Дрістерді кнтізбелік-таырыпты жоспары 1 страница

№	Дрістер таырыбы	Саат саны	Апта	дебиеттер
	Кіріспе Балаларды суі мен дамуы, оларды крсеткіштері			[1, 2, 3, 19, 21]
	Нерв жйесіні физиологиясы. Жоары нерв рекеті, оларды жас ерекшеліктері		2-3	[1, 2, 3, 20]
	Жоары жйке рекет			[1, 2, 3
	Анализаторларды жас ерекшелік физиологиясы мен гигиенасы		5-6	[1, 2, 3, 8, 11, 18]
	Жас эндокринологиясы		7-8	[1, 3, 6, 9, 15, 22]
	Тірек – имыл жйесі, оны ерекшеліктері			[1, 2, 4, 6, 7, 10, 23]
	Ас орыту органдары, оны жас ерекшеліктері, зат жне энергия алмасуы		10-11	[1, 2, 3, 16, 18, 21, 23]
	анны жас ерекшеліктері, жректі рылысы мен ызметі		12-13	[1, 2, 3, 6, 8, 9, 17, 21]
	Тыныс алу мшелеріні жас ерекшеліктері			[1, 2, 3, 8, 11, 18, ]
	Сырта шыару органдарыны жас ерекшеліктері			[1, 2, 3, 6, 8, 9, 17, 21]
	Барлыы

іс тжірибелік саба кнтізбелік-таырыпты жоспары

№	Дрістер таырыбы	Саат саны	Апта	ткізу формасы
	Кіріспе Балаларды суі мен дамуы, оларды крсеткіштері			«Миа шабуыл»
	Нерв жйесіні физиологиясы. Жоары нерв рекеті, оларды жас ерекшеліктері		2-3	«Идеялар жрмекесі»
	Жоары жйке рекет			Блиц-жарыс
	Анализаторларды жас ерекшелік физиологиясы мен гигиенасы		5-6	«Миа шабуыл»
	Жас эндокринологиясы		7-8	«Идеялар жрмекесі»
	Тірек – имыл жйесі, оны ерекшеліктері			Жппен жмыс
	Ас орыту органдары, оны жас ерекшеліктері, зат жне энергия алмасуы		10-11	Топпен жмыс
	анны жас ерекшеліктері, жректі рылысы мен ызметі		12-13	Блиц-жарыс
	Тыныс алу мшелеріні жас ерекшеліктері			«Идеялар жрмекесі»
	Сырта шыару органдарыны жас ерекшеліктері			«Миа шабуыл»
	Барлыы

1-ші іс тжірибелік саба таырыбы:Кіріспе

Балаларды суі мен дамуы, оларды крсеткіштері

Масаты: Студенттерді балаларды суі мен дамуыны орталы зандылытары жайлы білімдерін тередету.

Талыланатын сратар:

су мен даму гетерохронды болады сипаттама беру

мшелер мен мшелер жйелеріні су мен даму карыны ртрлі;

су мен даму баланы жынысына байланысты;

функциялы мшелер жйелері мен мшелерді ызметтеріні биологиялы беріктігі немесе мыты болуы;

су мен дамуды тым уалау асиеттері мен сырты ортаны жадайларына туелділігі;

су мен дамуды акселерациясы.

дістемелік нсаулар: Материал мазмнын ашу барысында зандылытарды ерекшеліктерін ашу, гетерохронды, биологиялы беріктігі, акселерацияс тсініктеріні мнін ашу.

