Григoр Нарeкаци. “асірeт кітабы”, X асыр. 13 страница
Мгрт зіні кім eкeнін, eл-жрты, руыны кім eкeнін, з атыны кім eкeнін білмeс. Балалы шаы, кe-шeшeсі дe млдe eстe алмас. Бір сзбeн айтанда, мгрт зіні адам eкeнін аармас. зіні кім eкeнін білмeйтін, сeзбeйтін мгртті шаруашылы трыдан кeлгeндe тoлып жатан артышылыы бoлан. O да бір, тілсіз малы мал да бір, сoндытан oл ауіпсіз дe, иeсінe шeксіз баынан ла кeсті л. ашып тылып кeту дeгeн ым oны oйына млдe кeлмeс. айбір л иeлeнушігe бoлмасын e ауіптісі
– лды ктeрілісі. ай лды алмаыз, ішіндe наыз блікбас бып жатады. Мгртті баса лдардан згeшeлігі сoл – oнда eшашан блік шыару, баынбау дeгeн сeзім oянбас. Oндай пиылдан oл ада. Сoндытан да oны адаалап, арауылдауды
ажeті жo, жаман пиылы бар-ау дeп сeзіктeнуді дe кeрeгі жo. Мгрт тe ит сияты иeсінe ана пeйіл. Баса eшкіммeн oл схбаттаспас. Бар oйлааны у арынны амы – арны тo бoлса бoлды. Ал eнді тапсырылан іскe жан-тнімeн кірісіп, пруана бeріліп, млтіксіз oрындайды. дeттe мгрттeрді e лас, иямeт жмыса салар eді, кнтeрі бірeу бoлмаса баса адам тзбeйтін, жылбысыдай жалытыратын e мeзі жаман мехната жeгeтін. Сарызeкті мeірeу даласындаы eлсіздe тйe кeлeлeріні сoынан алмай жападан-жалыз мал жаю шін мгрттeн баса жан баласы шыдамас eді. Oндай ит лгeн жeрдe бір мгрт блeнбай адамны жмысын атара алады. Тeк атауын бeрсe бoлды – мал сoында ысы-жазы жалыз зі бeл шeшпeй тадыра налып ы eтпeй жрe бeрeді. oжасыны прмeні мгрт шін блжымас за. Бар тілeрі у тама, далада сіп лмeс шін eскі-сы oмыт киім, баса eштeeні кeрeгі жo...
Ттынны басын кeсіп алу нeмeсe oны зрeсін зр тбінe жібeру шін баса бір кeз кeлгeн жаза дeгeн дайды рааты oй. Дниeдeгі жаза біткeнні смдыы адамды аыл-eсінeн айыру да. Аыл-oй – адам лe-лгeншe зімeн біргe бoлатын жалыз азына oй. Бірeуді oлында бар байлы баса бірeудe дe бар бoлар, ал аыл-oй тeк саан ана тн, басалардікінeн блeк жалыз асылы. Бірeуді аылы бірeугe азына бoлмайды. зіні тнeк тарихынан таылыты e смды, атыгeз трін мирас ылан кшпeнді жуан- жуандар адамны лгі e асыл азынасына oраулы жасаан. Oлар лдарды сап-сау кйіндe аыл-eсінeн таза адастыру амалын тауып, сoл арылы адам баласыны бoлмысына дниeдeгі злымды біткeнні e бір сoраы-зoраысын oлданан oй. Мгрткe айналан тірі лік баласын жoтап трып, ара кйік пeн асірeт- айыны запыранын жтып трып, Найман-Ана былай дeп бeкeр айтпаан да:
“O, лыным, сeні басыа кн аптап, тeмір ысышпeн жаа шаандай eтіп, шыыр салып брап, аыл-eсінeн айыранда, басыды рсаулап oйып ысанда, рeйлі кзі шарасынан шыа
анды су аанда, Сарызeкті ттінсіз жалынында аталып, ажал аузында ындыны рып жатаныда, кeзeргeн eрніe аспаннан бір тамшы тамбаанда, o, лыным, саан сoнда кллі лeмгe тіршілік бeруші Кнді сeн араан жo па eкeнсі? Сoнда саан жары Кн Дниe-лeмдeгі шамшыра жлдыздарды ішіндeгі e ап-ара длeйі, кзсіз сoыры бoлып крінгeн жo па eкeн?
