азіргі тадаы студентті типтері.

.Студенттердімамандыаатынасыбойыншатиптері(блсратыжауабыретінде 7 билетті 3 сраыналуа да болады)

азіргікездегістуденттердібарлыыштопаблінеді. Біріншітопазбілімдерінболашамамандытарынабейімдейтінстуденттержатады. Блтоптаыстуденттершінболашажмысадегенызыушылытарыменсолжмыстаздірініабілеттерінжзегеасыруебастысыболыптабылады. Екіншітоптыбизнескебейімделгенстуденттеррайды. Блтоптаыстуденттерзбілімдерінжекеісашудыралыретіндеарастырады, саудаменайналысадыжнет.б.. Олардыболашамамандытарынадегенызыушылытарыбіріншітоптыстуденттеріменсалыстырандатменболады. шіншітоптаыстуденттерді , бір жаынан, аныталмаандардеп те атауаболады, екіншіжаынаноларжекебастыжнетрмыстыжадайлара бар кілдерінбледі.

Танымжне білім саласындаыстуденттердіызметіншнегізгітопажіктеугеболады:

Біріншітрдегітлаоудаымасаттарменміндеттердіауымдылыыменерекшеленеді. Мндайстуденттерді білім саласыжоспардаыаараандалдеайдаауымыраболады, студенттерділеуметтікбелсенділігіоуорнымірінітрліформаларындатанылады. Студенттердіблтобыжан-жатыксібидайындыабейімделген.

Екіншітрдегітлашаынмамандануабейімделген. Мнда да студенттердітанымдыызметіоужоспарынышеберіненасады.Студенттердітанымдыызметінішіншітрі тек оужоспарыменанашектеледі. Бндайтлалар - нерлілігіжаынан да, белсенділігіжаынан да тменболыптабылады. Студенттердіоу танымдыызметінталдаунтижесіндестуденттердіштипологиялытобыаныталды. Оуадегенарым-атынасыжаынанзерттеушілердібіратары 5 топтыбліпкрсетеді.Біріншітоптаыстуденттер білім алуа,ксібишеберлікке мтылады.Олароуызметінібарлысалаларында да белсендіболады.Екіншітоптаыстуденттероуызметінібарлысаласындаыбілімдіалуамтылады. Бл топ шінжан-жатыызметтерменайналысутнболыпкеледі, біраолароытушылыжнебаса да пндердінегізінтеремегеруденжалыышболыпкеледі. Сондытан да оларкбіндестіртінбілімменшектелетінболыпкеледі. Олардыызметінінегізгімасаты – брінен де аз-азданболуы. шіншітоптаыстуденттер тек здерінімамандыынаанаызыушылытанытады. Олара тек болашатаыксібимамандышінажеттіанабілімдіалу (здерініпікірібойынша) тнболыпкеледі. Тртіншітоптаыстуденттердіоулгіріміорташаболанымен, олар тек здеріненайтынпндергеанаызыушылытанытады.Олар сабаа жйелі трдеатыспайды,оу ызметіні жне оу жоспарындаы пндерді андай да бір трлеріне ызыушылы танытпайды, себебі оларды ксіби ызыушылытары лі алыптаса оймаан. Бесінші топа еріншек жне жалау студенттер жатады. Оуорнынаоларата-аналарыныталабыбойыншанемесеармияабармаушін, сондай-ажмысабармаушінкеледі. здікстуденттердіарасынан да 3 трдібліпкрсетугеболады: «жан-жаты», «ксіпой», «универсал». Жасыоитынстуденттерді 2 топаблугеболады: жасымамандытаыстуденттер, біраебексйгішемес,орта мамандытаы студенттер, біраебекорлар. Оулгерімінашарстуденттербірнешетопажіктеледі: оуортасынабейімделмегендер; оуматериалынылогикасыменсапасынмегеругеммкіндігіжотар; мамандытадаудаателікжібергендер; оуажауапсыздыпенарайтындар;

оары мектепоытушысынытлалыерекшеліктері.

илет

1) арым-атынасты трлерi:

