аырыпты мазмны. 8 страница

Алайда, Жарлы іске асырылмай транда мемлекеттік ызметті жасаталуына жне жзеге асырылуына ммкіншілік берілмеді, себебі кадрларды тадауды конкурсты механизмі болан жо. Ал, мемлекеттік ызмет туралы жарлы мемлекеттік ызметті сапалы трыдан жаа сатыа ктеруге негіз болды. 1999 жылы мемлекеттік ызмет туралы жаа За абылданып, 2000 жылды 1 атарынан бастап з кшіне енген болатын.

Аталмыш за біратар жаашылдытара да ие болып отыр. Атап айтанда, азастандаы мемлекеттік ызметкер: саяси жне кімшілік болып екіге блінеді. азастан Республикасындаы мемлекеттік ызметті реформалау мселесіні зектілігі біратар объективтік жне субъективтік сипаттаы факторларда крініс тапан. Е алдымен жас мемлекетті алыптасуы мемлекеттік ызметті жаартылан кадрлы рамыны алыптасуын да талап етеді. Екінші жаынан азастанны стратегиялы даму баыты демократиялы, зайырлы, ыты жне леуметтік мемлекет ру, сондытан мемлекеттік ызметкерлерді рамы да сапалы болуы керек.

азастанны даму стратегиясында мемлекеттік ызметті реформалау мен кадр саясатына байланысты негізгі идеялар аныталан. Реформаны басты масаты – азастан шін нарыты экономикаа бейім, тиімді, жаа мемлекеттік ызмет пен басару рылымын дайындау. Берілген масат келесі міндеттерді шешкенде жзеге асырылады:

- мемлекеттік аппарат кадрларын тиімді пайцдалану мен іріктеу жйесін жетілдіру;

- мемлекеттік ызметшілерді біліктілігін арттыру мен даярлауды жйесін жасарту;

- мемлекеттік ызмет кадрларын басаруды жалпымемлекеттік жйесін алыптастыру;

- мемлекеттік аппараттаы сыбайлас жеморлыпен крес;

- мемлекеттік ызметшілерді леуметтік-ыты кепілдіктерін арттыру.

Мемлекеттік ызметті реформалауды маызды баытына (сйкесінше кадрлы саясатты объектісі ретінде де) сыбайлас жеморлыпен крес жатызылады. азастанны даму стратегиясында сыбайлас жеморлыпен креске ерекше назар аударылып, атал крес жргізу кзделген.

Мемлекеттік ызметшілерді леуметтік-ыты жаынан орауды амтамасыз ету республикадаы мемлекеттік ызметті реформалауды зекті баыты болып табылады.

азастан Республикасындаы ыты реформа мемлекеттiк бадарламасын (1994 ж.) орындауды басты нтижесi оам мен мемлекет дамуыны стратегиялы баыттарын айындап берген, адам мен азаматты негiзгi ытары мен бостандытарын, сондай-а мемлекеттiк институттарды жаа жйесiн бекiткен азастан Республикасы Конституциясыны абылдануы (1995 ж.) болды.

Занаманы одан рi жетiлдiру процесiнде Конституцияны стемдiгi жне тменгi дегейдегi актiлер нормаларыны жоары дегейдегi актiлерге сйкес келу принциптерiн блжытпай стану ажет.

олданыстаы задар нормаларын олдану:

- ыты реттеудегі ааулытарды толытыруды жне оны оамды атынастарды барынша маызды салаларына тередетудi;

- за жобаларына, соны iшiнде оларды лтты ауiпсiздiк мдделерiне сай болуын, ылыми сараптама жргiзу практикасын жаластыруды жне кеейтудi;

- занаманы бiр iзге келтiру масатында онда олданылатын терминдердi мемлекеттiк жне орыс тілдерiндегi бiрыай тiзбесiн алыптастыруды;

- абылданатын барлы задарды тиiмдi iске асыру шiн жадай жасау масатында оларды аржылай амтамасыз етудi жеткiліктілiк принципiн мият сатауды;

- ылмыс, сыбайлас жеморлы жне кiмшiлiк ы бзушылытар жасауа тiкелей немесе жанама трде жадай туызушы алышарттарды анытау масатында нормативтiк ыты актiлер жобаларына криминологиялы сараптама енгiзудi;

