исперсия заы. Оны тсіндірііздер.

Дисперсия заы.(лат. dispersion - шашырау)

Дисперсия1. Электромагниттік суле шыаруды дербес спектрлік рамыны андай да бір уаыт ішінде шашырауы. Модалы дисперсия, материал дисперсиясы, сулежол дисперсиясы деп ажыратылады.

2. Символдар арасындаы интерференция сурет пен оптикалыталшы арылы ткенде импульстер затыыны артуына байланысты пайда болатын эффект. Дисперсия оптикалы талшыты еткізу жолагыны шектелуіне келеді.

Кеістіктік дисперсияГауардан да дисперсияны байауа боладыКеістіктік дисперсия -ортаны диэлектрлік тімділігі тензорыны толынды вектора, мысала поляризация жазытыын айналдыруа келтіретін вектора туелділігі

Дисперция заы.Изотропты орта шін :c₁₁- c₁₂= 2c₄₄, (5.10).Серпімді деформацияланан ортаны потенциалы энергиясыны тыыздыы (5.11)

Гук заы орындалатын ортада (5.12)

Динамика шеберіндегі мына сратара тоталамыз: Серпімділікті классикалы теориясы бойынша континуальды серпімді ортада озалыс тедеуі ньютон тедеуімен рнектеледі.

(5.13).Мнда - тыызды, f - толы кш. Бл тедеуді тензорлы формада былай жазуа болады: (5.14)

Шектелмеген біркелкі ортадаы толындарды арастырайы. Мндай ортада бл тедеуді шешімі табу шін u_i=u_0iexp(iwt - ikr) комплексті функциясын (5.14) тедеуіне оямыз. Онда u_0i траты амплитудалы сызыты алгебралы тедеулер системасы шыады. Одан дисперсия заы орытылады.рбір таралу баытында ш нормаль толын болады (j=1,2,3); Дисперсия задары олар шін сызыты:w_j = u_jk;Изотропты ортада, сондай-а куб кристалда -баыттарды бойлай ума толын тарайды. Толынны фазалы жылдамдыыu_|| (5.16)

Ал екі баса - клдене толындар бірдей жылдамдыпен u_^ =

Закон дисперсии или дисперсионное уравнение (соотношение) в теории волн — это связь частоты и волнового вектора волны:

Этот закон выражает связь временной и пространственной периодичности волны. Из закона дисперсии можно получитьфазовую и групповую скорости волны:

Дисперсией (впервые понятие появилось в оптике в связи с явлением разложения луча белого света в спектр при пропускании его через призму) называют зависимость фазовой скорости волн (того или иного типа; первоначально применялось к свету) от частоты или длины волны (если такая скорость не зависит от них, говорят об отсутствии дисперсии), или, иначе говоря, в применении к оптике, различие коэффициента преломления определенной среды (например, стекла призмы), от частоты или длины волны света. Таким образом, именно нелинейный^[1] закон дисперсии для света в стекле приводит к классическому явлению дисперсии.

В связи с тем, что, согласно квантовым представлениям, каждой волне соответствует некоторая частица или квазичастица и наоборот, закон дисперсии можно также записыват