1. Маскiлi арым-атынастар; бiр кннi iшiнде бiрнеше маска кию. Формалды арым-атынас, яни мнда маскiлердi пайдаланып схбаттасушыларды тлалы ерекшелiгiн тсiнiп ескеруге талпынамыз (сыпайлы, аталды, тйыты). Шынайы схбаттасушыа деген сезiмдерiн, эмоцияларын арым-атынас барысында крсетпейдi.
2. Формалды рлдiк арым-атынас – мнда схбаттасушыны тласы мен леуметтiк рлi маызды болып табылады.
3. Iскерлiк арым-атынас – мнда схбаттасушыны iске деген тлалы ерекшелiгi, мiнезi, жасы, кiл-кйi ескерiледi. Сонымен бiрге оны iске деген ызыушылыы мндiк маызды орын алады.
4. Достарды рухани жне тлалы арым-атынасы – мнда кез келген таырыпа гiме озауа болады, тек сз арылы ана емес жест, мимика арылы бiрiн-бiрi жасы тсiнедi.
5. Маникулятивтiк арым-атынас схбаттасушыдан белгiлi бiр пайда табуа баытталан. Ол шiн схбаттасушыны тлалы ерекшелiгiне байланысты трлi дiстер пайдаланады.
6. Вербалды жне вербалды емес арым-атынас.
Коммуникациялы жйе – бл алынатын жне берiлетiн апаратты тсiнудi амтамасыз ету масатында адамдар арасындаы хабар алмасу.
Коммуникацияны негiзгi функциялары мыналар:
1.Информативтi – адамдар арасындаы зара рекеттесудi йымдастыру.
2.Интерактивтi – адамдар арасындаы зара рекеттесу трлерiн пайдалана отырып схбаттасушыны кiл кйiне, сенiмiне мiнез-лына сер ету.
3.Перциптивтi – арым-атынаса тсушi серiктестердi бiрiн-бiрi абылдауы жне зара тсiнушiлiктi алыптастыру.
4.Экспрессивтi – эмоционалды бастан кешiрулер сипатын згерту.

Педагогикалы арым-атынасты стильдері.Педагогикалы арым-атынас бір адам екінші адаммен тжірибе (білім, икем, дады, жалпы адамзатты мдениет, лтты ндылытар т.б.) алмасанда болады; ол рбір профессионалды арым-атынаста болады, сондытан да педагогикалы стильдерді кейде бізбен сипаттаан басшылы стильдеріне сатады.
Педагогикалы стильдерді арты круі мен адамдарды Мен-концепциясыны арасындаы байланыс табылды: автократиялы стиль кбінесе зін білмейтін жне абылдамайтын адамдара сай, сына жабытыымен, ренжігіштігімен, эмоционалды регидтілігімен мінезделеді. Жне, керісінше, демократиялы стильді станатын педагогтарда детте позитивті Мен-концепциясы болады, ашы жне мейрімді, сына тзе алады, зіндік ирониясы болады жне зіндік згеруге дайын.Автократиялы стильді олдануында рылан оу орнында “мектеп-фабриканы” белгілері болады, ал демократиялы баытталан оу орнында “мектеп-отбасыны” белгілері болады, біра азіргі кезге дейін педагогикалы жйелерді артышылытары аныталан жо : “мектеп-фабрикаларда” детте лгерім жоары, ал “мектеп-отбасында” атысушыларды мазасыздыы тме, микроклиматы жасыра болады.Педагогикалы арым-атынасты масаттары туралы айта отырып, отанды зерттеуші А.Б.Орлов « малімні тлалы центрациясы » деген терминді олданды, оны ойынша ол педагог іс-рекетіні жйе раушы мінездемесі болып табылады, оны кптеген крінулерін анытайды : педагогикалы стиль, атынас, леуметтік перцепция (14). Сйтіп, педагогикалы іс-рекет мнда сонымен атар рухани-дниетанымды компоненттен бастап сипатталады.Орлов рбіреуі педагогикалы іс-рекетте басыы бола алатын негізгі жеті центрацияны бліп крсетеді: эгоистік (зіні ”Мен” ызыушылыында), бюракратиялы (администрацияны, басшылыты), конфликтік (ріптестеріні ызыушылыында), авторитетті (ата-ананы, атысушыларды), танымды (оыту жне трбиелеу талаптарында), альтруистік (атысушыларды ажеттіліктерінде), гуманистік (зіндік мн мен баса адамдарды-администраторды, ріптестерді, ата-аналарды, атысушыларды мндеріні крінулерінде).Орлов бойынша центрация тлімділік іс-рекетіні дісі мен сттілігін анытайды. Психолог М.И. Лисина “арым–атынасты – орта нтиже мен шешімге жету масатында орындалан екі не одан да кп адамдарды зара байланысы ” деп тсіндірсе, ал, К.К. Левин арым – атынасты бірнеше тсілдерін крсетті:.міршілдік атынас– ол астындаылармен атал атынаста болу. Бл жадайда олар тек орындаушылар рлін атарады, андай да болсын шешім абылдауа атыспайды;.Демократиялы арым-атынас, ол жым алдындаы міндеттерді талылап бірлесе шешім абылдауа ммкіндік тудырады;.Либералды атынас – жетекшілікпен ана шектеледі. Бл жадайда талап оюшылы, бір жйе байалмай ркім з бетінше жреді.

