E-mail-ді екі протоколы. Электронды поштаны адресі

 

Интернетке кіру рсат етуді регистрациядан ткізу уаытында ISP олданушыа пошталы жшікке дискіні белгілі-бір клемін, пошталы жшікті адресін (E-mail

 

Account Address), олданушыны атын (E-mail Account Login Name) жне поштаа засыз кіруді рсатынан арылу шін парольді (E-mail Account Password) бліп береді. Электронды пошта адресі: олданушыны_аты@домен_аты форматында болады, мысалы, Sanat@ntu.almaty.kz. «@» табасыны сол жаындаы блік – бл сервердегі пошталы жшіккі аты (Account Namе), мнан бл адресті иесі хаттарды алады (берілген мысалда Sanat). Ережедегідей, олданушыны аты пошталы жшікті атымен сйкес келеді. «@» табасыны о жаындаы блік домен деп аталады жне осы пошталы жшікті орналасан жеріне крсетеді. Электронды поштаны адресін пайдаланушы жеткізуді аыры бекеті, яни поштаны кріп жатан компьютер болып саналмайтынын ескере кету жн. р олданушы бірнеше адрестерді ртрлі пошталы серверлерде регистрациядан ткізе алады. Бгінгі тада электронды поштаны ызметін аысыз крсететін жздеген серверлер бар, сондытан да кез келген Интернет олданушы лемні р бліктерінде пошталы жшіктерін емін-еркін регистрациялауы ммкін. Сондытан электронды пошта адресін сізді йііздегі компьютерді адресі айындамайды, ал Сіз пошта алатын серверді адресі беріледі.

 

Белгілі бір олданушыда екі адрес регистрацияланан деп ойлайы: sasha@ny-server.comжнеsasha@almaty-server.ru.

 

Ол р жшігінен зіні компьютеріне хаттар алады, біра біреуін ол Нью-Йорктегі серверден, ал екіншісін – Алматыдаы серверден кшіреді. Осыан байланысты электронды поштаны крсеткіштік адресациясы жеткізу маршрутын адрес анытайтыны туралы айтады.

 

Екі сервис – екі протокол

 

Электронды пошта клиент-серверлік архитектураны принципімен растырылан. олданушы клиенттік программамен араласады, ол программа з атарымен пошталы сервермен араласады. Поштаны жіберу жне алу процедурасы р трлі дрежеде жеке адамны аныталуын (идентификация личности) срайтыны айын, осыдан мнда кдімгі поштадаыдай толы састы (аналогия) крінеді: сізге зіізді пошталы жшікті ішінен хатты алу шін кілт керек. Бл жадайда кілт сізді поштаны алу ыы бар екендігін растайтын автоматизация ралы болып табылады. Хатты жіберу кезінде авторизация міндетті емес. Жіберу жне алу р трлі дрежеде жеке адамны аныталуын срайтынына байланысты екі трлі – хатты жіберуге жне алуа арналан протоколдар бар. Хатты жберу кезінде авторизация міндетті еместігіне арамастан, бгінгі тада провайдерлерді кпшілігі ауіпсіздік жне спаммен кресу ойымен оны енгізу жоары ойылады.

Хаттарды жнелту шін SMTP протоколы (Simple Mail Transfer Protocol – поштаа сілтеме арапайым протоколы) жне оан сйкес SMTP-серверлері олданылады. Кбінесе поштаны жіберу сізді пошталы серверіізді интернет-провайдерінде болады, бірата бл онша міндетті емсе. детте SMTP-серверлер идентификацияны талап етпейді, сондытан сіз хатты баса да осындай серверден жіберсеіз де болады. Пошталы хабарламаны алу шін азірі уаытта тек наты олданушыны поштасын серверден алып тратын жне сондытан жшікке кіруге рсат ететін ыты авторизацияны срайтын POP3 протоколы (Post Office Protocol – пошталы офис протоколы) кп олданылады.

 

Пошталы клиентті негізгі функциялары

 

Барлы пошталы клиенттерді негізгі функциялары – хабарламларды алу, оларды автономды режимде круді йымдастыру, хабарламаларды сорттау, жауап хабарламларын дайындауды автоматизациялау жне адрестік кітапшаны олдау.

 

Пошта алай жмыс істейді Хатты жіберу жне жеткізу

 

Интернетке осыланнан кейін, клиенттік программа пошталы сервермен байланысып, оан жіберушіні пошталы адресін жне хабарламаны мтініні зін жібереді. Поштаны жіберу кезінде клиенттік программа шыыс поштаны серверімен, яни SMTP-сервермен 25 нмірлі порта SMTP протоколы арылы осылып, ара атынаса тседі. Пошта жіберілетін SMTP-серверіні аты клиенттік пошталы программаа оны кйге келтіру кезінде алдын-ала енізілу керек. Осы процессті мият арастырайы. Хат жіберушіні серверіне жеткізілгеннен кейін, жіберушіні SMTP-сервері алушыны серверімен байланысу керек. Бл шін оан алушыны SMTP-серверіні IP-адресін білу ажет. Осы адресті білу шін, ол DNS-серверге алушыны SMTP-серверіні IP-адресін білуге сраныс тастайды.