дебиеттер тізімі:

1.Алиакбарова, З.М. Мектеп жасындаы балаларды анатомиясы, физиологиясы жне гигиенасыны негiздерi [Мтін]: Оулы / З.М Алиакбарова.- Алматы: РБК, 1993

2.Набидоллина, Ш.С. Бастауыш мектеп жасындаы балаларды анатомиясы, физиологиясы жне гигиенасы [Мтін]: Оулы / Ш.С. Астана: Фолиант, 2007

3.Демеуов, Ж.Д. Мектеп жасына дейiнгi балаларды анатомиясы, физиологиясы жне гигиенасы [Мтін] / Ж.Д Демеуов.- Алматы: Білім, 1995.- 4. Дйсембин, К. Жаса сай физиология жне мектеп гигиенасы [Мтін]: Оулы / К Дйсембин, З Алиакбарова.- 1-ші басыл.- Алматы, 2003

2-ші іс тжірибелік саба таырыбы: нерв жйесіні физиологиясы. Жоары нерв рекеті, оларды жас ерекшеліктері

Масаты: Студенттерді берілген таырып жайлы білімдерін алыптастыру; танымды іскерліктерін дамыту.

Талыланатын сратар:

Жйке жйесі рылысына байланысты блінеді...

Жйке жйесі ызметі бойынша блінеді...

нерв лпасын райды...Синапс –рылысы маызы Нерв талшытары рылысы маызы

Сопаша ми, вароли кпірі- рылысы маызы Сопаша ми мен вароли кпірі райды... Мишы- рылысы маызыОртаы ми- рылысы маызы Аралы ми - рылысы маызы лкен ми сыарлары- рылысы маызы Жоары жйке рекеті туралы Шартсыз, шартты рефлекстерге сипаттама беру сипаттама беру Шартты рефлекс пайда болуыны негізі ... Шартты рефлекстерді тежелуі:индукциялы тежелу, шектен тыс тежелу сгіш тежелу, ажырату/дифференциалды/-сипаттамаберу жоары жйке рекеті топтарына сипаттама беру

дістемелік нсаулар: Материал мазмнын ашу барысында таырып жайлы білімдерін тередету.

дебиеттер тізімі:

1.Демеуов, Ж.Д. Мектеп жасына дейiнгi балаларды анатомиясы, физиологиясы жне гигиенасы [Мтін] / Ж.Д Демеуов.- Алматы: Білім, 1995.-

2.Дйсембин, К. Жаса сай физиология жне мектеп гигиенасы [Мтін]: Оулы / К Дйсембин, З Алиакбарова.- 1-ші басыл.- Алматы, 2003

3.Кабанов, А.Н. Мектеп жасына дейiнгi балалар анатомиясы, физиологиясы жне гигиенасы [Мтін]: Пед.уч-ге арналан оулы / А.Н Кабанов, А.П Чабовская.- Алма-Ата: Мектеп, 1982

5.Матюшонок, М.Т. Балалар мен жасспiрiмдер физиологиясы жне гигиенасы [Мтін] / М.Т Матюшонок.- Алматы: Мектеп, 1986

6.Петришина, О.А. Бастауыш мектеп жасындаы балалар анатомиясы, физиологиясы жне гигиенасы [Мтін] / О.А Петришина, Е.П Попова.- Алма-Ата: Мектеп, 1984

3-ші іс тжірибелік саба таырыбы: анализаторларды жас ерекшелік физиологиясы мен гигиенасы

Масаты: Студенттерді берілген таырып жайлы білімдерін алыптастыру; танымды іскерліктерін дамыту.

Сратар:

Дыбыс талдаышыны рылысы, ызметі, жас ерекшелігі. Дыбыс абылдауды физиологиялы негізі

Кру талдаышыны рылысы, ызметі жас ерекшелігі аккомодация тсінікке сипаттама беру спазм аккомодации тсінікке сипаттама беру жаыннан кргіштікті себебебі, алдын алу

Алыстан кргіштікті себебебі, алдын алу астигматизм- себебебі, алдын алу дальтонизм- себебебі, алдын алу

дістемелік нсаулар: талдаыштарды рылысына, кызметіне тере талдау жасап, жас ерекшеліктеріне байланысты жре пайда болан патологияларын ашып крсетііздер.