2)атынасты негізгі теориялары интерактивтік, коммуникативтік, перцептивтік болып табылады. атынасты жне коммуникацияны зара састытары мен айырмашылытары бар. атынас бл адамдар арасында байланысты рбуі мен крделі кпжоспарлы процесті анытау, адамды тсінісу мен абылдау, екіжаты зара стратегиялы бірігуін дадыландыру болып келеді. арым-атынасты анытауды крделi процесiне мына ш рам кiредi: 1. Коммуникативтік атынас (адамдармен апарат алмасу). 2. Интерактивтік атынас (жеке адам мен йым арасындаы рекет). 3. Перцептивтік атынас (серіктестер атынас кезінде зара тсінісуі мен зара тсінушілікті орнату). Перцепция латынны perception - восприятие, понимание деген маынасын береді. Бл терминді американды психолог Дж. Брунер енгізген.Коммуникативтік процесті негізінде вербалды жне бейвербалды коммуникация деп екіге бліп арайды. Вербалды коммуникация атынасты сйлеу арасында жзеге асырылады. Сйлеу арылы біз табии тілдік дыбыстарды cондай-а, фонетикалы белгілерді, оны екі негізгі лексикалы жне синтаксистік белгілерін тсінеміз. Сйлеу коммуникацияны универсалды ралы болып табылады, яни апарат беру кезінде оны кмегімен хабарламаны маынасы беріледі.Интерактивтік атынас психологиялы сер етуге байланысты, баса адамны ыпалымен жеке адамда згеріс болуы (кзарасты, атынасты, мотивті, хал жадайды, рылыларды згеруі). Баса адамны ыпалымен жеке адамны згеруі уаытша, тпелі жне траты болуы ммкін. атынасты интерактивтік жаы мыналарды сипаттайды: басару шешімін орынды абылдау, ызметкерлер арасында міндеттерін аны блу, дау-жанжалды аылмен шешу. Перцептивтік атынас - атынаса тсушілерді бір-бірін тсінісуіне жадай жасау, яни абылдау процесі, адамдарды бір-бірін зара жете тсініп алмай рекетке бармауы. Жеке адам аралы перцептивтік аныталан механизміні арасында зін баса адамдар арылы танып біледі.Оан тану жне адамдарды бір-бірімен тсінісуі (идентификация /теестіру, эмпатия, аттракция), арым атынас кезінде адам зін зі тануы (рефлексия), серіктесіні мінез-лын болжау (каузаль ная атрибуция) жатады.Идентификация (теестіру, сату) арым-атынас кезінде баса адамды тану тсілі, яни серіктесіні орнына ойып зін сынау, салыстыру негізінде оны ішкі хал-жадайына болжам жасау.Эмпатия басаны кйзеліс сезімін бірге ткізу, баса адамды тану формасы.Ал,бейвербалды атынас ралын оып йренуде тмендегі ылымдара жгінеміз:1. Кинесикa - адамны ішкі сезімі жне кіл кйі; ым-ишара, бет былыстары, дене мшелеріні озалыстары (пантомимика), бкіл дене озалысы имыл мен ым арылы ана жасалатын озалыс, дене трысы, алып, кейіп, бас ию, жріс, келбет. 2. Такесика - жанасан арым-атынас жадайында болатын былыстар: ол алысуда, сйісуде, тиіп кеткенде, сипаанда жне т.б. 3. Проксемика - кеістікте болан атынаста адамдарды орналасуын зерттейтін ылым саласы. 3) Лидер дегеніміз — адамдара ыпал ете білуді нері, оларды белгілі бір масата жетулеріне итермелей білу. те жиі, кбіне саясатта лидер з масатына жетуге тырысады. Адамдар лидерді басаруымен жрулеріні негізгі себебі, лидер оларды негізгі ажеттіліктерін анааттандыру шін р трлі ралдар сына білу ммкіндігінде жне адамдарды іс рекеттеріне керекті баыт бадарды крсете білуінде. Лидерді билігі баынушыларды жасы білімдеріне, зін оларды орнына оя білу білігіне, жадайларды талдай білуіне, з іс — рекеттеріні жаын жне болаша крінісін анытай білуіне, зіндік жетілуге тырысуына, баынушыларда здеріне деген сенімділікті тудыра білу абілетіне негізделеді. Лидер ріптестеріні, арсыластарыны, бастытарыны психологиялы ерекшеліктерін айын сезінеді, тсінеді жне бны ресми , ресми емес контактарда олданады. Басаларды сендіре отырып, зіні компрописке баратынын крсетеді. Біра, лидер билігіні е неізгі крінісі оны адамдарды басарудаы туелсіздігі, зіні иеленіп тран орнын кез келген уаытта босата білуі. Лидерді екі психологиялы типі бар: « ойыншылыр жне ашыты».

1. Біріншілеріні сырты бейнесі сенімді икемді, тиімді болып крінеді. Олар «кзге шп сала » біледі, сондытан да здеріні жеке ызыушылытарына байланысты позитцияларын (кзарастарын) тез згертеді. Шынайы жадайларда олар тоы беріліп, жмыс жасай алмайды жне мселелер шешімін иын табады.

