тарихы

Психологиялы зерттеу дістеріне кіріспе ” ПНІ БОЙЫНША

ДРІСТІ ТЕЗИСТІК МАЗМНЫ

Модуль 1

Эксперименттік психологияа кіріспе

Дріс. ылыми зерттеу діснамасы, дістемесі жне діс туралы тсінік

азіргі кезде психология ылымы те кп фактілі материалдар жинады, дамыан эксперименттік дістемелік аппараттарын алыптастырды. Біра та осы эксперименттік фактілерді кп болуы психологиялы зерттеуде дезорганизациялы ызмет атарып, ылымны ары арайы дамуын тежеуі ммкін. Осы масатта зерттеуді теориялы, діснамалы негіздері арастырылады. азіргі кезде теориялы, діснамалы зерттеулерді даму ажеттілігі айын крінеді. Оларды міндеті, алынан фактілік материалды белгілі-бір жйеге негіздей отырып реттеу, масата баыттала отырып жаа материалды алу. Бл сратара жауап беру шін, яни діснамалы негізді алыптастыру шін, зерттеуді категориялары, станымдары аныталуы керек. діснама –бл шындыты ылыми жолмен тануды жне айта деуді дістері, формалары, станымдары туралы ілім. Теория- бл андай да болмасын жйені тсініктер, задар, станымдар арылы жалпы трде сипаттау. станым– бл андай да бір теорияны, тжырымдаманы алышарты, негізгі тсінігі. станым практикада, дісте крінеді. станымдар зерттеу рекетіні нерлым траты, згермейтін аидалары. Ал, дістер ылыми баыта байланысты, теорияа байланысты згеріп отырады. діс -біріншіден оыту, зерттеу, йрету жолы, тсілі; екіншіден табиат задылытары мен былыстарын, оамды, жалпы танымды зерттеудегі ережелер жйесі; шіншіден, танымда жне практикада белгілі нтижелерге жетуді тсілі. діс-метод. дістеме -методика –бл андай да болмасын дісті олдануа ммкіншілік беретін наты тсілдерді жиынтыы. Зерттеу процедурасы –бл зерттеуді йымдастыру жне жргізу тсілі немесе зерттеу барысында талыланатын барлы танымды жне йымдастырушы рекеттерді реті. Жалпы ылыми психологиялы зерттеулерде діснамалы станымдарды 4 дегейін бліп крсетуге болады:

  1. философиялы методологиялы принциптер дегейі;
  2. жалпы ылымды дегейдегі станымдар;
  3. жалпы психологиялы дегейдегі станымдар;
  4. наты эксперименталды психологиялы дегейдегі станымдар.

Психологиялы зерттеу жргізуді кезедері.

1. Зерттеу бадарламасын талдау:

2. Эмпирикалы объектілерді анытау:

Психологиялы зерттеу бадарламасыны тараулары: 1. діснамалы тарау – ылыми мселені, зерттеу масатын, міндеттерін анытау; негізгі тсініктерді интерпретациялау, теориялы талдау жасау; болжамдарды шыару. 2. дістемелік-процедуралы тарау - зерттеуді жоспары жасалады; олданылатын дістемелер аныталады.

Тадау тобы -эмпирикалы зерттеу жргізілетін генералды жиынтыты бір блігі. Тадау тобында алынан мліметтер ттастай генералды жиынтыа ауыстырылады. Ол шін тадау тобы репрезентатаивті болуы ажет, яни генералды жиынтыты сипаттары тадау тобында кріну керек. Тадау тобыны негізінен екі трі болады: кездейсо жне масатталан.

Зерттеу объектісі - зерттеу мселесіне сйкес зерттелінетін былыс немесе процесс.

Пні - объектіні наты зерттелінетін аспектісі.