дебиеттер тізімі:

4-ші іс тжірибелік сабатаырыбы: Жас эндокринологиясы

Масаты: Студенттерді берілген таырып жайлы білімдерін алыптастыру. Сратар:

аланша без-маызы, патологиясы

алан серік бездері- маызы, патологиясы

бйрек сті бездері- маызы, патологиясы аденогипофиз- маызы, патологиясы

нейрогипофиз- маызы,

йы без- маызы, патологиясы тимус- маызы

Жыныс бездері- маызы,

дістемелік нсаулар: Аталан таырып мазмнын ашу барысында гормон, гиперызмет, гипоызмет, тсініктеріні мнін ашу.

дебиеттер тізімі:

5-ші іс тжірибелік саба

таырыбы: Тірек – имыл жйесі, оны ерекшеліктері

Блшыетті рылысы

Масаты: Студенттерді берілген таырып жайлы білімдерін алыптастыру Сратар:

Омыртаны дамуы, физиологиялы иірімдеріні дамуы

кифоз...

лордоз...

Омыраны кисаюы-лордатикалы, кифатикалы, бкірейген, иірімсіз, трлеріне сипаттама беру

Жалпа табандылы –себебі, алдын алу, трлері

ебек-анытама, лкен жне кіші .

дістемелік нсау:

Аталан таырып мазмнын ашу барысында кифоз, лордоз, омыраны кисаюы, жалпа табандылы тсініктеріні мнін ашу.

дебиеттер:

5.Матюшонок, М.Т. Балалар мен жасспiрiмдер физиологиясы жне гигиенасы [Мтін] / М.Т Матюшонок.- Алматы: Мектеп, 1986

6-шы іс тжірибелік саба таырыбы: Ас орыту органдары, оны жас ерекшеліктері Зат жне энергия алмасулары

Масаты: Студенттерді берілген таырып жайлы білімдерін алыптастыру

Талыланатын сратар:

1.Ауыз ысында, арын, он екі елі ішекте, ашы ішекте, то ішекте ас орыту процестеріне сипаттама беру. 2.бауыр, йы бездерді ас орыту процесінде маызы

3.Белок, май, кмірсуларды маызы

4.А,В1,В2,В6,В12, С, Д, витаминдерді маызы

дістемелік нсаулар: Аталан таырып мазмнын ашу барысында фермент, т, бактериялар,аминышылдар, тсініктерді ерекшеліктерін ашу.

дебиеттер тізімі:

7-ші іс тжірибелік саба таырыбы:анны жас ерекшеліктері

Масаты: ан жайлы студенттер білімін тередету

Сратар:

лейкоциттер-саны балада, ересек адамда, маызы. эритроциттер- саны балада, ересек адамда, маызы . тромбоциттер- саны, маызы .

ан топтарына сипаттама беру

иммунитет-анытама , трлері

дістемелік нсаулар: Аталан таырып мазмнын ашу барысында антидене, гемоглобин, фагоцитоз, агглютиноген, агглютинин, иммунитет, резус-фактор, эритроциттер тну жылдамдыы тсініктерді ерекшеліктерін ашу.

дебиеттер тізімі:

5.Матюшонок, М.Т. Балалар мен жасспiрiмдер физиологиясы жне гигиенасы [Мтін] / М.Т Матюшонок.- Алматы: Мектеп, 1986

8-ші іс тжірибелік саба таырыбы:Жректі рылысы мен ызметі

Масаты:Жректі рылысы жайлы студенттер біліміне сйене отырып, жаа материалдарды тсіндіру, з пульстерін, ан ысымын анытай білу.

Сратар:

лкен жне кіші ан айналу шебері ...

жрек циклі ...

систола, диастола, пауза-анытамасы .

жректі ткізгіш жйесіне сипаттама беру.

дістемелік нсау: Таырып мазмнын ашу барысында жрек циклі ,

систола, диастола, пауза, ан ысымы тсініктерді ерекшеліктерін ашу.