2. Ашы лидерлер айтарлытай крінбейді, біра оларды жауапкершіліктері жоары болады; олар р трлі е иын жмыстара кіріседі ар яттарына негізделе кірісуге тырысады. Оларда икемді жне іс рекеттерін жадайа байланысты жасайды, біра бгінгі кнмен мір срмей болашаа тырысып мір среді. Дл ослар шынайы лидерлер болып табылады, з баынушылырыны арасында тіл тимейтін беделді тлалар. Баынушылара з ателіктерін шынайы мойындайтын, еркін шешім абылдайтын, жауапкершілікті з мойнына алатын жетекші найды. Лидер беделіні ктерілуіне жмыса кедергі жасамайтын адамдарды лсіздігіне шыдау асиеттеріде себеп болады. Бедел за уаыт жиналып, бір мезетте жоалуы ммкін жне мны басты себебі іс рекетсіздік пен сатануды шектен тыстыы. Негізінде беделді лидер табиатынан жетекші болады. Біра мндай болмаса не істеу керек? Ммкін, істі басына уаытша жасы білімді маманды ою керек шыар. Ал бл шін тадауда ателеспеу шін лидер асиеттерін білу керек. Мндай асиеттерді ш тобы бар: Жеке, ксіби, йымдастырушылы жне іскерлік. нормаларын сатауды ескеретін шыншылдыты жне тртіптілікті сонымен оса оама атынаста ділеттілікті ояды. Жетекші з баынушыларын тсінуге тырысуы, оларды жеке тла ретінде абылдауы, сыйа лайыты екендерін тсінуі, оларды жріс трысын тсінуі, адамгершілігі мол адамдара аморлы жасай білуі, оларды ызыушылытарын ескере ріптестік арым атынас руа тырысуы керек. азіргі жаашыл лидер з кемшіліктеріне арсы белсенділігі кресу керек, зіне мірге жне жмысына атысты жаымды асиеттерді алыптастыруы керек.

билет.

1. Топ — леуметтік ттастытан белгілі бір нышандары негізінде блінетін адамдарды шектеулі шамадаы ауымдастыы; бл нышандар атаратын ызметтеріні сипаты, леуметтік не тапты атыстылыы, даму дегейі жне т.б. болуы ммкін. Топтарды шамасы, рылымы мен рамы здері сол шін топтасан іс-рекетті масаттары мен міндеттеріне арай аныталады. Топ мшелеріні бірлескен ызметіні мазмны топ ішіндегі динамиканы барлы рдістеріне себепкер болады, блар: тлааралы атынастарды дамуы, серіктестерді бір-бірін абылдауы, топты нормалар мен ндылытарды, ынтыматасты жне зара жауаптылы нысандарыны алыптасуы. леуметтік топ; бір топ оушы; Топталып оу. Топ белгілі біріккен іс-рекеттерімен сипатталатын адамдар жиынтыы. Ішкі жне сырты топты асиеттеріне арай топтарды келесі трлерге блуге болады: санына, байланысына, йымшылдыына, ынтыматастыына, тратылыына, тла шін маыздылыына т.с.с.

· 1. Санына байланысты лкен топтар (лттар, партиялар, таптар), шаын топтар (отбасы, ша экипажы).

· 2. Байланысына арай алашы шынайы (сынып, студенттік топ, ндірістік бригада), соы жадайа немесе шарта байланысты (университетті студенттері, аладаы немесе аудандаы мектепті бітірушілер, аладаы зейнеткерлер);

· 3. йымшылдыына арай: йымдасан, ресми (сынып, студенттік топ), йымдаспаан бейресми (кпшілік, жиын, жрт).

· 4. Ынтыматастыына арай ынтыматы жоары дамыан (студенттік топ, ндірістік бригада), ынтымасыз тмен дамыан (бірінші сынып оушылары).

· 5. Тратылыына арай траты (лт, отбасы), траты емес (мерзімдік, уаытша бригадалар).

· 6. Тлаа маыздылыына байланысты эталоиды, референтті (шынайы немесе лгі болатын иялдаы топ), топтар.

· 7. оамныдамуынабайланыстыпрогрессивті (жым), регрессивті.

· 8. Іс-рекеттітрінеарайойын, оу, ебектоптары.