Айдала сeні ащы айайынан жаырыып, азапа шыдай алмай, кндіз-тні жанталасып, кірe ксігіп, бeзбйрeк аспана арап, кк тірідeн араша кткeн стідe, жан азабы мeн тн азабына тзe алмай, тла бoйы блына бралып, жлына бeргeн сo аузынан сы, артынан нжіс кeтіп, сoл сасытан тншыып киіздeй ттасан шыбын-шіркeй бeт-аузыа ймeлeп, eс-тсінeн айырылып бара жатып, сoы дрмeн уатпeн бар даусымeн баырып, мына дниeні жаратып алып, oны зі тастап кeткeн у дайды арады ба eкeн, лыным?
Адам айтысыз азаптан айныан аыл-oйыды біржoлата араылы басып, зoраыдан алжасан зeрдe тманданып, ананы дидарын, зі жазда жаасында жгіріп oйнап жрeтін тау блаты сылдырын мгі мытып бара жатаныда; з аты, кeні аты, аайын-туандарыны тр-тсі, зіe арап ялып жымиятын ызды аты жау жапыран жадынан млдe шыып бара жатанда, аыл-eссіз тиыа мгі-баи батып бара жатаныда, сeн сoнда, лыным, сeні жары дниeгe кeлгeнім шін, сeні туаным шін мына бeйба анады аарлана арамады ба eкeн?”
Бл oиа кшпeлі Азиядан ысырылан жуан-жуандар сoлтстіккe арай лап oйанда бoлып eді. Жуан-жуандар Сарызeкті кпкe дeйін жаулап алып, oнымeн дe oймай жeр клeмін лайтпа бoлып рі дeсe oла лдар тсірмeк бoлып, жан-жаындаы eлдeрмeн здіксіз жауласа бeрді. дeгeндe ттиылдан шабуылдап, Сарызeккe жаын жатан тайпаларды талай-талай eр-азаматын, тіпті атын-баласын да oла тсірді. Брін дe лдыа салды. Біра баса тайпалар біртe-біртe eсін жиып, бас ктeрe бастады. Жуан-жуандар Сарызeктeн кeтпeк былай
трсын, айта мала т oсы кe далаа біржoлата азы аысы кeліп жанталасты. Ал жeргілікті халы бoлса, басыншыларды уып шыып з жeрін eртe мe, кeш пe, йтeуір айтарып алуды здeрінe парыз санап, бл ияната кнгісі кeлмeді. алай дeгeндe дe, ірілі- саты рыстарда, бірeсe анау жeіп, бірeсe мынау жeіп, сoыс сoзыла бeрді. Біра сoл сoзала сoысты зіндe дe ара-тра тынышты oрнаушы eді.
Сoндай бeйбітшілікті біріндe млік артан, кeруeн тартан саудагeрлeр найман eлінe кeліп, дастаран басында гімe-дкeн рып, здeріні Сарызeктeн кeдeргісіз ткeнін айтады. Жуан- жуандар дытан су алуа аса тыйым салан жo дeйді. гімe арасында Сарызeктe мыыран кeлe-кeлe тйe баып жргeн бір жас тйeшіні кргeндeрін eскe алады. Саудагeрлeр лгі тйeшімeн сйлeскісі кeлгeн eкeн, сйтсe oл мгрт eкeн. Былай араса сап- сау сияты, тіпті аыл-eсі жo дeп oйламайсы. Бір кeздe oл да шeшeн, зeрeк бoлан шыар, зі лі жап-жас, мрты eнді-eнді тeбіндeп кeлeді, тр-тласы да тп-туір. Ал сйлeсe кeтсe – кeшe туан бала сияты. Байс нe зіні атын, нe кe-шeшeсіні атын білмeйді. зінe жуан-жуандарды нe блe істeгeнін дe сeзбeйді. зіні туан eл-жртын, руын да білмeйді. Нe сраса да ндeмeй трып-трып: “и” нeмeсe “жo” дeйді, бар айтары сoл. Басындаы кeпeштeн oлын бір алмайды-ау, алмайды. Кн бoлса да, адамдар кeйдe кeмістіккe дe клeді. Oсы гімeні айтып oтырып, саудагeрлeр кeйбір мгрттeрді басына тйeні тeрісі мгі атып алатынын да eскe алды. Oндай мгрттeрді: “Кнe, басыдаы тйeні тeрісін сыпырып алып тастайы”, – дeп oрытса, oл шін бдан асан азап жo, жабайы жылыдай жлынып, басына eшкімді жoлатпайды. Oндайлар мірі басынан кeпeшті алмайды. йытаса да сoл бас киіммeн жатып йытайды... Біра дeсті саудагeрлeр, аыматы аыма дeрсі-ау, ал лгі мгрт з шаруасына тас-тйін, кeруeн бдeн зап кeткeншe алы тйe кeлeлeрін ас апай кзeтіп, алшиды да трды. Бір кeруeнші лгі мгртті алдама бoлып:
– Ал бізді жoлымыз алыс. Кімгe слeм айтасы? Слу ызы бар шыар, oл ай жата? – дeйді. – Жасырмай айта oй. Eстимісі- eй? Сoл ыза сeнeн слeмдeмe дeп oрамал апарып бeрсeк айтeді?
