Тапсырма. Мтін бойынша бірнеше сраулы сйлем рыыз. Мтінні мазмнын айтып берііз.

 

Бауыр адам азасында анды сзгіден ткізіп,барлы улы заттарды жне адам азасында жретін биохимиялы процестерді серінен пайда болатын зиянды заттарды залалсыздандырып, анны тазалыын амтамассыз етіп отырады. Дені сау адамда бауыр зін- зі тазалауа кші жетеді , біра адам азасына тсетін токсиндерді млшері тым кп боландытан бауыр з ызметін атарып лгірмейді. Осылай бауырды заымдануы басталады. Бны медицинада токсикалык гепатоз дейді. Адам азасына аса зиянды улы заттар айдан кіретініе тотала кететін болса, е бірінші орында ара, темекі трады, бдан кейін экологиялы факторлар,мысалы: машинаны ттіні,бензин,керосинні буы, трлі аыр металлдарды буы (сынап, кадьмий) сияты улы,зиянды заттарды, тыныс ауа мен кпе арылы ана туі, азы тлік арылы трлі консерванттар, ( ораптарында Е деген ріппен белгіленген) тама бояулары,койылтыштар,жеміс- ккністер арылы нитраттар мен нитриттер пестицидтер т.с:с айта берсе осыларды брі бауыра орасан зиян келтіріп, бауыр анды тазартып та, зі тазарып лгермейді. Осылай дрыс тазармаан ан бкіл организмді аралап, барлы органдарды улай бастайды, Бауырда нерв талшытары жо сондытан адам бауырыны ауыранын білмейді. бден асынып шегінге жеткенде ана бауыр ауырады,жне кп жадайда емдеуге те кеш болып жатады. Сондытан бауырды ауыртпауды ерте бастан ойлап шаралавр олданан жн. Ол шін ара, темекіден аула болу,дрыс ,консерванты жо таамдармен таматану, уырылан, тздалып, ысталан таматарды мейілінше аз жеу,то майды млдем пайдаланбау.,Жалпы рациона арамы, слы,боталарын кіргізу. Салаттарды зыыр,кнжіт, зйтун майларымен шылап пайдаланан бауырды ластануын болызбайды. Бауырды тазалайтын белсенді оспаларды , сімдік шйларын кез келген дріханадан алуа болады, Бауырды тазартуды таы бір оай дісі, дюбаж жасау. Біра бны тек т жолдарында тас жо болса ана жасауа болады. Слы жар масын ара суа кайнатып, тзсыз,сутсіз,антсы аш арына жеген де бауырды тазартады. біра , кнделікті ш айды клемінде пайдалану керек. Егер,дрігер ажет деп айтса, онда карсил, эссенциале форте деген емдік асиеті бар дрілерді де алып ішуге болады. Бауыр ластануды алашы белгілері бет терісіні бзылуы, денеге ышымалар шыу, теріні ешнрсе шыпаса да ышуы, тбетті болмауы, жрек айну ,тті оюлануы,ас орыту процесстеріні бзылуы сияты белгілері болады.

 

Тапсырма. Мтінні мазмнымен танысып, зара схбат дайындаыз.

Т мшесі

т — ас орыту жйесіні рамдас блігі болып саналатын мше. т бауырды о жа астыы абатында орналасады. Оны пішіні апшы тріздес уыс болып келеді, ал клемі жмыртаны клеміндей ана. тте бауырдан блініп шыатын т сйытыы жиналады.

тті зындыы 5-14 см аралыында, ені 2,5-4 см аралыында болады. Сырты абаты (терісі) жа рі созылмалы болып келетін тке 200 мл млшеріндегі т сйытыы сыйып кетеді. тті тсі — ою жасыл тс.
т аурулары
тке атысты мынадайауру трлері бар:
ттас ауруы (холелитиаз), Холецистит ауруы, тті полипы (тті ісіп абынуы), т жолыны тарылуы, т.б.
т сйытыы
Бауырдан жасалып, тке келіп тсетін сйыты “т сйытыы” деп аталады. Оны тсі сарыш-оыр немесе жасылдау болып келеді. Дмі ашы. т сйытыын бауыр лпалары жасайды. т сйытыыны рамында т ышылы, ауыздар, билирубин пигменті, холестерин, фосфолипидтер, бикарбонаттар, натрий, калий, кальций, жне физиологиялы белсенді заттар — гормондар мен друмендер.

Ас орытудаы тті ызметі
Бауырда жасалатын т сйытыы барлы уаытта жасала береді. Бауырдаы т сйытыы арнайы арналар (т жолы) арылы тке келіп жиналады. ттегі сйыты ас орыту барысында он екі елі ішек арылы ттен шыып отырады.
Бауырда жасалан кездегі т сйытыы мен тте жиналан кездегі т сйытыында айырмашылы болады. сіресе, рамында біраз айырмашылытар байалады. Мысалы, бауырда жасалан кезінде сйытыты рамында альбумин (суда ерігіш ауыз) болса, тке келіп жиналанда т альбуминдерді сорып алады. Сондай-а, билирубин мен минералды заттарды кп блігін т сорып алады. Есесіне, ттегі т сйытыындаы холестеринні млшері кп.
Бауыр - денедегі е ірі без (салмаы 1,5 кг). Ол о жа абыра астында орналасан. Бауырда т пайда болады. Адамны бауыры бірнеше бліктерден (500 мыа жуы) трады. рбір осындай блік т тзетін бауыр клеткасыны гепатоцитінен пайда болан.
Бауырды ызметі:
- улы заттарды залалсыздандырады (кедергі ызметі);
- кмірсу, май жне белок зат алмасуына атысады;
- тті ндіреді (кніне 1,5 л).
тті ызметі:
- йы безі жне ішек слдері ферментін белсендендіреді;
- майларды са тамшылара (оны бетін ферменттермен рекеттесуін кшейту) блшектеу;
- май ышылдарыны ерітілуін кшейту;
- аш ішек абырасыны жиырылуын белсендендіру;
- ішектегі шіру процесін тотатады.