Топтаытлааралыатынасты социометрия дісімензерттейді. Блдістіенгізген Дж. Морено. Топтаырбірадамекітрлі: іскерлік (ресми) жнсжеке (бейресми) атынастаболады. Біріншісітоптыбкілрамыменбіргежататсірілу, ал екіншісінату, жасыкру, досты, жолдасты, жеккру, жауласут.б. себептернегізіндепайдаболады. Іскерлікатынастарашекоюаболады, ал жекеатынасашекоюммкінемес. Іскерлікжнежекеатынастартлааралыатынасжйесінрайды. Тлааралыатынасынзерттегенкездебаылау, эксперимент, ртрлігімелесудістеріпайдаланылады. Мндайдістердібірі — тадауболыпсаналады. Блдістітышсынанамериканпсихологі Дж. Морено. Блзбетіншеобъективтідісжне оны леуметтікпсихологияныбасадістеріменбіргетлааралыатынастызерттегенкездеолдануаболады. Топ — жалпыбелгілердінегізін (масат, іс-рекеттрі, леуметтікдегей, жасерекшелігі, адамдар саны жнет.с.с.) растыранадамдардылеуметтікжиынтыы. Топ — жалпыбелгілердінегізін(масат, іс-рекеттрі, леуметтікдегей, жасерекшелігі, адамдар саны жнет.с.с.) растыранадамдардылеуметтікжиынтыы.
2.Аудиторияы ыпал ету психологиясы. Суырыпсалма сйлеу, яни импровизация, сзді жанды да тартымды етіп, тыдаушылар назарын стап, шешен мен аудитория арасындаы байланысты ныайтуа кмектеседі. Алайда импровизацияа шектен тыс беріліп, ол шешенні даярлыына негізделмесе, бл кп жадайда шешенді зіні таырыбынан алшататып, оны сзіні исынды, мазмнды ырларын кмескілендіреді. Тыдаушылара ажетті ыпал ету шін сйлеушіге арнайы психологиялы білік-дадылар ажет. Оларды атарына тыдаушылар назарын аудару, ыпал етуді эмоционалды жне исынды факторларын сабатастыру, иландыру тетіктерін олдану, арым-атынас трін тадау, аудитория ерекшеліктеріне сай ыпал ету ралдарын алмастырып отыру, крнекілік ралдарын пайдалану жне т.б. жатызамыз. Е алдымен, сйлеушіні аудиторияа ыпал ету амалдары туралы айын ым-тсінігі боланы абзал. Шаршы топ алдында сйленер сзді басты тымды ерекшеліктеріні бірі – бл орайда сйлеуші олында пайдалауа болар ралдарды бтіндей бір кешені болады: дыбысты, визуалды, вербальді, бейвербальді ралдар. арым-атынасты бл ралдарыны барлыы да тыдаушылара логикалы, эмоционалды ыпал ету шін, аудиториямен арым-атынас, байланыс орнату шін олданылады. Сйлеушіні аудиторияа ыпал ету арналары: – Визуалды (аудиториямен кзбе-кз тікелей байланыс); – Паралингвистикалы; – Кинетикалы (ым-ишарат); – Лингвистикалы. Сйлеушіні аудиторияа ыпал ету ралдары: – Кзарас; – Ым-ишарат; – Трысы; – Дауыс (дауыс кші, дегейі, тембры, сазы); – Интонация; – Сйлеу жылдамдыы; – Кідірістер (логикалы жне психологиялы). Айталы, сйленер сзді бастапы кідірістен бастау ажет деген дістемелік ереже кпшілігімізге етене таныс. Оны басты ызметі – психологиялы ахуал туызу. Ол не шін ажет? Ол, біріншіден, аудитория назарын белсендіру шін ажет болса, екіншіден, сйленер сзді абылдауа даярлану ммкіндігін беру шін ажет, шіншіден, аудиторияны ажетсіз ширыу, не шулау секілді факторлардан арылтып, шешенні де з сзіне тере ілуі шін де ажет. Кідіріс арылы тыдаушылар ызыушылыын арттыруа болады, кідіріссіз, сзді крт бастау арылы оларды таалдыруа да болады. Міне, арап отырса, бл екі трлі амал-діс те психологиялы рал ретінде олданыла алады. Онымасаты – назараударту, ызыушылытуызу.

Интерактивті дістерді трлері олданылу ерекшеліктері.Елде болып жатан саяси, леуметтiк, экономикалы жне т.б. згерiстер бiлiм беру жйесiне де сер етуде. Блзгерiстероытудiстемесiндежаартуларанаемес, мектептердежаапндер, ендiругеажеттiлiктудырды.

лемдік дегейдегі білім беруді азіргі парадигмасы білім беруде нтижеге бадарлану, оытуды оушыны жеке тласына баытталу, ал оыту дістерін тлааралы арым-атынастара бейімдеу болып отыр. Демек, оушы білімді дайын кйінде малім тсіндірмесінен алмай, зіні мірлік тжірибесіне сйену арылы танымды "жаалы” ашуы шыармашылы тапсырмаларды орындау негізінде р трлі німдер жасауы тиіс. Нтижесінде оушыны дниетанымы кеейіп, зіндік пікірі мен кзарасы алыптасуы керек.

Бiздi ел дамуды демократиялы жолын тадауына байланысты, бгiнгi тада оамды шешiм абылдауа тартуды маызы арта тстi. Осы баытта оушыларды белсендiлiгiн арттыруа ммкiндiк беретiн дiстемелiк тсiлдер и н т е р - а к т и в т i деп аталып жр. Бл дiстердi олдану сырттай те жеiл крiнгенімен, зіндік ерекшеліктері мен иындытары да бар.

