Таырып 6. Салытар жне салы салу.

Сабаты масаты -салытар жне салы салуды терендетіп тсіну.

 

Сратар:

 

1. Салытарды экономикалы мні .

2. Смитті салытар туралы сзі.

3. Салы салуды ділдік аидаттары.

 

йымдык ытык жаынан салытар-бл мемлекет бiржакты тртіппен за жзінде белгiлеген, белгiлi бiр млшерде жне мерзiмде бюджетке тленеті айтарусыз жне теусiз сипаттаы мiндеттi ашалай тлемдер.

Салытарды экономикалы мні оларды зінiн функциялары мен мiндеттер жзеге асыру шін мемлекет жмылдыратын лытты ттабысты бiр блігi болып табылады.

Салыты тымды йымдастыруды классикалы аидаттары:

1) салы салы тлеушіні эркайсысыны табысына сйкес алынуы тиiс.

2) Салытын млшерi мен оны тлеушi шін олайлы уакытта жеке діспен алынуы тиiс.

3) рбір салы - салы тлеушi олайлы уакытта жне діспен аныталуы тиiс

4) Салыты алуды шыындары те аз болуы тиiс.

Салы салуды ділдік аидаттары мыналар:

1. Салы салудаы ділдік аидаты екі аспектіде арастырылады.

А) дегейлес тедікке

Б) сатылас тендікте.

2. арапайымдылы аидаты.

3. Салытарды анытыы.

4. жеілдіктерді е аз саны.

5) Салы салуды экономикалы бейтараптыы.Салытар экономикалы жумыстарын iстеуiн жаксартуга ж-е инвестицияларды суіне кедергi жасамауы тиiс.

6) Экономикалы атынастар бойынша осы елдiн баса ріптес елдермен салытарын негiзгi трлер бойынша салы млшермелернi салыстырмалыгы.

Барлы ркениеттi елдерде салытарды бкіл жиынтыы р трлі аидаттар бойынша жiктеледi:

Салы салу обьектлер бойынша

Салыты алатын ж-е салытан жиналан сомага билiк жасайтын оранга арай:

Пайдалану тртiбi бойынша:

Обьектiлердiн экономикалы белгiсi

Салытарды салу обьектiсi бойнша олар тура ж-е жанама салытар болып екіге блінeдi.

Тура салытар-салы тлеушіні кiрiсі мен млікiнен тiкелей тленген салытар. Оны з кезегiнде наты ж-е жеке салытарга жiктеледi.Наты салытар салы тлеушiлердiн млікнiн кейбiр трлерiне салынады.

азіргі кезде салытар фискалды рететуші жне айта болу сияты негізгі ш функция орындайды. Бларды райсысы осы аржы категориясыны ішкі белгілері мен знідік ерекшеліктерін білдіреді.

Фискалды функция – барлы мемлекеттерге тн негізгі функция. Оны кмегімен бюджеттік ор мны зі салытарды оамды міндеттерін арттыра тседі. йткені салытар мемлекеттік бюджетті кірістерін толыстыра отырып, экономиканы леуметтік –мдени шараларды жзеге асыруды амтамасыз етеді.

Салытарды реттеуші функциясы мемлекетті экономикалы ызметті лаюымен байланысты пайда болады. Ол лтты шаруашылыты дамуына абылданатын бадарламалара сйкес ыпал етеді. Бл орайда салытарды нысандарын тадау, оларды млшерлемелеріні , алу дістеріні згеруі, жеілдіктер мен шегерімдер пайдаланылады. Бл реттеуіштер оамды дайы ндірісті рылымы мен йлесіміне, орлану мен ттыну клеміне ыпал етеді.

айта блу функциясы арылы трлі субъектілер табысыны бір блігі мемлекетті арамаына теді. Бл функцияны іс-рекетіні ауымы жалпы лтты німде салытарды алатын лесі арылы аныталады.

Мемлекет салы саясатын – салы саласындаы шаралар жйесін оамны оны натылы кезеіндегі леуметтік-экономикалы жне баса масаттар мен міндеттеріне арай экономикалы саясата сйкес жргізеді.

 

дебиеттер:

1. Тінсілов М.Д., ркмбаева .Р. Баалы ааздар нарыын реттеу. /оулы/. РМК «АА экономикасы жне ААД ЗИ» баспаханасы Алматы 2007.

2. Ібрішев И.И., ркмбаева .Р. Банктік туекелдер. /оу ралы/. аза клік жне Коммуникациялар академиясыны баспасы. Алматы 2009.

3. ділов Ж.М., Тінсілов М.Д., ркмбаева .Р. Инвестиция менеджменті. /оу ралы/.азТУ-ды ТБ орталыы. Алматы 2009.

4. Тінсілов М.Д. Банк менеджментін йымдастыру. /оулы/. азТУ-ды ТБ орталыы. Алматы 2009.

5. Тінсілов М.Д. Сатандыру ісіні аржылы негіздері. /оулы/ азТУ-ды ТБ орталыы. Алматы 2011.

6. Тінсілов М.Д., ркмбаева .Р. аржы негіздері: теориясы, тжірибелер мен есептеулер. /оулы/ азТУ-ды ТБ орталыы. Алматы 2016.