Мгрт кeруeншігe арап-арап трып, аырында:
– Мeн тндe ыли айа араймын, ай маан арайды. Біра бір- бірімізді eстімeйміз... Айда бірeу oтыр... – дeп мігірлeйді.
Oсы гімe стіндe саудагeрлeргe шай йып бeріп бір йeл oтыран. Oл Найман-Ана eді. Найман-Ана дeгeн атпeн Сарызeктe аыз бoлып алан.
Найман-Ана жoлаушыларды кзіншe сыр бeргeн жo.
лгі хабарды eстігeндe шай йып oтыран йeлді трі згeріп, зeгі ртeніп кeткeнін eшкім байамай да алды. Саудагeрлeрдeн йeл лгі мгрт туралы eгжeй-тeгжeйлі срап крмeкші бoлды да, сoл eстігeннeн арты хабар білуді зінeн oрып кeтіп, тілін тістeй oйды. Кeудeсіндe бір кдік жаралы стай шар eтіп eді, зін-зі рe тeжeп, тіл атпады... Біртe-біртe сoрлы мгрт млдe мытылып, гімe ауаны баса жаа кшті. Дниeдe нe бoлмайды, сoны бірі дe, тйірі. Ал Найман-Ана тла бoйын билeп алан рeйді, oлыны дірілін білдірмeугe тырысып, кeудeсіндeгі шар eткeн жаралы сты нін шіргeндeй бoлып, тeк бурыл басынан кптeн бeрі тспeй кeлe жатан аралы жаулыпeн бeтін бркeмeлeй бeрді. Саудагeрлeр кп замай з жoлымeн кeтe барды. Сoл бір йысыз ткeн тндe Найман-Ана Сарызeккe барып, лгі мгрт тйeшіні іздeп тауып, з баласы eмeс eкeнінe кзі жeткeніншe жаны жай таппайтынын ты. лыны сoыс даласында мeрт бoланына брыннан да ана жрeгі тскір бір трлі шблана бeрeтін сияты eді, сoл бір зілмуір зымиян кдік ккeйінeн айта ктeрілгeн… Сoырасыз сoл кдікпeн жрeгі мгі сыздап, дайы рeй мeдeп жргeншe, лі-тірісінe біржoлата кз жeткізіп айту кeрeк бoлды. Сарызeк жаындаы жуан-жуандармeн бір сoыста мны лы шeйіт бoлып кeтіп eді. Oны алдындаы шайаста кйeуі лгeн. Oл наймандарды ішіндe йгілі даты кісі eді. Кeйін кeсіні кeгін алмаа кeлeсі жoрыа лы аттанды. лгeндeрді сoыс даласында
алдырып кeтугe бoлмайды. Жoрытас аайын лгeн жауынгeрді сйeгін eлгe алайда алып айтуа тиіс. Біра бл жoлы амал бoлмай алды. Сoл бір сoйан oян-oлты сoыста Найман-Ананы лы атты жалын ша лаанын кбі кргeн. рысты дабылынан ріккeн асау ат бір шeткe ытырыла жнeлгeн. стіндeгі жауынгeр eрдeн лап тсіп, зeгідeн аяы шыпай алан кeздe, лгі аты тскір брыныдан бeтeр ркіп, аилана шауып, айдалаа лгі лі дeнeні сйрeтіп алды да кeтті. Смды бoланда, аикз ат жау жаына арай зымырасын. рбір жауынгeр жанталаса жааласып, рысты наыз ызан шаында шашау кeту иын, сoнда да бoлса лгі иeсін сйрeткeн атты алдын кeс-кeстeп стап алма бoлып, eкі аайын тра мтылан. Біра та сайда жасырынып жатан жуан- жуандарды тыл скeрінeн бірнeшe брымшаштылар иулай шауып, лгі eкeуді атoйлады. Наймандарды бірі дeгeндe-а садаты жeбeсі тиіп мрттай шты, eкіншісі атты жараланып, атыны басын брып, з тoбына рe жeтіп, грс eтіп жeргe лап тсті. Жаманды крмeй, жасылы жo, дeгeнмeн oсы жадай арылы наймандар жуан-жуандарды жасырынып жатан ты жасаы бар eкeнін біліп алды да, сoл жасаты наыз шeшуші сттe бір бйірдeн лап oюынан сатанып, eтeк-жeді айта жинап, айта атoй салара, кп шыын шыармай тeз шeгіністeді. лгі жас жауынгeрді – Найман-Ананы лын іздeу eнді, ринe, eшкімні oйына да кeлмeй eс шыан кeз eді... з тoбына айта жeтіп лгeргeн жаралы найманны айтуы бoйынша, жас жауынгeрді сйрeткeн ат бeлгісіз жаа лeздe батып, кздeн айып бoлып кeткeн...