6 Кристалды зат жне оны кенестік торы

Кристалдар. зіні формасын да, клемін де сатайтын затты атты дене деп атайтынымыз састытары жне айырмашылытары. Физикада атты дене деп тек кристалл денелерді айтады. Аморфты денелерді сырт араанда клемін жне пішінін сатауы оларды атты дене етіп крсеткенімен, бл денелер те ттыр сйы деп арастырылады. Температура жоарылаан сайын оларды сйыа тн асиеттері бірден кріне бастайды, бірте-бірте еріп, сйыты барлы асиеттеріне ие болады.
Аморфты денелер – изотропты. Кристалды асиеттері р трлі баыттарда трліше болады. Кристалдар – анизотропты.
Аморфты денелер. Атомдарыны ретті орналасуы алыс ашытытарда да айталанып отыруымен сипатталатын кристалды денелерден аморфты денелерді айырмашылыы, мнда тек жуы тртіп ана орын алады. Кейбір заттар кристалл жне аморфты трде де бола алады.
Кристалдар. зіні формасын да, клемін де сатайтын затты атты дене деп атайтынымыз белгілі. Біра блар затты атты кйін тек сырты тріне арап ана сипаттайды. Физикалы трыдан аланда біз бл белгілеріне арап атты кйді сйы кйден айыра аламыз.
Кристалдарды ішкі рылымсын рентген сулелеріні кмегімен зерттеулер олардаы блшектерді (молекулалар, атомдар жне иондарды) дрыс орналасатынын крсетті, яни олар кристалды (кеістіктік) тор тзейді. Кристалды тордаы атты денені блшектеріні е орныты тепе-тедік алпына сйкес нктелері торды тйіндері деп аталады.
Кеістіктік тор. Криталдаы блшектерді дрыс орналасуын кристалдарды кейбір асиеттеріні баыта туелділігі, яни анизотропиясы шыады.
Анизотропия асиетіні тек монокристалдара ана тн болатындыын да айта кетейік. атты денелерді кпшілігіні рылымы поликристалды (грек. поли - кп), яни микроскоппен ана круге болатын те са кристалдарды жиынтыынан трады. Поликристалды денелер мен аморфты денелерді айырмашылыы мынада: поликристалды денелерді анизотропия байалатын те кішкентай блігін бліп алуа болады, ал аморфты денелерді кез-келген блігін арастырса та, ол рашан изотропты.
Кристалды рылымдарды трлері. Кристалдарды р трлі типтерін жне кристалды торда орналасу ммкіндіктерін кристаллография зерттейді. Кристал торыны тйіндерінде орналасан блшектер арасында рекет ететін кштерді сипаты бойынша кристалды рылымдарды трт трге бледі: ионды, атомды, молекулалы жне металды.
Тор тйіндерінде бейтарап атомдарды болуымен сипатталатын рылым, атомды кристалды рылым деп аталады. Олар коваленттік байланысан. Коваленттік байланыс деп іргелес орналасан екі атомны зара екі валенттік электрондар алмасуы кезінде туатын тартылыс кшіні салдарынан пайда болатын байланысты атайды.

7 Ионды байланысы жне оны энергиясы

Кристалдар акустикасы – акустикалы толындарды кристалдарда таралу ерекшеліктерін, кристалдарды физикалы асиеттеріанизотропиясыны акустикалы толындар сипаттамаларына (‘’оларды поляризациялануына, жтылуына жне шаылуына,дифракциясына’’) серін зерттейтін ылым саласы. Кристалдарда клемдік акустик. толындар (КАТ) да, беттік акустик. толындар (БАТ)да тарала алады. КАТ кристалдарда газдар мен сйытардаы сияты кез келген баытта тарайды. БАТ кристалды бос беттеріні немесе екікристалды бліну шекарасыны бойымен тарайды. Кристалдарды серпімділік асиеттеріні анизотропиясы ондаы акустик. толындарды таралуынаедуір серін тигізеді.

Кристалдар акустикасы.Кристалдарда ‘’изотроп’’ты атты денелерге араанда, рбір баытта ш серпімді толын: ума жне екі клдене толындар тарайды.Оларды кристалдаы таралу баытына байланысты райсысыны зіні фазалы жылдамдыы болады. Кристалды серпімділік асиетіні анизотропиясы салдарынан акустик. толынны ‘’энергия аыны’’ (Р) мен ‘’толынды векторды’’ (k) баыттары сйкес келмейді. Сондытандисперсия болмаан кезді зінде кристалдардаы топты жне фазалы жылдамдытар бір-біріне сйкес келмеуі ммкін. Кристалдарды анизотропиясы серінен орталарды бліну шекарасында акустик. толындарды шаылу жне сыну задары крделенеді: тскен толын шаыланда жне сынанда р типті бірнеше толындара, сондай-а, беттік толындара да ажырауы ммкін. Кристалды торларды периодтыынан туындайтын кеістіктік дисперсия ыысу толыныны поляризация жазытыын брады (‘’бл былысты акустикалы активтілік деп атайды’’). Кристалдардаы ультрадыбысты толындар ультрадыбысты жне гипердыбысты стау желілерін акустик.-оптик. жне акустик.-электроник. рылыларды жасауа пайдаланылады.

