Тапсырма: сйлемдерді толытыр
Саба берілген сыныптар:6б
Кні:8.11
Сабаты таырыбы:Жерді рлысы,негізгі ымдар.Тау жыныстары жне минералды жіктелуі.
Сабаты масаты:
Білімділігі: Оушылара жерді сырты жне ішкі рылысы туралы жалпы тсінік бере отырып, жер абытары туралы негізгі ымдар мен задылытарды мегерту;
Дамытушылыы:з бетінше ізденіспен шыармашылы трыда жмыс істеуге дадыландыру. з ойларын еркін де сауатты, наты жеткізу абілеттерін арттыру.
Трбиелілігі:Жан-жатылыа, ізденімпаздыа баулу, тыдай жне сйлей білу мдениетін арттыру.
Сабаты трі:жаа саба
Сабаты дісі: тсіндіру,баяндау
Сабаты крнекілігі: Оулы, кескін карта, жарты шарлар картасы
Сабаты жру барысы:
1.йымдастыру.а)оушылармен амандасу
)оу ралдарын тексеру
Жаа сабаты мазмны:Жер — Кн жйесіндегі Кннен рі арай санаанда шінші аламшар адамзатты тіршілік ететін бесігі.Жер эллипстік (дгелекке жуы) орбита бойымен 29,765 км/с жылдамдыпен 149,6 млн. км орташа ашытыта 365,24 орташа кн тулігі ішінде Кнді бір рет айналып шыады.Оны табии серігі – Ай. Ай Жерді 384000 км орташа ашытыта айналады.Жер осіні эклиптика жазытыына клбеулігі 66°33´22, оны з осінен айналу периоды 23 са 56 мин 4,1 с. Жерді з осінен айналуы себебінен Жерде кн мен тн ауысса, ал оны осіні орбита жазытыына клбеулігі мен Кнді айналуы салдарынан Жерде жыл мезгілдері згеріп отырады. Жерді жасы шамамен 4,5 млрд. жыл деп есептеледі.Жер Кнді айналып жрген 9 планетаны ішінде млшері мен массасы бойынша 5 орында. Жерді массасы 5,975•1021 т, орташа тыыздыы 5,517 г/см³, клемі 1,083 млрд. км³, ауданы 510,2 млн. км², сырты пішіні 3 осьті эллипсоида (сфероида) жаын. Осы кнгі космогониялы тсінік бойынша Жер осыдан 4,5 млрд. жыл брын Кн айналасындаы кеістікте шашыраан газ-тоза заттан, планеталар тартылыс кшіні серінен пайда болан.атты материя кесектеріні сотыысып, жабысуынан планеталар лая берген. Газ-тоза зат іріктеліп, оларды жеіл элементтері Кн сулесіні ысымымен онан рірек, ал біршама ауырлары Кнге жаын орналасан.Жер рамына Кн жйесінде кездесетін барлы химиялы элементтер енеді. Затты планета центріне тартылуы жне оны ось бойымен айналуы салдарынан Жер эллипсоидты пішінге келген.
Жер туралы ысаша мліметтер
· Кннен ашытыы — 150 млн км.
· Орбитадаы айналу жылдамдыы — 29,8 км/с.
· Орташа тыыздыы — 5,5 • 103 кг/м3.
· Кнді айналу затыы — 365 тул. 6 ca.
· Табии серігі — Ай.
· Массасы — 6 • 1024 т.
· Радиусыны орташа зындыы — 6371 км.
· Экваторыны зындыы — 40075,7 км.
· Меридианыны зындыы — 40008,5 км.
· Жер бетіні жалпы ауданы — 510 млн км2.
Сергіту сті арылы жаа сабаты таырыбын ашу.
Дниеде бір арбыз бар солмайтын, Жер зегі атанан
Жаз шіріп, ыста сіп тобайтын. Е орталы блігі
Жаханны жерін, суын, жндіктерін, Бл не?(ядро)
Іші ке брін салса толмайтын.(жер)
Аяы жо, олы жо,
Біра тыныш трмайды.
Сатамаса егерде,
Барша тіршілік урайды.
Бл не?(су)
Географиялы диктант
1 . Ауа Жер шарын е сыртынан оршап трады.
2. арыштан араан адам жер бетіні кбін рлы алып жатанын креді.
3. Су жер бетіні 2/3-і лесін алып жатыр.
4. Ауаны 78%-н азот райды.
5. Биосфера ошау абы райды.
6. Жер ыртысы мен мантияны жоары абаты литосфера деп аталады.
7. Гидросфера тіршілік ортасы болып табылады.
8. Жерді ішкі рылысы: гидросфера, мантия, ядродан трады
Жаа сабаты бекіту:
1.Жерге кн сулелері алай таралан?
2.Жер шарыны жылу белдеулері?
3.Кктемгі кн теелуі?
4.Кзгі кн теелуі?
5.ысы кн тоырауы?
Оушыларды баалау
7.йге тапсырма беру. Жерді рлысы,негізгі ымдар.Тау жыныстары жне минералды жіктелуі.
