Тапсырма. Ситуациялы есептер щыару
№1.Егеуйрыты барокамераа ш минут бойы отырызып, барометрлік ысым 180 мм. с.б. дегейіне дейін ауа сорылды. Тмен барометрлік жадайда боланнан кейін жануарда 4 минуттан со тырыспа-селкілдек пайда болды. 5 минуттан со аты тыныс (сирек дем алу) пайда болып, бір бйіріне исайып жатты. Кейін тыныс алуы млдем тотайды. Тменгі барометрлік жадайда (барометрлік ысым 180 мм. с.б.) мір сру затыы 6минутты рады.
1. Аталан тжірибеде жануар андай жайтты серіне шырады?
2. Крсетілген жайттарды айсысы дамыан дерттік рдісті (гипобариялы гипоксияны) себебі болуы ммкін?
3. Айтылан болжамдарды тжірибе жзінде алай крсетуге болады?
4. Аталан гипоксияда жануарда С мен анны газды рамы алай згереді?
№2.10 000 метр биіктікте жолаушылар авиалайнеріні тыыз жабылмаандыы аныталды. Бірнеше секнтті ішінде шатаы барометрлік ысым сол биіктіктегі атмосфералы ысымны крсеткішімен бірдей (170 мм.с.б.) болды. Экипаж тмен тсе алмай, ша сол биіктікте бірнеше минт бойы шты.
1. Осы апата сйкес жолаушылар организмінде дамыан андай дерттік рдістер оларды денсаулыына ауіп тндіріп, лімге келуі ммкін?
2. Бл дерттік рдістерді туындау себептері мен даму жолдары андай?
3. Аталан дерттік рдістерді айсысы жолаушылар организміне ауіпті жне не себепті?
№3.Екі жадайды салыстырып сараптау
А жадайы
Алпинистер тобыны Эвереске шыар жолында теіз дегейінен 6500 м биіктікте бір альпинист есінен танды. Оттегі маскасымен дем алдыран со жадайы жасарып, ол есін жиды. Біра блшы еттееріндегі рысулар мен ауыру сезіміні серінен оны шыа шыуа мршасы келмеді жне оны теіз дегейінен 3000 м биіктіктегі лагерге апарды, ол жерде оны жалпы жадайы алпына келді.
Б жадайы
10 000 метр биіктікте жолаушылар авиалайнеріні тыыз жабылмаандыы аныталды. Осы биіктікте шуды жаластыру шін шыш оттегі маскасымен дем алды, біра оны жалпы жадайы жасармады, сол себепті ол жедел жерге онды.
Сратар
1. Бл екі жадайдаы дерттік рдісті себебі андай?
2. Не себепті оттегі маскасымен демалдыранда біреуіні жадайы жасарса, екіншісіне тиімсіз болды?
№4.1946ж. Зерттеушілер Хаустон мен Рилей (АШ) барокамерада «Эверест операциясы» тжірибесі жргізді. Тжірибеге жастары 19-27 жас аралыындаы трт ер адам атынасты. Тжірибені жалпы затыы – 35 тулік, оны 32 кнін зерттелушілер барометрлік ысымды таудаы биіктікті сипаттайтын, біртіндеп, алдымен 600 м-ден 2400-ге дейін, сосын 300 м-ден 6000м-ге дейін, соында 150 м-ден тмендетілген барокамерада ткізді. 27 - тулікте зерттелушілер 6850 м биіктікке жетіп, сол биіктікте бірнеше кн бойы алды, содан со шыды «баындыру» жасалынды, яни барокамерадаы ысым 235 мм с.б. дейін тмендетілді – бл Эверест шыыны шамасына сйкес келеді.
Алты саатты «баындыру» кезінде екі зерттелушіге оттегі беруге тура келді, ал алан екеуі здігінен «шыа шыып» жне сол жерде жарты саат болды.
1. Тжірибе жадайларыны айсысы зерттелушілерде гипоксияа тзімділікті амтамасыз етті?.