Интерактив – аылшынны "зара рекет” деген сзі. Демек, интерактивті оыту дістері тлааралы арым – атынаса негізделе отырып, "жеке тдланы дамытуа баытталатын” азіргі білім беру парадигмасын анааттандырады. Сонымен бірге, сапалы білім алуды алышарттары болып табылатын таным белсенділігі мен ізденіс дербестігін алыптастырып ана оймай, ары арай дамытады.

Интерактивті оыту дістері дстрлі оыту дістерінен оу рдісінде оушыларды зіні мірлік тжірибелерін пайдалану арылы есте берік сатауымен, мліметтерді талдап, жинатау арылы жеке жне ксіптік абілеттерін аша алуымен ерекшеленеді. Дегенмен, интерактивті оыту ажетті апаратты игеруге уаытты кбірек блуді, баалауда жаа, крделі лшемдерді олдануды ажет етеді жне оушыларды танымды іс -рекетін басаруда тжірибесі аз малімдерге кптеген иындытар туызады.Оытуды интерактивті дістеріні негіздері

Интерактивті оыту дістерін тиімді пайдаланып, ала ойан масата жету шін, белсенді оытуды зіндік талаптарын есепке алып, алышарттарын анааттандыру керек.

Психологиялы трыдан аланда, интерактивті оытуды тиімділігіні сырты крсеткіштері ретінде оушыларды бірлескен рекет ережелерін мойыгндай отырып, зара рекеттесуге мтылуын, топты рефлексияны дамып, жымды ынтыматастыты алыптасуын, ал серлілігіні ішкі крсеткіштері ретінде оушыларды з міндеттері мен ытарын тсіне отырып, зара рекеи дадыларын мегеріп, топты жмыса дайын болуын, оу рекетіні субъектісіне айнала отырып, зіндік рефлексиясыны дамуын айтуа болады.

Психологиялы трыдан аланда, интерактивті оытуды нтижелілігіні сырты крсеткіштері ретінде оушыларды топты жмыс ережелерін абылдай отырып, наты масаттар оюа йренуін, оу топтарыны жасаталып, ажетті оу кеістігіні алыптасуын, ал табыстылыыны ішкі крсеткіштері ретінде оушыларды таным белсенділігі артып, жааша оуа дайындытарыны жетіліп, зара рекеттесу дадыларыны дамып, ынтыматасты жымны алыптасуын айтуа болады. Жалпы аланда, интерактивті оытуды басты шарттары ауымдасты пен бсекелестік болып табылады.

Психолог-алымдарды айтуынша, бала білімді трт трлі жадайда алады екен: дайын білімді абылдап алу, зерттеу барысында жаалы ашу, р трлі жадайда серді сезіну жне синтез арылы бйым растыру немесе нім жасау. Интерактивті оыту дістері оушылара рольдік ойындар арылы р трлі жадайда серді сезінуге жол ашады, р трлі білімдерді синтездеу кезінде шыармашылы нім жасауа жадай жасайды, дегенмен трлі ситуациялар мен мліметтерді талдап, сараптап, зерттеу барысында жаалы ашуа кбірек ммкіндік береді.

Топты санды рамы оыту немесе зара рекеттестiктi сапасын анытамайды. "зара рекеттестiк” дiсiнi зектi ерекшелiгi – ол АШУ РДIСIН бiлдiредi, оны мнi – оушыларды оыту дадыларын зара рекеттестiк арылы мегеруi.

3. Студенттер тласыны даму саласында психологияны оытуды масаттары. Кезінде кптеген діскерлер тарихты оытуды дістері мен тсілдерін зерттегенде оны бірнеше топтара блген. Мысалы П.Г.Гора оларды: крнекілік дісі, ауызша баяндау дісі, практикалы оыту дісідеп, ал дістемелік тсілдерді: тарихи факті туралы серлі тсінік алыптастыру тсілі,оушыларды есінде фактілер,даталар, бекіту тсілдері, тарихи материалды игеру мен алыптастыру тсілдері деп арастырады[3, 103 б.].

Ал кейін оытуды жаа діс —тсілдері туралы, оларды сабата пайдалану жолдары, тарих сабаына ойылатын дидактикалы жне дістемелік талаптар туралы танымал діскерлер: Н.Г.Дайри, А.Г.Колосков, Ф.П.Коровкин, Л.Н. Алексашкина,Г.В.Клокова, М.Т.Студеникин жне таы басалары ебектер жазды.

Замнауи талаптара сай соы жылдары апаратты технологияларды білім беру рдісінде ке лаш жаюы мен жаандану заманында оыту дісі мен тсілдері едуір згерістерге шырап, жаашыл дістер кптеп олданылуда.Дстрлі «білім беру» з масаты мен маынасын наты белгіленген білім жиынтыын игерумен шектейді. Ал инновациялы кзарас оу (йренуді) негізін тек пндер ана емес, ойлау мен рефлексияа негізделген интербелсенді дістер рауы керек деп тсінеді. Интербелсенді дістер педагогикалы тсілдерді згеруіне алып келіп, білім алушыларды здік жне зіндік дамуына, оларды з ммкіншіліктері мен станан ндылытарын тсінуге жне баалауа жетелейді.