 

 

дріс. Эксперименттік зерттеуді даму тарихы

Эксперименттік психология – психикалы былыстарды эксперименттік діс арылы жргізілетін зерттеулерді жалпы аталуы. Психологияны философиядан блек ылым саласы ретінде алыптасу шін экспериментті олдану маызды роль атарды. Эксперименталды психологияны алыптасуына негізінен сер текен кзарастар: айта рлеу дуірінен бастап, р трлі ылым салаларында эксперименталды ойлар алыптаса бастады. Эксперименталды психологияны дамуына шарттарды байланыстыру ажет болды:

1. ылыми ойлауды дамуы. Яни, жаа мселелерді тудыратын ылыми ізденістерді алыптасуы;

2. Зерттеу жргізушілер арасында жаа зерттеу тсілдері мен техникалары енуі керек (психофизика, психофизиология);

3. Арнайы ылымды білімдерді жне арнайы дайындыы бар адамдарды сол ылым саласына келуі керек.

 

Эксперименттік психологияны алыптасуына сер еткен кзарастар.айта рлеу дуірінен бастап эксперименттік ойлар алыптаса бастады.

Аылшын алымы Ф. Бэкон – империзмні алашы кілдеріні бірі. Ол ылымны эффективті зерттеу дісін алыптастыруа басты назар аударып, империзмні алашы жаршысы болды.

Геометрия мен жаа механикаа баытталан психологиялы теорияны сызбасын француз математигі, философы жне жаратылыстану ылымдарыны зерттеушісі Рене Декарт (1596 - 1650) сынды.

Джон Локк(1632 - 1704) ассоционист, аылшын философы. Ол Декартты рационалисттік кзарастарына арсы шыты. Дж. Локк психологияны дамуына принциптер енгізді. Гартли Д.(1705 - 1757) аылшын ойшылы. Ол ассоциацияны психикалы мірді негізгі принциптері деді. Д. Гартли Локты ассоциациялар идеясын дамытты, біра ол материалистік баытты станды.

Гоббстыайтуынша, инерция заы бойынша тйсіктерден елестер туындайды, ал оларды бірігуі ойлауды алыптастырады.

Джон Миль (1773 - 1838). Ол Гартли теориясын одан ары дамытты. Ол психикадаы элементтер бір-бірімен ойлау арылы осылады.

Ламетри(1709 - 1751) француз дрігері. Ол Гартлимен сйкес келетін кзараста болды. Оны айтуынша, жан денеден блек емес, ал адам машина емес деп тсіндіргісі келді. Осы жерде ол Гартлимен келіспеді.

Фехнерді 1850ж. «Элементы психофизики» деп аталатын ебегі эксперименттік психологиядаы бірінші жазылан кітап. Ол тйсіктерді ажырату табалдырытарын жне осы табалдырытарды логарифмикалы заа байланысты екендігін крсеткен. Гельмгольц (физиолог, рі хируруг) «Физиологиялы оптика» ебегінде физиологиядан психологияа тікелей адам жасаан. Ол кбіне эмоцияларды, сезімдерді арастырады, жне оларды зерттеу шін лшеу дісін егізді. Сондай-а ол нерв импульстеріні жылдамдылыын лшейтін прибор жасаан.

Герниккеістікті абылдауды, температураны сезінуді зерттеген.

Функционалды психологияны е крнекті кілі Брэнтаноболды. Ол адамны белсенділігі идеясын сынып, оны элементтерге блшектеуге болмайтынын крсетті. Ол бойынша р белсенділік психикалы процесс масата байланысты алыптасады. Брэнтано бойынша психология ылымыны пні – акті ретінде крініс беретін психикалы феномендер.

Вюрцбург мектебіні негізін салушы – О. Кюльпе.Ол мектепте негізінен ойлау мселесі зерттелінді. Негізгі зерттеу дісі – интросрекция. Бл мектеп – ойлау мселелерін эксперименттік трде шешуге тырысты. Кюльпені пікірі бойынша, ойлау елестерді аымы емес. Ол мектеп психологияа эксперимент арылы тапсырма тсінігін енгізді.

Модуль 2