2. Берілген эксперименттік зерттеу жадайында организмні гипоксияа тзімділігі жоарылауыны тетіктері андай?
3. Аталан тжірибеде зерттелушілерде гипоксияа бейімделу дрежесі (дені сау адамдарда) ртрлі?
ДЕБИЕТТЕР:
Негізгі
1. .Нрмхамбетлы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – С. 22-31, 75-80
2. Патофизиология в схемах и таблицах: Курс лекций: Учебное пособие. Под ред. А.Н.Нурмухамбетова. – Алматы: Кітап, 2004. – С. 17-22.
3. Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-информ, 2004. – С. 30 -38.
4. Патологическая физиология п/р А.Д.Адо, М.А.Адо, В.И.Пыцкого, Г.В.Порядина, Ю.А.Владимирова. – М.: Триада-Х, 2002. – С. 8-14.
5. Патологиялы физиология бойынша сынамалы тапсырмалар // азак тіліне аударан М.Б.Байбрі, редакциялаан Т.П.Ударцева, Н.Н.Рыспекова – Алматы.: «Эффект», азМУ, 2007.- Б.24-57
осымша
1. Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга.-Томск: Том.ун-та, 2001, С. 33-37.
2. Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003. – Т. 1. – С. 37-45.
3. Давыдовский И.В. Проблемы причинности в медицине (этиология). М.: Медгиз. - 1962. -176 с.
4. Царегородцев Г.И., Ерохин В.Г. Диалектический материализм и теоретические основы медицины. М.: Медицина, 1986, С.226 - 233.
5. Нурмухамбетов А.Н. Спорные вопросы этиологии (лекция) // Вестник КазГМУ, 1999. - № 5,.с.114 - 117.
СЫНАМАЛЫ ТАПСЫРМАЛАРДЫ ОРЫНДАУ
1. Ауру себебіні екі негізгі сипатын тадаыз
A) ауруды затыына жне ауырлыына ыпал ететін жайт
B) ауруды пайда болуына септесетін жайт
C) ауруды арнайы ерекшеліктерін анытайтын жайт
D) ауру пайда болуы шін ажет жайт
E) ауру пайда болуыны жиілігіне ыпал ететін жайт
2. Ауру пайда болуыны жадайлары – бл(3)
A) онсыз ауру пайда болмайтын жайт
B) ауруды жиілігіне, ауырлыына жне затыына ыпал ететін жайттар
C) ауруды пайда болуына кедергі келтіретін жайттар
D) ауруды пайда болуына септесетін жайттар
3. Ятрогендік аурулар – бл (1)
A) науасты мінез-лы теріс болуынан туындайтын аурулар
B) медицина ызметкерлеріні ате рекеттерінен туындайтын аурулар
4.Тым уалаушылыты этиологиядаы маызы (1)
A) тек ауру себебі бола алады
B) тек ауру пайда болуыны жадайы бола алады
C) ауру пайда болуыны себебі де, жадайы да бола алады
D) этиологияда ешандай маызы жо
5. Сйкестікті тап:
1)Сырты этиологиялы жайттар (4)
2) Ішкі этиологиялы жайттар (4)
A) конституция
B) жас
C) шу
D) тым уалаушылы
E) жыныс
F) вирустар
G) тмен температура
H) ауыр металл тздары
6. Жпалы ауруларды этиотропты емдеуге олдануды жатызуа болады (1)
A) витаминдерді
B) ауыруды басатын дрілерді
C) бактериялара арсы дрілерді
D) сезімталдыты тмендететін дрілерді
E) антиоксиданттарды
7. Ауру патогенезін оып білу мына сраа жауап беруге ммкіндік береді (1)
A) ауру неге пайда болды?
B) ауру пайда болуыны себебі не?
C) ауру дамуына не септеседі?
D) ауру дамуына не кедергі келтіреді?
E) ауру алай, айтіп дамиды?