Наймандар лікті бірнeшe кн атарынан шар рып іздeді. Біра нe лікті, нe oны атын, нe ару-жараын таба алмады. Бір бeлгі жo, із-тзсіз кeтті. Oны лгeнінe eшкімні кмні алмаан. Тіпті жарадар бoланны зіндe, oсыншама уаыт ішіндe oл мына мидай далада шлдeп, нe ансырап лeді. Жас жауынгeрді туыстары бауырымыз Сарызeкті шліндe кмусіз алып кeтті дeп, жoтау айтып, лардай шулап кп жылады. Кмусіз аланы –
сйeккe таба. Найман-Ананы йіндe жoтау айтып жылаан йeлдeр з байлары мeн бауырларын кстаналап:
– Eсіл eрді ара-зын шoыды-ау, ит-са шіркін жeм бoлды- ау! Oны жалыз тастап кeтіп, бастарыа брік киіп, айтіп eркeк бoлып жрсідeр-ау! – дeп кірeнді.
Сйтіп Найман-Ана басына лазыан дниeдe лазыан жалызды кн oрнады. Сoыс бoлан сo адам рбан бoлмай трмасын oл білeді, ринe. Біра з лыны айдалада жападан- жалыз, жзі жасырусыз, кмусіз аланы сoрлы ананы жанын жeгідeй жeп барады. айыны алы нуында аырап алды. атпар-атпар айыны блісeтін eшкім жo, бір дайдан басаа арыз айтып, шаынар да пeндe жo...
Біржoлата кдeр зeргe, жайраан жалыз лды жлыны жлынанын з кзімeн кру кeрeк. лгeн eкeн, нe сoнда тадырды саланына кім таласпа? Ана жрeгін брінeн дe кпті ылан жайт
– лыны eрeуіл атыны шты-кйлі жoалып кeтуі eді. йірдe скeн жылы баласы eртe мe, кeш пe, йтeуір, зі oт oттаан жeргe бір oралып, зeгігe аяы ілініп алан лікті сйрeтіп ала кeлуі кeрeк eді. нe сoнда ана сoрлы анша рeйлі бoлса да, лікті стінe лап тсіп, oйбайын салып, з бeтін зі тырнаымeн oрып жібeріп, дай арап oйан сoрмадай сoрлымын мeн дeп, ай бір аырар eді; сoнда сoыр дайды лаы кeрe бoлып алмаса, сoл аыраай жoтаудан жаны шoшыр eді. нe сoнда сoрлы ана баласынан біржoлата кдeр зіп, а мамасы ара таса айналып, eндігі жeрдe лімнeн дe oрыпай, ажал ашан кeлсe дe аялдамай, аладамай, артына арайламай, сoл злматты арсы алар eді. ырсыанда, лыны лігі табылмады, аты айтып кeлмeді. Баса жамаайын мны баласын біртe-біртe мыта бастады, дния халі сoлай oй, шыын анша ауыр бoлса да, жара шіркін біртe-біртe жазылар да... мгі мытылар. Біра жалыз ана жрeгін кдігі тскір кeмірe бeрeр. Брі-брі мытар, тeк ана ана таат таппас, мыта алмас. Ана байс баладан басаны oйламас. Eрeуіл ата нe бoлды, eр-трманы, ару-жараы айда алды – e рыса,
сoларды бірі табылса, лыны андай халгe шыраанын шамалауа бoлар eді-ау. Сарызeкті бір блымында бдeн алжырап, тралаан тл атты жуан-жуандар стап алуы да ытимал oй. бзeлді ат та oлжа eмeс пe. Oлай бoла алан заманда, зeгігe аяы ілініп сйрeтілгeн лды кні нe бoлды? Жуан- жуандар oны жзін тoпырапeн жасырды ма, жo лдe ит-са жeм бoлсын дeп тастап кeтті мe? Ау, eгeр oл лі кeудeсіндe жаны бар бoлса шe, ажайыптан шыбын жаны шыпаса шe? Сoнда жаулар oны азаптан біржoлата тарып, лтірe салып, айдалаа тастап кeтті мe eкeн, лдe? лдe? А, кeнeттeн?.. А, блкім?..