 

Егер де айсы-бір себеппен жіберушіні SMTP-сервері алушыны SMTP-серверімен байланыса тсе алмаса, онда жіберілім жеткізілу шін кезекке трады. детте р 15 минута сайын кезектегі хатты айта жнелту рекеті ндіріледі. Шамамен 4 сааттан кейін жіберушіге проблема туралы хабарлама жіберіледі, ал 5 кн ткен со серверлерді кпшілігі рекеттерін тотатып, жіберушіге жіберілменген поштаны айтарады, сондытан хат із-тссіз жоалып кете алмайды.

 

Егер пошталы клиент пен SMTP-серверді атынас протоколына араса, оны жетерліктей арапайым екендігіне кз жеткізуге болады. Мнда интуитивті тсінікті командалар олданылады: мысалы HELO (таныстырыламын), MAIL FROM (жіберушіні анытаймын), RCPT TO (алушыны анытаймын) жне т.с.с.

 

Жіберушіні SMTP-сервері алушыны SMTP-серверімен байланыса тскен стте-а, ол жіберілімді жнелтеді. Алушыны сервері адресте крсетілген атты олданушыны бар екендігін анытайды жне оны жшігіне жіберілім жнелтеді.

 

Пошта серверде орналасаннан кейін, алушы оны сол жерден кшіріп алуа ммкіндік алады. Пошталы жшіктен жиналан поштаны алу кезінде, клиенттік программа POP3-сервермен POP3 протоколы арылы байланысады. Интернетке кірген кезде зіізді пароль мен логинді крсеткендіктен, детте поштаны алу кезінде осы мліметтерді айта енгізу керек емес. Сізді пошталы клиентііз POP3-сервермен байланысып, локальді машинаа электроны пошта жіберілімдеріні копияларыны жнелтуін анытайтын бйрытарды жібереді.

 

детте, пошта алынаннан кейін пошталы клиентте керісінше крсетілмесе, сервердегі хабарламалар шіріледі. SMTP-сервер секілді, POP3-сервер алушыны пошталы клиентпен «сйлесу» кезінде интуитивті тсінікті командалар жиынтыын олданады: USER (олданушыны ID енгізііз), PASS (пароль енгізііз), QUIT (POP3-серверден шыыыз), DELE (хабарламаны шірііз).

 

Егер SMTP-протокол арапайым жне тек ана серверге алушыны адресі бар хаттарды мазмнын жіберетін болса, онда POP3-сервермен жмыс лдеайда крделірек

болатынын ескеру жн, ол хаттарды блектеліп кшіруді іске асырады, лкен хаттардан бас тартуа жол береді жне т.б.

 

Поштаны абылдау шін пошталы серверден хаттарды тадамалы трде компьютерге кшіріп алуа, папкалармен жмыс істеуге жне т.б. ммкіндік беретін лдеайда жаартылан IMAP-протокол олданылуы ммкін.

 

Электронды хат адресата жетпеген кезде, бірнеше себептермен болуы ммкін. Ммкін, алушыны сервері берілген жіберушінен хаттар алмаан жадайда. Мнан баса, егер сервер жмысы аса кп болса жне сранысты арастыралмаса, жіберілім кері айтарылады. Егер хат алушы серверімен жоталмаса да, ол айта оралуы ммкін, мысалы, алушы атын жазу кезінде ателессеіз – жйе мндай атты алушыны жотыы туралы хабарлайды. Жне, соысы, крсетілген атты алушы бар болса да, оны пошталы жшігі толып кеткен кездегі жадай туындауы ммкін.

 

Арнаулы табаларды жне толтырма хабарламаларды жнелту

 

SMTP-протокол ASCII-ды барлы символдарын жіберуді рсат етпейді, ал оларды ішінен аылшын алфавитіне сйкес келетін жне ASCII кодтауды негізгі кестесімен айындалады. ASCII кодтауды екі кестесін анытайтыны белгілі: базалы жетібиттік (0-127 нмерлі символдар) жне кеейтілген сегізбиттік (128-255).

 

Кириллица символдары кодтауды кеейтілген кестесіне жатады, жне SMTP-протоколы шін олар арнаулы символдар болып келеді. Арнаулы символдарды жіберу кезінде детте MIME стандарты (Multipurpose Internet Mail Extensions – Интернетті кпмасатты кеейтілулерлі пошталы стандарты) олданылады, ол арнаулы символдарды жіберу жне мтіндік емес апаратты электронды пошта арылы жіберу шін кодтауды рсат етеді, мысалы хата осымшада орналастырылан графикалы файлдар.

 

Бастапыда электронды пошта файлдарды жіберу шін арналмаан етін, сондытан айсыбір файлды жіберу шін оны мтіндік хабарламаа сйкес айта кодировкасы керек. MIME стандарты файлды таырыбы арылы оны андай типті млімет (мтін,

 

графика, уен жне т.б.) амтитынын анытай алады жне осарланан файлдарды кодтауды бірттас дісін сынады. MIME стандарттары олданан кезде, кириллицаны кодтау проблемалары туындамайды.

 

Баылау сратары:

1. E-mail клиентін ISP регистрациясы алай ткізіледі?

2. Электронды поштаны жіберу жне жеткізу механизмі андай?

3. E-mail сервисінде андай протоколдар олданылады?

4. Арнаулы табаларды жне толтырма хабарламаларды жнелтуді ерекшеліктері?

 

Дріс 13.