Дріс сабаын оытуда олданылатын дістерге гімелеу дісі,тсіндіру дісі, баяндау дісі, гімелесу дісі, проблемалы баяндау дісі жне таы басалар жатады. Тарих пнінен дріс сабаында оиалармен былыстарды оытып йрететін боландытан, оны рбір кезекті сабаы ткен жне алдаы сабаты мазмны мен уаыты жаынан тыыз байланысып жатады. Жалпы жоары оу орындарында «Универ жйесіндегі» алдын— ала оу жктемесі негізінде блінген пн бойынша ОК-ні, яни сол пніні дріс, семинар, студентті зіндік жмыс, тест тапсырмалары, емтихан, реферат таырыптары, пнге байланысты барлы материалдары сайда салынып, онымен топ студенттеріні рбірі пайдалана алады. Мысалы, азастан тарихы пні бойынша барлы материалдармен таныс студент дріс сабаында, оытушыны баяндау, гімелеу дістері арылы оларды пнге деген ызыушылыын тудырмауы ммкін, сондытан оны белсенді,ызыты ту шін оытушы дстрлі емес дістерді: топа блу, таырыпа байланысты зекті сратар ою, пікірталас дістерін оса олданса аудиторияны барлыы толы амтылып, оытушы мен студент, студент пен студент арасында атынас болып,рбір студент з ойын толы жеткізе алады, бір –бірімен пікір таластыра алады. Сонда ана дріс сабаы арым — атынас рдісіне негізделген оыту – интерактивті дістер арылы студентті белсенділігін арттырып, сабаа ызыушылыы мен з бетінше ізденушілігі арасында жаа дереккздерімен жмыс жасауа жне оны белгілі бір таырыпа байланысты шыармашылы жмыс жасауына жол ашады. Ал проблемалы баяндауда аудиторияа проблемалы ситуация жасау арылы,проблемалы сратар мен тапсырмалар ою, танымды тапсырмалар беру жне оан студентті жауап беруге немесе шешуге (рекет жасауы) тырысуы жатады.Бл арылы студенттерді танымды—шыармашылыабілеттеріні дамуына ыпал жасап, проблемалы ситуацияда игерген білімі мен білікті нтижесінде ол жаа дістерді немесе жааны іздеуге, талпыныс жасайды.

Дріс сабаында оыту рдісі тиімді болу шін 3 жаты арым –атынас болуы керек,олар:апаратты (апаратты берілу жне саталуы), интерактивті(біріккен іс–рекетте зара серді йымдастырылуы), перцентивті оыту (адамны баса адамды абылдауы жне тсінуі).

 