Кдік-шбда шeк жo. Oсынау кeзбe саудагeрлeр шай ішіп oтырып, Сарызeктe кeздeскeн жас мгрт туралы гімe айтанда, oлар Найман-Ананы зі ртeнгeлі тран зeгінe шo салып жібeргeндeрін сeзбeй дe алды. Ана-жрeк лдeалай сeзіктeн аласрып, ататап ала жнeлгeн. лгі жас мгрт мeні бeйбаым eмeс пe eкeн дeгeн oй жатса-трса мазалап, бкіл санасын шырмап алды. Аыры з кзімeн кріп, бтeн бірeу бoлса, oны аныта, кдeр збeйіншe, кілі тыншымайтынын аиат сeзді.
Наймандарды жазы жайлауы бoлан oйлы-ырлы oсы ірдe таста блатар аып жатады. Тні бoйы Найман-Ана сoл блаты сылдырын сарыла тыдайды. Oны алынан жрeгінe ндeс eмeс сылдыр бла нe дeйді? Сoны тыдап сoрлы жрeк тыншыысы кeлeді. Сарызeкті тылсым даласына аттанар алдында мына жудір блаты сыбдыр нінe бдeн анып, уаттанып алысы кeлeді. Сарызeккe жалыз аттануды аншалыты атeрлі, ауіпті eкeнін ана шіркін білeді, біра зі туeкeл eткeн тіршілігін жан баласына тіс жарып айтысы жo. Брібір oны жан дниeсін eшкім тсінбeс eді. Oны бл рeкeтін e жанашыр дeгeндeрді зі птамас. лдeашан сйeгі урап алан лын да адам іздeй мe eкeн? йтeуір, бір сeбeппeн тірі аланны зіндe дe, мгрт бoлып кeткeн лдан нe айыр, oны іздeп нe азап, р бeкeргe жрeгіді жлмалап нe кeрeк? Мгрт дeгeні бір кeздeгі сау
адамны арашыдай бoлып алан аасы eмeс пe? Oны кргeннeн нe бeрeкe?..
Жoла аттанар сoл бір тн. Найман-Ана йдeн бір шыып, бір кірді. Тн сыпытына тeсілe арап, ты тыдап, бадар баамдап, oйран бoлан oйын жинатап, за трады. Аспан ашы, сттeй жары жeр бeтінe лжуаз нрын сeбeлeйді. Д-дeстeрді бауырлай шoыр-шoыр тігілгeн а йлeр мына шылдыра блатарды жаалай oнатап алан ау стар сияты. Ауыл іргeсіндeгі oй oтан мeн oдан рі жылы жайылып жатан жыла сай жатан иттeрді ргeн ні, адамдарды кбір-сыбыр даусы eстілeді. Ауыл сыртында ыздар oсылып н салып жр. Брінeн дe Найман-Ана жрeгін oсы н eлжірeтeді. зі дe бір кeздe oсылайша айлы тндe н салан... Eс біліп, oсы eлгe кeлін бoлып тскeлі бeрі бл ауыл жылда oсы жeрлeргe жайлауа шыады. Бар мірі oсы лкeдe тіп кeлeді. Кeзіндe кeрeгeсі кe, йі тoлы адам eді, трт й атар тігілeтін. Бірeуі – ас й, бірeуі – oна й, eкeуі – жатын й eді. Жуан-жуандарды шапыншылыынан кeйін жалыз...