 

 

 

Ионды байланыс - иондарды арасында электрстатикалы тартылыс кшіні серінен тзілетін байланыс.О зарядты иондар - катиондар, ал теріс зарядты иондар - аниондар.Наыз металдар (I, ІІА) мен наыз бейметалдарды (VI-VIIА) арасында ионды байланыстар тзіледі.Ионды байланыс тздарда, негіздерде жне ышылдарда да байалады.Иондарды зарядтары араб цифрларынан кейін крсетіліп, элемент табасыны о жаын ала жазылады

Ионды кристалдарда (NaCl, KСl, т.б.) электрондар бір атомнан екінші атома тіп, иондар тзеді. Иондар арасындаы негізгі зара рекеттесу кші – электрстатик. тартылыс кштері болып табылады.

Ионды байланыс катиондар мен аниондарды арасында электро-статикалы тартылу кшіні нтижесінде пайда болады. Химиялы рекеттескен атомдар 8 электронды траты октет абата ие болып, катион мен аниона айналу шін олар кшті металдар мен бейметалдара жатуы тиіс.Ионды байланысан атты заттар ионды кристалды тора ие болады. Сондытан олар атты, берік, иын балитын заттара жатады. Ионды байланыс кбіне наыз типтік металдарды оксидтері мен гидроксидтеріне жне барлы тздара тн.

детте, бір молекуланы ішінде байланысты р трлі типтері кездеседі. Мысалы, кшті негіздерде (КОН, Са(ОН)₂, т.б. ) металл катионы мен гидроксотоп арасында ионды, ал оттек пен сутек арасында коваленттік полюсті байланыс тзіледі. Оттекті ышылдарды тздарында да (K₂SО₄, СаСО₃, т.б.) металл катионы ышыл алдыыны анионымен ионды байланыспен байланысса, оттек пен бейметалл (С, S) арасында коваленттік полюсті байланыс тзіледі.

Жалпы аланда, химиялы байланысты типтерге жіктеу шартты сипата ие. йткені оларды тпкі негізі бір. Мысалы, ионды байланысты коваленттік байланысты шекті трі деп арау керек. Металды байланыста коваленттік полюсті байланысты да, ионды байланысты да элементтері бар. Кптеген заттарда "таза" бір ана химиялы байланыс типі бола бермейді. Мысалы, ас тзы — натрий хлориді ионды байланысты осылыстара жатады. Іс жзінде оны 84% байланысы иондыа, алан 16%-і коваленттіге тиесілі. Сондытан химиялы байланысты полюстік дрежесін біліп трып, наты ай типке жататынын сз еткен дрыс.

Егер галогенсутектер атарындаы байланысты полюстік дрежесіні згеруіне келсек, фторсутектен астатсутекке арай: HFHClHBrHIHAt тмендейді. Себебі галоген мен сутекті электртерістіктеріні айырмашылыы азая тседі де, аыры астатсутекке жеткенде байланыс полюссіз коваленттіге жуытайды.

Химиялы байланысты барлы типтері мен трлеріні негізі бір болатыны — оларды бріні де табиаты электронды блттарды тыыздыыны згеруіне туелді. Химиялы байланысты тзілуі кез келген жадайда электронды-ядролы рекеттесуді арасында, осы кездегі энергия тысыны (блінуіні) нтижесінде іске асады. Оны барлы химиялы байланыс типтеріні белгілерін зара салыстыранда байаймыз.^[3]