8. Кез келген ауру патогенезі басталады (2)
A) алашы бліністен
B) салдарлызаымданудан
C) орану-бейімделу серленістерінен
D) «заымданудан»
E) «физиологиялы шарадан»
9. Патогенезді бастапы тізбегі– бл (1)
A) алашы заымдану
B) салдарлы заымдану
C) кері айналып соу шебері
Д) басты тізбек
10. Патогенезді негізгі тізбегі – бл (1)
A) патогенезді баса барлы тізбектерін рістететін тізбек
B) патогенезді бастапы тізбегі
C) алашы заымдану
D) салдарлы заымдану
E) патогенезді жекелеген тізбектері арасында теріс кері байланысты алыптасуы
11. Аурулар патогенезіндегі кері айналып соу шебері– бл (1)
A) ауруды ршу жне ремиссия кезедері бар созылмалы трге ауысуы
B) ауруды деуіне септесетін, патогенезді жекелеген тізбектері арасында, о кері байланысты пайда болуы
C) патогенезді жекелеген тізбектері арасында теріс кері байланысты пайда болуы
12. Патогенездік емдеуді негізінде жатады (1)
A) ауруды жекелеген кріністеріне сер ету
B) ауруды пайда болу себептеріне сер ету
C) ауру патогенезіні негізгі тізбектеріне сер ету
D) организмні реактивтілігіне сер ету
E) ауруды пайда болу жадайларына сер ету
13. Биіктік ауруыны себептері (2)
A) барометрлік ысымны тмендеуі
B) атмосфералы ауада рО2 тмендеуі
C) барометрлік ысымны жоарылауы
D) зат алмасуды бзылуы
E) гипоксемия
14. Биіктік ауруы патогенезіні негізгі тізбегі (1)
A) зат алмасуды бзылуы
B) жйке жйесі ызметіні бзылуы
C) гипоксемия
D) гипоксия
E) ацидоз
5. Биіктік ауруы патогенезіндегі себеп–салдарлы туелділік туралы дрыс тсінік беретін жауапты крсетііз (1)
A) гипоксия гипоксемия зат алмасуды бзылуы орталы жйке жйесі (ОЖЖ) ызметіні бзылуы
B) ОЖЖ ызметіні бзылуы гипоксия гипоксемия ацидоз зат алмасуды бзылуы
C) зат алмасуды бзылуы ацидоз гипоксия гипоксемия ОЖЖ ызметіні бзылуы
D) гипоксемия гипоксия зат алмасуды бзылуы ацидоз ОЖЖ ызметіні бзылуы
E) ацидоз – ОЖЖ ызметіні бзылуы гипоксия гипоксемия зат алмасуды бзылуы
16. Биіктік ауруы патогенезіндегі кері айналып соу шебері (1)
A) гипоксемия гипоксия зат алмасуды бзылуы ОЖЖ ызметіні бзылуы гипоксемия
B) гипоксемия тыныс орталыыны озуы гиперпноэ гипокапния тыныс орталыыны тежелуі брадипноэ гипоксемия
C) гипоксемия эритропоэтин ндірілуіні жоарылауы эритроцитоз гипоксемия
D) гипоксемия ан тамырларын озалтыш орталыты озуы тахикардия гипоксемия
17.Биіктік ауруы кезінде гиперпноэ патогенезі тыныс орталыыны, салдарынан, озуына байланысты (1)
A) анда кмір ышыл газыны лестік ысымыны жоарылауы
B) анда оттегіні лестік ысымыны жоарылауы
C) анда кмір ышыл газыны лестік ысымыны тмендеуі
D) анда оттегіні лестік ысымыны тмендеуі
18.Биіктік ауруына тн организмдегі згерістер (4)
A) гипоксемия
B) гипоксия
C) гипокапния
D) газды ацидоз
E) газды алкалоз
19.Сйкестікті тап:
1) биіктік ауруы кезіндегі заымдану кріністері (4)
2) биіктік ауруы кезіндегі орану кріністері (2)
