Ылымны шыуыны шарттары

ылымны тууына атысты бес кзарас бар: 1. ылым адами оам алыптасан кезден бастап немі болан, себебі ылыми ызыушылы органикалы жаынан адама тн; 2. ылым Ежелгі Грекияда пайда болды, себебі білімні алашы аидалы негіздері осында пайда болды. 3. ылым ХІІ-ХІ . Батыс Еуропада алыптасты, себебі тжірибелік білім мен математикаа ызыушылы туды. 4. ылым ХІ-ХІІ . басталады, Галилей, Кеплерді Х.Гюйгенсті жне И.Ньютонны жмыстары арылы математика тіліндегі физикалы алашы аидалы моделі алыптасты. 5. ылым ХІХ . зерттеу ызметі жоары біліммен біріккен сттен басталады. Шыыс мдениетінен біз практикалы білімні белгілі элементтерін табамыз. Олар адами рекетті практикалы рдісінде жинаталан жне негізінен аидалы рекет мні болмай, практикалы мір ажеттіліктерінен туындаан. Бл элементтер лдеайда йымдасан мемлекеттік жне діни рылысты алыптастыран жне жазуды мегерген оамда практикалы рекеттен бліне бастады; Шумерде, Ежелгі Вавилонда, Египетте, ндістанда, ытайда. Мысала Ежелгі Вавилондаы, Египеттегі ирригациялы жмыстар практикалы гидравликалы білімді ажет етті. Каналдарды кмегімен зендерді бліп басару, каналдарды азу, блінетін су есебі математиктерді практикалы элементтерін дамытан. Египет пен Вавилонны ерекше климатты шарттары, мемлекетті ндірісті атты жнге салуы, дл кнтізбе жасау ажеттілігі, уаыт есебін еріксіз кндірген, демек астрономиялы танымды жасады. Египеттіктер 12 айды 30 кннен жне жылына 5 осым кннен тратын кнтізбе деді. рылыс, сіресе орасан крделі мемлекеттік жне діни, механиктер жне статиканы рылысында эмпиризмдік білімді сонымен атар геометрияны да талап еткен. Ежелгі Шыыс рычаг жне сына сияты механикалы рал -саймандармен жасы таныс болатын. Біра ботаника мен биология таы за уаыт бойы ауылшаруашылы тжірибеден блінген жо. Практикалы білімні рылу процесіне сауданы дамуы, теізге жзу, скери соыс істері сер еткен. Теізге жзу йлестікке арналан астрономияны дамуын ынталандыран уаыттарды жне кеістікте, кемелерді рылыс техниктеріне, гидростатиканы жне таы басаларына ыпал еткен. Сауда техникалы білімні дамуына 77 сер етті. Рычагты асиеті – негізгі салма – ежелгі грек алымдарына дейін белгілі болан. Мемлекетті басару шін есеп ажет болды, азы–тлікті блу, ебекаы тлеу, жмыс уаытын есептеу шін арифметиканы бастамасы ажет болды. Бізді дуірімізге дейін ІІ мы жылдыта математикалы станымны египеттік айнарлары белгілі олар – Ринда папирусы(б.з.д 1680дейінгі Британ музейі) жне Мскеу папирусы. Олар тжірибеде кездесетін блек тапсырмаларды шешімін крсетеді, математикалы есептеумен, аудандарды жне клемін есептеу. Мскеу папирусында толы емес пирамида клемін есептеуге арналан формула крсетілген. Шумер-вавилонды математика египеттікке араанда кбірек маыналы болды. Вавилондытар Пифагор теоремасын білген, квадратты жне квадрат тбірлерді, текшелер жне шінші дрежелі тбірлерді есептеген, тедеуде зынды жйелерді жне квадрат тедеуді шешуді білген. Вавилонды математика алгебралы жолды алып жреді, геометриялы терминология олданылмайды. Осыан орай сол математика аса пайдалы, немді нтижені алып жреді. Геометрия мен арифметиканы арасында айын ерекшелік жо. Геометрия тжірибелік мірді кптеген объектілеріні біреуі ана, айсылара арифметикалы дістер олдануа болады. Египеттік жне вавилонды математикада шоттарды зерттелу дістеріні жо болуы айын. Теориялы длелдеуді рекеттері жо. Ассирио–вавилонды астрономия Набонассара заманынан жйелі баылаулар жргізген. Тариха дейінгі кезеде Вавилонда зулім кн кмбезін зодиакты 12 белгісіне, 300 аспан сулесі тсірген, рбірі: кн мен планеталар озалысын стандартты шкала сияты суреттеуге арналан, ай мен кн календары деліп бекітілді. Ассиристік кезенен кейін математикалы баыта брылу астрономиялы оиада суреттеледі. Месопотамиялы астрономияны негізгі масаты аспан денелеріні – ай, кн, планеталарды крінетін кйін дрыс болжау болып табылады. Жеткілікті дамыан Вавилон астрономиясы оны мемлекеттік астрономия ретінде олданылуы тсіндіріледі, вавилондытарды астрологиясы жеке болмаан, оны масаты мемлекеттік маызды шешімдер абылдау шін жлдыздарды олайлы орналасуы туралы болжам жасау. Астрономия ертедегі шыыста, математикада сияты, аса пайдалы жне догматикалы длелсіз рдіс алып жрген. Вавилонда бірде бір баылаушыны басына ой келмепті: «крінетін суле озалысы оларды наты озалысы мен орналасан орнына талап бойынша сай келе ме?» Сонымен, проблема ылым басы, оны пайда болуы маызды методологиялы мнге ие, теориялы жаын келулерді алыптасуына оны статусы, даму кезедері сер етеді.