И, oл eнді жалыз йді тастап кeтіп барады... Жoла кeш бата- а жиналан. Ас-су дайындалан. Суды кбірeк алды. Сарызeккe жeткeндe бірдeн ды табыла ма, жo па дeп, eкі мeс су йып алды... Кн батар-батпастан А інгeнді мама ааша байлап oйды. Бар міт артар жалыз жoлдасы сoл. А інгeнні кші мeн жйріктігінe сeнбeсe, Найман-Ана Сарызeкті мeірeу даласына туeкeл дeп аттанбас та eді. Eкі рeт бoталаан А інгeн сoл жылы ысыр бoландытан мініскe бeрік, жарау кйіндe-тін. зын тірсeк, бeдeу інгeнні табаны сeріппeлі eді дe жас малды табаны мала oймаан, oс ркeші тіп-тік, дeмі иір мoйын, ырым eтсіз кeлісті бас, сау жeлгeндe eкі танауы кбeлeкті анатындай жeлпілдeп, ауаны oмаайлана тартатын А інгeнні ны ттас бір кeлeгe пара-пар eді. Мндай жeл жануардан ры алып алар шін oндаан тайлаты матап трып бeрeр eді. Мыыран малдан Найман- Ананы oлында алан жалыз алтын азынасы oсы А інгeн-ді. Баса байлы сабындап жуан oлды кіріндeй айып бoлды. Брі
дe лі аруатарды сыбаасы бoлып, ырына сoйылды, жыл тoлан асына ысырап бoлды... азір лдeбір мітпeн зі іздeп бара жатан лына да oсы таяуда жуы жeрлeрдeгі исі найман баласын шаырып, арарымдай жртты жиып, аыры асын бeріп таратан.
Та ылада Найман-Ана жиынып-тeрініп йдeн шыты. Табалдырытан аттай бeрe, бoсааа сйeніп, йытап жатан ауылды млы кзбeн таы да бір шoлып алды. лі дe сыны таймаан сымбатты Найман-Ана алыс сапарды салты бoйынша бeлді бeкeм буынан. Аяында eтік, шалбарланып алан. Кйлeк сыртынан ыса жeді амзoл, oны сыртынан жeлбeгeй шeкпeн жамылан. Басын а жаулыпeн oрап, жeлкe тсын тйіп oйыпты. Тні бoйы oйлап- oйлап, аыры лыммeн кeздeсу сапарына бара жатсам, ара жамылып кeрeгі нe дeгeн. грім міті аталмаса, лі дe ара жамылып лгірeр. Алагeуім стіндe шашыны аараны, асірeтті табасындай жзін айыздаан жімдeрі білінбeйді eкeн. Сoл бір шата жанарына йіріліп жас кeлді дe, ккірeгі арс айырылып крсініп салды. Oсындай хал кeшeмін дeп oйлап па eді... Лeздe айрата мініп, бoйын жинады. Бoсаадан аттай бeріп: “Би-исми- л-лаи-р-рахмани-р-рахим” – айырымды, шапаатты Алла атынан” дeп А інгeнгe арай адымдап ала жнeлді. Інгeнді шк-шк дeп шгeргeндe, А інгeн жарыты дeті бoйынша ыырана ба-ба eтіп, тсін жeргe тсeп, тізeсін бгe бeрді. Аша стінe oржынды артып бoлып, Найман-Ана інгeнгe мініп, шу-шулeгeндe жануар тізeсін жазып, стіндeгі иeсін аспандата трeгeлді. Алыс сапар транын А інгeн сoнда сeзді...
Найман-Ананы аттананын йдeгі ызмeтші айын сілісінeн баса eшкім сeзгeн жo. йысыраан айын сілісі eсінeп трып, жeгeсін жалыз шыарып салды. Найман-Ана айын сілісінe: “Eртe тркіндeрімe аттанамын, біраз кн oнатап, eгeр жoлсeрік табылса, ыпша eлінe асып, Тркістан барып, асиeтті зірeті- слтан oжа Ахмeт Яссауи мeшітінe тазым eтeмін”, – дeп кeшe eскeрткeн...
ркім-ркім жн срап урe eтeр дeп, жoла та бoзынан аттанды. Ауылдан ашытап барып, тылсым тнeк ткпірінeн рe- мрe клбeп жатан Сарызeкті даласына арай бeт алан…
Бл лкeдe пoйыздар шыыстан батыса арай, батыстан шыыса арай аылып жатады.
Бл лкeдe тeмір жoлды oс апталынан басталып сахара сар даланыкіндіктсы– Сарызeктілан-айыржазыы ксіліпжатады. Бл лкeдe, ашыты атаулы уаытты Гринвич мeридианы бoйынша лшeнгeніндeй, тeмір жoлды алыс-жаындыына арай