- за жобалары ызметiн жоспарлауды жасарту масатында оны перспективалы (3 жыла) жоспарлау практикасын енгізудi iске асыру жолымен жетiлдiруді;

- лтты занама ауымын орта мерзiмдi перспективаа жйелеу жнiндегi жмысты жоспарлауды, ыты реттеудi талап ететiн оамды атынастара ылыми талдау жргiзуді амтиды. Мндай алдын-ала талдау нормативтiк ыты актiлермен реттелмеген жне трлi дегейдегi реттеудi ажет ететiн оамды атынастар саласын айындауа ммкiндiк бередi.

Занаманы жйелеу оны барлы ш нысанын олдану: инкорпорациялау, топтау жне жинатау арылы жзеге асырылуы тиiс.

Кез келген оамда, деттегiдей, трлi индивидуумдар, леуметтiк топтар, йымдар мдделерiнi арама-айшылыы болуы ммкiн. Осы орайда сйемелдеу сияты былыса ркениеттi, зады шебер беру ажет.

Бгінде за актiлерi мемлекеттiк органдара мазмны за шыарушыны алауына сай емес, ал кейде оан тiкелей айшы келетiн заа туелдi актiлер абылдауа ммкiндiк беретiн бланкеттiк (сiлтемелiк) нормаларды кп млшерiн амтиды. Мемлекеттiк органдарды норма тзушiлiк тжiрибесiнде тар салалы, ведомстволы кзарас жойылмаан, соны нтижесiнде сыбайлас жеморлы ы бзушылытары, адам ытарына, бостандытарына жне азаматтар мен йымдарды зады мдделерiне ысым жасау орын алан. рi бл жйт задарды iс жзiнде заа туелдi актiлермен алмастыруа кеп сотырады. Осыан байланысты за актiлерiн зiрлеу процесi сiлтемелiк нормалар санын ата трде азайтумен жне задарды ммкiндiгiнше тиiмдi натылаумен сипатталуа тиiс. Сонымен бiрге абылданан задарды толытай iске асырылуын, соны iшiнде ажет деген заа туелдi актiлердi дер кезiнде абылдануын амтамасыз ететін тетіктердi жетiлдiрген жн.

Жергiлiктi норма тзушiлiктi сапасын арттыру ажет болып отыр. Бл орайда да жалпыа мiндеттi маыза, ведомствоаралы сипата ие немесе азаматтарды ытарына, бостандытары мен мiндеттерiне атысты жергілiктi мемлекеттiк органдарды актілерiн тiркеу мiндеттілiгi туралы за нормаларын iске асыруа баытталан осымша шаралар ола алынуы ажет.

азiргi кезде жоары загерлiк бiлiм алуды амтамасыз ететiн оу орындарыны атары те кп. Алайда, бл йымдарда мамандар даярлау сапасы ойдаыдай емес. Бл шыл шешiмiн талап ететiн мселе. Сонымен атар жемiстi дамып келе жатан отанды ыты ылыма олдау таныту жнiндегi шаралар ола алынуы ажет.

 

3.Лоббизм - бл саяси маына мен ыты негіздемеге ие жне демократиялы саяси жйені интегралды элементі болып табылатын жоары мамандандырылан іс - рекет.

Лоббизмні саяси мні мына аспектілерден трады:

- лоббистік топтар апарат алмасу саласында азаматтар мен мемлекет арасында делдал (байланысшылар) болып атысады;

- лоббизм оамды ызыушылытарды плюрализмін йымдастыру функциясын атарады. Лоббирлеу процестерін немі адамдар топтары жзеге асырады, біра лоббирлеу нтижелері айтарлытай зардаптара келіп, жекелеген жадайларда халыты лкен топтарын озайды;

- лоббизм баса ммкіндігі жо топтара саяси шешімдерді абылдау мен жзеге асыруа ммкіндік бере отырып, демократиялы кіметті конституциялы жйесін толытырады.