дебиеттер:

9-шы іс тжірибелік саба таырыбы:Тыныс алу мшелеріні жас ерекшеліктері

Масаты:Таырып мазмны жайлы студенттер білімдерін кеейту,

Сратар:

Тыныс алу жйесіні жалпы рылысы, ызметі

Тыныс алу ауа.

осымша ауа

ордаы ауа

кпені тіршілік сыйымдылыы

дістемелік нсау: Тыныс алу жйесіні жалпы рылысына, кызметіне тере талдау жасап, жас ерекшеліктер ашып крсетііздер.

дебиеттер:

5.Матюшонок, М.Т. Балалар мен жасспiрiмдер физиологиясы жне гигиенасы [Мтін] / М.Т Матюшонок.- Алматы: Мектеп, 1986

10-шы іс тжірибелік саба таырыбы:Сырта шыару органдарыны жас ерекшеліктері

Масаты: Сырта шыару органдары жайлы студенттер білімін тередете отырып

Сратар:

Сырта шыару органдарыны рылысы, ызметі

Нефрон-ызметі, рылысы.

Фильтрация-...

Реабсорбция...

Алашы несеп-млшері, рамы

Соы несеп-млшері, рамы

дістемелік нсау: Сырта шыару органдарыны кызметіне тере талдау жасап, жас ерекшеліктер ашып крсетііздер

дебиеттер тізімі:

5.Матюшонок, М.Т. Балалар мен жасспiрiмдер физиологиясы жне гигиенасы [Мтін] / М.Т Матюшонок.- Алматы: Мектеп, 1986

Лекцияларды кешені

Лекция 1

Таырып:Кіріспе

Жоспар:Балаларды суі мен дамуы, оларды крсеткіштері

Адам жасыны кезедері

Кілт сздер:физиология, су, даму, акселерация, мшелер

Жас спірімдер физиологиясы мен гигиенасы балалар организміні жасына сай рылыс, ызмет ерекшеліктерін, су жне даму барысындаы барлы адама орта трлі задылытарын арастырып, денсаулыын сатау шін ажетті олайлы жадайларды сынады.Бл ылым балаларды денесіні дрыс дамуын, аыл-ойыны жетілуін амтамасыз етіп, оан ажетті жадайларды сыну арылы трлі ауруларды алдын алады, ебек абілетін кшейтеді, дене шынытыру жолдарын, кн кестесі мен трлі ебек кестелеріні бала организміне тиімді трлерін анытайды.

Организмдегі клеткаларды саны мен салмаыны лаюына байланысты дене крсеткіштеріні артуын су деп атайды. Организмні негізгі 3 дене крсеткіштері бар: бойы, салмаы, кеудесі. су мен атар организмде даму процесі жріп жатады. Даму сапалы крсеткіш. Организмні дамуы деп сан крсеткіштеріні сапалы крсеткіштерге айналып, лпаларды дифференциясы белгілі бір ызмет атаруа бейімделуін, организм мен оны жеке мшелеріні ызметіні артуын, баланы аыл-ой рісіні молаюын айтады. Баланы дамуы 2 трлі болады: физикалы жне функциялы.

су мен дамуды барлы адамдара орта бірнеше задылытары бар:

- су мен даму гетерохронды болады

- мшелер мен мшелер жйесіні су мен даму арыны ртрлі

- су мен даму баланы жынысына байланысты

- функциялы мшелер жйесі мен мшелер ызметтеріні беріктігі

- су мен дамуды тымуалау асиеттері мен сырты ортаны жадайларына туелділігі

- су мен дамуды акселерациясы

Адамны барлы мірін 12 кезеге блген:

1. Жаа туан сби(алашы 10 кн)

2. Емшектегі сби(10 кннен 1 жаса дейін)

3. Алашы балалы ша(1-3 жас)

4. Бірінші балалы ша(4-7 жас)