№ 21 ЕМТИХАН БИЛЕТІ

1. азастанда жоары мектеп психологиясыны дамуы.азастан 2030 жыла дейінгі Даму стратегиясы білім беру жйесіні алдына білім беру кеістігіне интеграциялау масатын ойды.Бл масата ол жеткізу азастан Республикасыны мемлекет басшысы мен кіметі бекіткен орта білім беру жйесін апараттандыру, жаа буындаы оулытарды зірлеу мен енгізу жне баса да біратар бадарламаларды іске асыру арылы амтамасыз етіледі. Алдаы кезеінде іске асырылатын « Білім» мемлекеттік бадарламасы абылданды, оны масаты сапалы білім беруге кеінен ол жеткізуді амтамасыз ететін білім беру жйесіні лтты моделін тиімді дамыту шін жадай жасау болып белгіленді. Білім беру сапасы бл ретте лемні дамыан елдеріндегі біліммен салыстырарлы болуа тиіс.Білім тарихына тоталатын болса, лы стаз, мдениет айраткері Ыбырай Алтынсарин ашан мектептер азастан жеріндегі алашы білім жне мдениет ошатары болды. Сонау XIX асыр соында балаларды ана емес, бкіл азаты кшпенділіктен отаршылыа бейімдеп, сауатын ашып, білім мен мдениет жолына срлеу салан Алтынсаринні инновациялы ызметі тл мдениетімізді ркендеу тарихынан лкен орын алады.Кеес кіметі кезеінде республикада білімні тиімді жйесі абылданан болатын. Кндізгі оу блімінен баса сырттай жне кешкі оу трлері болан, жастар жаы жмыс істеп жріп толы орта білім алуа болатын.азастан Республикасын лемдiк оамдасты нарыты экономикалы мемлекет ретiнде таныды. Туелсiздігінi ыса тарихи кезеiнде елiмiз лемдiк оамдастыа ыпалдаса отырып, экономикада айтарлытай суге ол жеткiздi. Білім берудi дамыту азастан Республикасыны Конституциясына, "Бiлiм туралы" азастан Республикасыны 3аына, "Fылым туралы" азастан Республикасыны 3аына, "азастан-2030" стратегиясына, «азастанны 2015 жыла дейiнгi индустриалды инновациялы даму стратегиясына", "Бiлiм" мемлекеттiк бадарламасына, Баланы ытары туралы конвенцияа, Техникалы жне ксiптiк бiлiм беру жнiндегi конвенцияа, Еуропа аймаындаы жоары бiлiмге атысты бiлiктiлiктi тану туралы Лиссабон конвенциясына, Жоары бiлiм жнiндегi бкiл дниежзiлiк конференцияны декларациясына, Болоньядаы Еуропа елдері бiлiм кеесіні, Туелсiз мемлекеттер достастыына катысушы мемлекеттер бiлiм министрлерiнi жне ТМД-а атысушы мемлекеттерді білім бсру саласындаы ынтыматастыы жнiндегi кеeciні, Еуразия Экономикалы оамдастыыны Интеграциялы комитетінi жанындаы бiлiм, ылыми дрежелер мен ататар туралы жаттарды зара тану жне оларды баламалылыы жнiндегi кеесті конференцияларыны сынымдарына сйкес зipленген. Кредиттік технологияа негізделген жоары жне жоары оу орнынан кейінгі білім беруді ш дегейлі моделі (бакалавриат-магистратура-докторантура Ph.D) занамамен бекітіліп отыр. Бл Болон декларациясыны ережелері мен халыаралы стандарттара сйкес келеді. Халыаралы білім беру стандарттары туралы сз еткенде, оларды біріздендірілгендігін емес, лгісіні жасылыын, мамандар даярлауды жоары сапасы мен ксібилігін айтады. йткені «білім беру стандарты» ымы шетелдерге біздегіден згеше тсіндіріледі. Білім беру стандарттары бар елдерде оу процесіне андай да бір регламент ойылмайды. Онда оу орындары лкен академиялы ытар мен дербестікке ие. За жобасында білім беру жйесіні даму басымдыы, барлы азаматтар шін сапалы білім алуды жариялылыы мен олжетімділігі білім беру жйесіндегі мемлекеттік саясатты негізгі принципттеріні бірі болып табылады. Білім беру йымдарын аржыландыру мемлекеттік жне жергілікті бюджет арылы жргізіледі. Елді жетекші университеттерінде ылыми жне инжинерлік зерттеулер жргізуге арналан мемлекеттік тапсырысты орналастыруды наты тетігі жо, сондытан да университеттер мен ылыми зерттеу институттарыны мемлекеттік бюджет аражатынан блінетін зерттеушілік гранттар мен кредитттерді алуына салауатты бсекені дамыту шін жадай жасалмаан. Оытуды сапасын амтамасыз ету шін білім беру ызметкерлері мен йымдарын материалды ынталандыру жйесі жо.

Білім беру саласыны болашаыны нарыы іс жзінде жо, мны зі шыындарды айтарымын айтарлытай тмендетеді. Трбиелеу мен оыту бірлігіні зіліп алуы жастар мен жасспірімдерді арасында есірткіні, ішімдікті жне темекі німдерін пайдалануды се тсуіне алып келеді. Мектеп оушыларына ксіби бадар беруде ебекке баулу мен оытуды рлі лсіреді. азiргi кезде лемдiк кауымдасты азастанды нарыты экономика елi ретінде танып отыр. Туелсiздiк алан ыса тарихи кезе ішінде азастан экономикада сiлкiнiс жасады, лемдiк ркениетпен ыпалдасуда, жаа прогресшіл технологияларды пайдалануда.Елді леуметтiк экономикалы даму перспективалары айкындалан. азiргi жалпы бiлiм беретiн мектептегi оытуды мазмны фактология кйiнде алып отыр, пндiк тсiлге негiзделген мемлекеттiк стандарттар моральды трыдан ескірген. Оушыны даралыына бадарланан бiлiктi кз карас жо Мектепте оу оушыны мiрлiк жолын, мдделерi мен перспективаларын тадауына наты длелдемелер бермейдi. Жоары сынып оушыларыны тек 30%-ы ана здерiнi абiлеттерiне сйкес келетiн ксiби ызметтi тадайды, Демек, бл жоары сынып оушыларыны 70%-ыны мiрден з орындарын табуа ммкіндігі аз дсген сз. Білім беру жйесін дамытуда келесідей міндеттерді шешуді сынамыз:

* білім беру нтежиелеріні сапасын арттыру;

* білімге ол жетімділікті тедігін амтамасыз ететін шараларды егізу;

* білім беру жйесінде ріптестілікті дамыту шін жадайлар жасау;

* оыту мен трбиелеу жйесіні бірлігін амтамасыз ету;

* білім мен ылымны іс жзінде интеграциялануын амтамасыз ету;

* ресурстарды жмылдыру жне білім беру жйесіні тиімділігін арттыруда амтамасыз ету;

* білім беру ісін басару жйесін жетілдіру;

* аржыландыру жйесіні тиімділігін арттыру