Лоббиді екі типін арастыруа болады:плюралистік жне корпоративтік. Бірінші - жадайда жоарыдан тменге ыпал ету жзеге асады. Екіншісінде – мемлекет, сынылатын басшылытарды орнына, мемлекеттік мдделерге жрдемдесу кепілдігін ала отырып, андай да бір топпен конвенцияа ол ояды.

кінішке арай, азастанда егемендік аланнан бері лоббизм басарылмайтын формалара ие болды. Бізді республиканы мдделерді орау ркениеті деп атауа болмайды. Бірінші ерекшелік, тайпалы институттарды ксіби ызмет етуінен трса, екінші ерекшелік демократиялы топтар лоббиіне араанда, батыс-азастанды топтарды ыты салада емес, атарушы билік саласында рекет етуінен трады. шінші ерекшелік, азастанды лоббилерді з іс-рекеттерінде тиімді дістерді олдануынан трады.

Бізді саяси-ыты жадайларда, азастанды лоббиді йымдастырушылы рылымында лоббистік іс-рекетті здеріні мамандыы деп есептейтін мамандар жо.

азастанда жергілікті ерекшелікті ескере отырып, лоббизмні толы пайдаланылуы, ызмет етуі шін:

- ажетті за базасын ру, яни азастан Республикасы Парламентіні лоббистік іс- рекет туралы зады абылдауы;

- парламенттік іс-рекет тжірибесін жетілдіру, яни парламенттік іс - рекет тжірибесіне за органыны трлі лоббистік топтармен рекет жасауын енгізу;

- партогенез процесін аятау жне мемлекеттік билікке ыпал ету орталыы ретінде мыты саяси партияларды пайда болуы;

- опозицияны алыптасуы;

- лоббизм процесін реттеу дістері мен ралдарын жетілдіру.Бл лоббизмні барлы институттары шін жаымсыз салдарлардан тылуа ммкіндік береді;

- мемлекеттік жне жеке апаратты-сараптама рылымдарыны «шаын орталытар» леуетін белсенді трде пайдалану.

 

ОРЫТЫНДЫ

1. Бюрократия – бл оамды мірді йымдастыру бойынша наты функциялардан шеттелінген мемлекетті аппарат блігі . Бл кез келген оамда мемлекет лесіне тиетін міндеттерді орындаудан туелсіз трде з стемдігін олдауа баытталан мемлекет аппараты ішіндегі басарушы каста.

Биліксіз жне иерархиясыз (басару бліміні жанамасынсыз) ірі йымны, мемлекетті мір сруі ммкін емес.

Бюрократия (бюрократизм, туынды былыс) стемдікті іске асыруды сондай формасы болып есептеледі.

2. ыты мемлекет ру жне жоарыда айтылан мiндеттердi iске асыру масатында мемлекеттiк органдар мен лауазымды тлалар ыты саясатты здерiнi кнделiктi ызметiнде iске асыруы тиiс. Оны негiзгі принциптерi:

- задылы, яни Конституция мен задарды, олара негiзделген заа туелдi нормативтiк ыты актілердi нормаларын сатап, орнымен олдану;

- адам мен азамат ытары мен бостандытарыны лытылы жадайын бiлдiретiн адам ытары мен бостандытарыны басымдылыы;

- гуманизм, яни адамны жеке тла ретiндегі жоары ндылыын, оны еркiн дамуа жне абiлетiн крсетуге деген ытарын тану, оамды атынастар сапасына баа берудi лшемi ретiндегi жеке адам игiлiгiнi орныуы;

- азастандытарды з Атамекенiн жан-жаты олдауы мен адалдыы жне Отанына сйiспеншiлiгi ретiндегi азастанды патриотизм толы дрежеде орныуа тиiс.

3. Лобби, лоббизм - бл мемлекеттік органдарды ыты жне кімшілік іс-рекетін йымдастыруа ыпал ету жолымен, трлі топтаы азаматтарды мдделерін жзеге асыруды тжірибесі мен жйесі.

Лоббистер – бл ксіби негізде рылан жне саясаткерлер мен шенеуніктерге саяси ыпал ете алатын жаа саяси институт.