5. Екінші балалы ша(ыздар 8-11 жас, лдар 8-12 жас)

6. Жеткіншек немесе жасспірімдер(12-15, 13-16)

7. Кмелеттік немесе жігіттік/бойжеткендік(16-20, 17-21)

8. Ересектік мерзімні 1-ші жартысы(йелдер 21-35, ерлер 22-35)

9. Ересектік мерзімні 2-ші жартысы(36-55, 36-60)

10. Егде жас(55-74, 60-74)

11. ариялар немесе крілік(74-90 жас ерлер мен йелдерде бірдей)

12. за мір срушілер(90 жастан рі арай)

Лекция 2

Таырып: Нерв жйесіні физиологиясы. Жоары нерв рекеті, оларды жас ерекшеліктері

Жоспар: Нерв жйесіні рылысы.

Нерв талшыыны асиеттері.

Кілт сздер: нерв жйесі, нерв талшытары, нейрон, синапс, ми.

Жйке жйесі рылысына байланысты екіге блінеді.

1) орталы ( жлын, ми)

2) шеткі (нерв талшытары)

Жйке жйесі ызметі бойынша:

1) соматикалы (тірек-имыл аппаратыны ызметін реттейді)

2) вегетативті (ішкі мшелер ызметін реттейді)

Жйке жйесіні рылысы мен функциялы негізі – нерв клеткасы немесе нейрон. Орталы жйке жйесінде нейрондарды осымша клеткалар – глиялар оршаан. Нейрондар мен глиялар нерв лпасын райды. Глиялар нерв клеткаларыны тірегі болып, оны оректендіреді жне электр изоляторы ызметін атарады.

Нейронны денесін сома деп атайды. Оны пішіні р трлі: сопаша , ршы трізді, дгелек, домала, ш брышты, трт брышты, жлдыз трізді т. б. Денесінен зынды-ысалы сінділері – нерв талшытары шыады. зын талшыын аксон(грекше аксон – тірек деген иаынада), ысы талшытарын дендритдеп атайды (дендрон - ааш).

Жйке жйесіні маызы. Адамны жйке жйесіні маызын оны ызметіне арай былай анытауа болады:

- мшелерді бір-бірімен байланыстырып, организмні бір ттастыын іске асырады;

- денедегі барлы мшелерді жне мшелер жйелеріні ызметтерін реттейді;

- организмді сырты ортамен байланыстырады;

- сырты ортаны згермелі жадайларына организмді бейімдейді;

- денедегі барлы клеткаларды, лпаларды, мшелерді, бкіл организмні тірлігін амтамасыз етеді:

Нерв штары ызметіне байланысты екі трлі болып келеді: сезгіш штары – рецепторлар, озаушы штары – эффекторлар.

Нейронны бір-бірімен байланысы синапсдеп аталатын арнайы ерекше рылым арылы іске асады. Синапс екі блімнен трады: пресинапсты (синапсты алдындаы) жне постсинапсты (синапсты соындаы) блімдер. Пресинапсты блімні пресинапсты мембранасы бар. Пресинапсты мембрана нейронны аксонны жуандаан шы – синапс тймешегіні абыы. Синапс тймешесіні іші синапсты кбікке толы болады. Бл кбік медиатордеп аталатын белсенді химиялы заттан трады (латынша медиатор – делдал, арада жруші). абылдаушы нейронны пресинапсты блімімен жаласатын жеріні абыын постсинапсты мембрана деп атайды. Пресинапсты жне мембраналарды арасында синапс аралыы болады.

Нервтер мен нерв талшытары.Сырты абыпен апталан нерв клеткасыны сінділерін нерв талшытары деп атайды. Нерв талшытары екі трлі болады: миелинді жне миелинсіз. Миелинді нерв талшыыны сыртын миелин абыы оршаан, ал миелинсіз талшыты сыртын тек ана эндотелий абыы оршаан миелині болмайды.