Саба берілген сыныптар:6б
Кні:15.11
Сабаты таырыбы:Литосфералы плиталар (таталар) туралы ым.Жер ыртысыны озалысы.
Сабаты масаты:
Білімділігі: Литосфералы плиталар теориясы, сейсмикалы белдеулер жне Жер бедері туралы оушылара тсінік беру. Оушыларды тіл байлытарын сздік орларын байыту.
Дамытушылыы:Дамытуа оытуа негізделген шыармашылы иялын, жйелеу, ойлау абілеттерін дамыту.
Трбиелілігі:жымда з бетінше жмыс жасай білуге йрету, білімді, аылды, ізденімпаз етіп трбиелеу.
Сабаты трі:жаа саба
Сабаты дісі: тсіндіру,баяндау
Сабаты крнекілігі: Оулы, кескін карта, жарты шарлар картасы
Сабаты жру барысы:
1.йымдастыру.а)оушылармен амандасу
)оу ралдарын тексеру
Жаа сабаты мазмны:
азіргі кезде жер ыртысыны рылысы мен алыптасу кезедері литосфералы таталар теориясы трысында тсіндіріледі. Бл ілім ХХ асырды басында неміс алымы Альфред Вегенер сынан болжама негізделеді.Литосфералы плиталар теориясы бойынша, жер ыртысы жне мантияны жоары блігі жекелеген плиталардан трады. азіргі кезде 7 ірі платформа мен ондаан кіші плиталар бар.
Плиталарды жылжуы нтижесінде жер ыртысында тере жарылыстар пайда болады.Жер ыртысындаы нерлым тере жарылыстарды Рифт деп атайды.
Рифттер кбіне мхитты плиталарды шеткі бліктеріне сйкескеледі (картадан арадар ).Мндай айматар рлытарда да кездеседі (Мысалы Шыыс фрикадаы жарылыс).Жарылыстар бойымен ктерілген ысты магма есебінен жер ыртысы алыдайды. Мхитты плиталарды кшті майысан жерлерінде тере шымалар, ал материктік плиталарды шеткі блігінде аралдар доасы алыптасады.
Жер бедері ішкі жне сырты кштерді атар сер етуі нтижесінде згеріп отырады.
Ішкі кштер серінен болатын озалыстарды екі трі белгілі: тік озалу(жанартаулы былыстар, кшті жер сілкінулер, атпарлану, жарылыстарды пайда болуы жне т.б) жне здеріе белгілі литосфералы плиталарды асырлы тербелмелі озалыстары. Бл озалыстар жер бедеріні е ірі пішіндерін-материктерді жне мхит азаншырларын алыптастырады. Олар жер бедеріні аламшарлы ауымдаы аса ірі пішіндеріне жатады. рлы пен мхит табанындаы жазытар мен тау жйелері жер бедеріні екінші атардаы пішіндерін райды.
Литосфералы таталар -Жер литосферасыны мейілінше ауымды бліктері. Литосфералы таталар тектоникасы, немесе жаа жаандык тектоника деп аталатын геотектоникалы тжырымдамаа сйкес, жерді литосфералы абаты он бес шамалы ірі-ірі дербес литосфералы таталара дараланан; бл таталарды райсысы астеносфера бетімен клбеу баытта дайы жылжып отырады (континенттер ыуы, мхит тбіні спредингі).рбір литосфералы тата мхитты орталы жоталарды на орта тсына сйкес келетін мхитты рифтер трінде крініс беретін созылу аймаынан Беньофф-Заварицкий-Вадати белдемі деп аталатын сыымдалу белдеміне арай жылжиды.Аталан белдем екі озалмалы татаны бір-бірімен сотыысу аймаы болып табылады, бл сотыысу жа мхитты литосфераны біршама алы континенттік литосфера астына арай сынуы (субдукция) немесе екі континентті сотыысуы (коллизия) нтижесінде туындайды.Литосфералы таталарды созылу не бір-бірінен ажырау шекаралары "дивергенттік шекаралар" деп аталса, оларды сотыысу айматары "конвергенттік шекара" деп аталады.Литосфералы таталар тектоникасы тжырымдамасына сйкес, Жер шарындаы тектоникалык белсенділік (жерсілкінулер, жанартаулар рекеті, жылу аымдарыны жоары млшері, цунамитолындары жне т.б.) тек ана осы литосфера шекараларына шоырланан (бл ірлер. Жекелеген Л.т-ларды клбеу баытта жылжу жылдамдыы орта есеппен жылына 1—2 см-ден 10—12 см-ге дейін жететіндігі анытала
Тапсырма: сйлемдерді толытыр
1.Жерді жасы шамамен........................................ жыл. деп есептелінеді.
2.Ішкі кштерді жиынтыы.......................................... деп аталады.
3. Сырты кштерді жиынтыы....................................деп аталады.
4. Эндогендік процестерге мысал келтір......................................................................................
5. Экзогендік процестерге мысал келтір..............................................................................
Жаа сабаты бекіту:
1.Жерге кн сулелері алай таралан?
2.Жер шарыны жылу белдеулері?
3. Литосфералы таталарды ыысуы, жылжу шекарасы;