Лоббирленген шешімдерді абылдау барысында рбір саясаткер, з сайлаушыларыны кп блігі лобирлеуді байамай, келесі сайлауларда оан дауыс беруге дайын деп есептейді. Сонымен атар, кейбір топтар да сайлауда шешуші дауыс санына ие болмаса да, саяси айраткерлерді сайлау науандарын аржыландыруа кмек крсетуге абілетті. Сондытан осындай саясаткер экономикалы жне леуметтік кзарас трысынан ажетті болып табылмаса да, ерекше мдделерді орайтын бадарламаны олдайтын болады.

 

сынылатын дебиеттер тізімі

Міндетті дебиеттер:

1. азастан Республикасыны Конституциясы. –Алматы: азастан, 2000, 96-б.

2. «азастан-2030» Даму стратегиясы

3. азастан Республикасыны Заы: Мемлекеттік ызмет туралы. –Алматы: Жеті жары, 1999, 44-б.

4. азастан Республикасыны кейбір занамалы актілеріне экономиканы мемлекеттік секторын басаруды жетілдіру мселелері бойынша згерістер мен толытырулар енгізу туралы. 2006 ж., 19 шілде //Егемен азастан, Астана, Аорда 2006 ж., 7 шліде № 178-///РЗ

5. азастан Республикасыны Заы: азастан Республикасындаы жергілікті мемлекеттік басару туралы. –Алматы, Юрист, 2006 ж., 28 б.

6. азастан Республикасыны 2007-2024 жылдара арналан орныты дамуа кшу тжырымдамасы туралы: 2006 ж, 14 араша № 216//Егемен азастан. -2006 ж. 17 араша.

7. азастан Республикасыны Мемлекеттік басару жйесін одан рі ретке келтіру жне оны тиімділігін арттыру жніндегі шаралар туралы: 2006 жылы наурызды 27-сі. № 74 Жарлыы //Егемен азастан. –Алматы, 2006 ж. 28 наурыз.

8. Мемлекеттік басару жйесін жетілдіруге баытталан шараларды іске асыру жніндегі іс-шаралар жоспары туралы//Егемен азастан. -2006 ж. 13 ыркйек.

9. азастанны лемдегі бсекеге барынша абілетті 50 елді атарына кіру стратегиясы. азастан Республикасыны Президенті Н..Назарбаевты Парламент палаталарыны бірлескен отырысында сйлеген сзі. //Егемен азастан. -2006 ж. 19 атар.

10.Корпоративтік басару, ашыты жне оам алдында есеп беру аидаттарыны негізінде мемлекеттік басаруды жаарту. азастан Республикасыны Президенті Н..Назарбаевты азастан Республикасы Парламенті 3-ші сесиясыны ашылуында сйлеген сзі. //Егемен азастан. 2006 ж. 2 ыркйек.

11.Кадровая политика в системе государственных органов: Назначение на должность и тестирование государственных служащих: Сб. Нормативных правовых актов РК. –Алматы, 2005, -283-б.

12.азастан Республикасыны Мемлекеттік ызметкерлеріні ар-намыс кодексі: Мемлекеттік ызметкерлерді ызмет этикасы ережелері. –Алматы: Жеті жары, 2005, -24-б.

13.Атаманчук Г.В. Теория государственного управления. –М.: Омега-Л, 2004 г. -584-б.

14.Зеркин Д.П., Игнатов В.Г. Основы теории государственного управления. Курс лекции: Учебное пособие. –Ростов-на-Дону. Наурыз, 2000. -448-б.

15.Пикулькин А.В. Система государственного управления: Учебник. –М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2004. -543-б.

16.Уваров В.Н. Государственная служба и управление: Учебник. –Петропавловск: Сев.Каз.юрид.Академия, 2004. -416-б.

17.Эффективность государственного управления: Элементарный курс. –М.:Юрист, 2003. -320-б.

19.Реформирование системы государственного управления: Зарубежный опыт и Казахстан/КИСИ при Президенте РК. –Алматы, 2005. -276-б.

осымша дебиеттер:

 

20.Атаманчук Г.В. Как найти формулу разделения областей? //Российские вести. 1992ж. 11 араша

21. Атаманчук В.Г.. Современная концепция государственного управления Россией //Государственное управление: проблемы теории, истории, практики преподавания. Ростов-на-Дону, 1993ж.