A) гиперпноэ
B) брадипноэ
C) тахикардия
D) цианоз
E) томейілсу
F) озалыстар йлесімділігіні бзылуы
20. Биіктік ауруы кезінде кгеру патогенезі анда арты болуына байланысты (1)
A) оксигемоглобинні
B) карбгемоглобинні
C) карбоксигемоглобинні
D) дезоксигемоглобинні (тотысызданан гемоглобинні)
E) метгемоглобинні
№ 3 таырып: «ОРГАНИЗМ РЕАКТИВТІЛІГІ МЕН ТЫМУАЛАУШЫЛЫТЫ ДЕРТТАНУДАЫ МАЫЗЫ»
Сабаты масаты:
· Ауру туындауы мен дамуындаы организм реактивтілігіні, тзімділігі мен тым уалаушылыты маызын мегеру
· Есептерді шешкенде теориялы білімін олдану
· Организм реактивтілігі мен тзімділігі сратары бойынша пікірсайыс жргізу дадыларын алыптастыру
· Тжірибелік жануарлармен жмыс жасау дадыларын алыптастыру
· Гипоксияа тзімділікте жас ерекшелігіні, жынысты, ОЖЖ ызметіні, сырты орта жайттарыны ерекшеліктерін анытау шін тжірибелік жануарлармен жмыс жасаанда Р ДСМ №№ 442 жне 575 бйрытарыны негізгі аидаларын олдана білу
Оыту міндеттері:
· Организм реактивтілігі мен тзімділігіні дерттанудаы маызын зерттеу
· Организм реактивтілігі мен тзімділігі сратары бойынша пікірсайыс жргізу дадыларын алыптастыру
· Тжірибедегі организм реактивтілігіне арай тітіркендіргішке организмні жауап айтару трлерін баалау
· Тжірибелік жануарлармен жмыс жасаанда Р ДСМ №№ 442 жне 575 бйрытарыны негізгі аидаларын олдана білу
· Алан теориялы білімді ситуациялы есептерді шешкенде олдануды йрену
Таырыпты негізгі сратар:
1. Организм реактивтілігі мен тзімділігі туралы тсінік. оздырыша организмні жауап айтару трлері
2. Реактивтілікті трлері, сипаттамасы. Реактивтілікті анытайтын жайттар (тым уалаушылы, дене бітімі, жас млшері, жыныс, жйке, ішікі слденіс, иммунды т.б. жйелерді ерекшелігі).
3. Тым уалайтын жне туа пайда болан аурулар, себептері. Тым уалайтын ауруларды жіктелуі.
4. Тым уалайтын аурулар туындауыны жалпы механизмдері. Бидл-Татума жне Жакоба-Мано-Львов тым уалайтын аурулар патогенезіні теориялары.
5. Тым уалайтын ауруларды алдын алу, диагноздау жне емдеу станымдары.
6. Организм конституциясы туралы тсінік. Сиго, Кречмер Э., Павлов И.П., Черноруцкий А.А. бойынша конституцияны жіктелуі. Организм конституциясыны реактивтіліктегі маызы. Диатездер туралы тсінік. Диатездер трлері жне оларды сипаттамасы.
7. Реактивтіліктегі адам жасыны маызы. Балалар мен арттарды реактивтілігіні ерекшеліктері.
8. Реактивтіліктегі адам жынысыны маызы. Ерлер мен йелдер организмі реактивтілігіні ерекшеліктері.
9. Организм реактивтілігін бадарлы трде згерту ауруларды алдын алу мен емдеуді маызды жолы.
Оыту мен саба жргізуді тсілдері:
Дискуссия, тжірибелер жасау, хаттамалар толтыру, нтижелерін талылау.
Баылау тсілдері:
Ауызша срау, тжірибе хаттамаларыны дрыс толтырылуын жне тжірибе нтижелері бойынша орытындыны, ситуациялы есептер жауаптарыны дрыстыын тексеру, тесттілеу.