22. Атаманчук В.Г. Государственное управление: рациональность и эффективность его в период структурных перемен // Ракурс. Управление: теория, практика, поиск. Минск, 1993 ж.

23. Байгельдинов Е. Теоретические основы устойчивого развития. Евразийское сообщество. 2000г. №2, 114-121-б

24. Есентугелов А. Итоги реформ и состояние экономики: успех и ошибки, просчеты и их причины. АльПари, 1999, №4-5, 27-30-б

25. Жиленко Г. Экономика РК в годы реформирования. Экономика и статистика. 2000, №1, 117-124-б

26. Козбаненко В. Формы и методы государственного управления. Проблемы теории и практики управления. 2000, №2, 46-49-б

27. Кубаев К. Экономическая модель эффективного государства. Транзитная экономика, 2001, №4, 49-58-б

Семинар сабаыны жоспары:

Семинар сабаын «дгелек стел» трінде ткізу жоспарланан, таырыпты негізгі теориялы сратары пікір-талас, ауызша жауап беру, дискуссия, сра жауап жне т.б. йымдастыру дістері арылы жргізілуі тиіс.

Масаты:таырыпты негізгі теориялы мн мтінін арастыра отырып, экономиканы мемлекеттік басару жйесі жне бюрократизммселелерін зерттеу сратарына жауап беру жне олар туралы тере тсінік алыптастыру. Ол шін семинар сабаында таырып бойынша мына сратарды мнін ашу керек:

1. Экономиканы мемлекеттік басаруды йымдастырушылы негіздері

2. Бюрократизмні мні, теориялы негіздері жне оны элементтері

3. Бюрократизмні жаымды жне жаымсыз жатары

4. Бюрократиялы нары тжырымы

5. Коммерциалы емес йымдарды бюрократиялы факторлары

6. оамды талдау теориясы жне жымды рекеттер логикасы

7. кімшілік рента. Институционалды емес атынастарды мні жне оларды объективті негіздері

8. Лоббистік ызметті мні жне оны дістері

9. тпелі экономикада мемлекет функцияларыны згеруі.

 

СЖ жне СЖО тапсырмалары:

1. Таырып сратарын ауызша талылауа дайындалу

2. зін-зі баылауа арналан сратара жауап беру

3. Берілген тапсырмаларды орындау

4. Тест сратарына жауап беру.

5. Тменде берілген таырыпа реферат дайындау:

«Бюрократиялы нары тжырымдамасы».

«Лоббистік іс-рекет мні, оны дістері».

«Р мемлекет пен лоббизмні рекет етуіндегі лоббизм»

6. Кейсті талыладар: «Алматы компаниясы»

зін-зі тексеруге арналан сратар

1.Экономиканы мемлекеттік басаруды йымды негіздерін сипаттадар.

2. Бюрократизмні мні мен элементтерін атадар.

3. Коммерциялы емес йымдарды бюрократияландыру факторларын атадар.

4. кімшілік рентаны мні неде?

5. азастандаы бюрократизмні тарихи жне теориялы тбірлерін сипаттадар?

Тапсырма

1. Жаымды жне жаымсыз жатарын крсете отырып, демократиялы жне бюрократиялы оамны салыстырмалы кестесін толтырыдар. орытынды жасадар.

2. Елдер бойынша бюрократизмге талдау жасадар.

3.1991 жыла дейінгі азастан Республикасыны негізгі макроэкономикалы крсеткіштеріні кестесін толтырыдар.

Кейс «Алматы темекі компаниясы»

Алматы фабрикасы жеке меншік жобасы бойынша жекешелендірілген бірінші азастанды ксіпорын болды. «Филипп Моррис» компаниясымен мемлекеттік акция пакетін сату жнінде келісім-шарт 1993 жылы араша айында жасалды.

Алматыдаы темекі фабрикасын алу «Филипп Моррис» шін брыны кеес нарыын мегерудегі алашы адам болды. Бан дейін компания Клайпед, Краснодар, Харьков, Санк-Петербург темекі фабрикаларын ола алан болатын. Компания сарапшылары 1992 жылдан бастап азастан нарыын зерттеп, оны болашаы зор деген орытындыа келді. Сол кезде азастан басшылыыны кілдерімен сйлесіп, келісу басталды.

Келісім-шарт жасауа екі жадай ыпал етті.

Біріншіден, темекі фабрикасы аржылы дадарыса шырап, ндірісін ысартты. Ксіпорын жылына 15 млрд темекі бірліктерін шыарып келсе, 1990 жылдан бастап ндіріс тмендеп, 1992 жылы 9 млрд темекі бірлігін ана ндірді.

Фабрика жетекшісі Т.Медеушевті айтуы бойынша нім ндіруді тмендеу басты себептері – шикізат, материалдар, сонымен атар рал-жабдытарды, арты блшектерді жотыы. Брын блшектерді жеткізу кеестік сырты сауда-сатты рылымдар арылы жзеге асты («Кеесимпорт»). КСРО ыдырааннан кейін барлы жеткізімдерге фабрика зі тлеуге міндетті болды, біра валюталы ресурстар болмаандытан, мны жзеге асыруа жадайы келмеді.

«Инерция» бойынша тек ішкі республикалы нарыта сатылуа арналан нім шыару жаласа берді. Осы трыда технологиялы ателіктер жиі жіберіліп, ндіріс сапасы тмендеді. Фабрика німдері зіні тмен баасы арасында жергілікті нарыта бсекелестік абілетін сатап трды.

Демек, басшылы келешекте сату дадарысы мен ндірісті тотауына кеп соатын барлы бааларды тсіру ажеттіліктерін тсінді. Сондытан, фабрика басшылыы «келешекті» ескеріп, фабриканы, шетелдік инвестора сату олайлы деген шешім абылдады.

Жылдам жекешелендіруге орай, 1993 ж. жазында Ресейді біржатылы тртіпте зіндік валюта енгізуінен кейін кшейе тскен азастандаы ауыр аржылы дадарыса келіп соты. Жне осы уаытта азастанны Лондонда басып шаарылан лтты валютасы дайын болды, біра республиканы валюталы оры 400 млн долл. шамасында ана еді. «Филипп Моррис» компаниясымен жасалан келісім оны бірден 100 млн долл. кбейтуге ммкіндік берді. Сйтіп, елімізді валюталы жадайын жасартуа о ыпал етті.

Алашында басшылы республикада лділеу акция пакетін алдыруа тырысты. Мемлекеттік млік комитеті тіпті фабрика базасында 50%-ды шетелдік леспен СП ру жайында сз озады. Демек, азастанды шенеуніктерді тез арада мндай талаптарды болашаы жотыына кзі жетті. «Филипп Моррис» жне баса да компаниялар здеріні капиталды салымдарыны кепілдігін, жоарылыын арастыра отырып, жеке иегеруді йарды.

Соында, яни 1993 жылды жазында басшылы темекі фабрикасыны акциясын сатып алуа ы беретін халыаралы тендер жариялады. Бан біраз фирмалар атары атысты, соны ішінде Шымкент кондитер фабрикасын сатып алан американды « Эр-Джи-Эй Набиско» «Филипп Моррис» тендерлік комиссияа е тиімді жадайлар сынып- мемлекеттік акция пакетіне (97 %) 103 млн АШ долл. тлеп, жеіп шыты. Сонымен оса «Филипп Моррис» 5 жыл бойы ндіріске 240 млн долл. инвестициялауа міндеттенді.

Бл азастан басшылыына инвестициялы ресурстар келісімінде арастырылан осымша кепілдік беріп, келісім-шарттаы тарауларды жзеге асырылуын баылау мен аражат шыындарын жеілдеткен шетелдік аржыландыруды жаа механизмі болды. Араа бір жыл те «Филипп Моррис» АТК жетекші директоры Марк Дюрст : «басшылыпен жасалан келісімде кепілдік біржатылы тртіпте жзеге асырылды» деп мойындады. Демек, жасы жатары да болды. АТК « Флипп Моррис» жмысшыларыны ксіби дегейі ТМД ксіпорындарынан лдеайда жоары екендігі байалды. Демек, компания инженерлік- техникалы жымыны біліктілігін ктерумен дереу айналысандыы крінеді.