ісжегі уысын егеп- тазалау кезедері. 1 страница
Тісжегі уыстарын егеп- тазалауды бірінші кезеі уысты ашудан басталады. Кезені негізгі масаты заымданан тіндерге визуальді жне аспаптарды жасы енуіне жадай жасау. уысты ашу дерісі кезінде бзылмаан дентинмен шекараласпайтын кіреукені шеткі салбыраы ырларын алып тастайды.
Келесі кезе уысты «алдын алу шін кеейту» дісі бойынша жргізіледі.
Тіс тіндеріндегі тісжегіге бейімделген айматарын иммунды белдеуге дейін[w38] толыымен кесіп алып тастайды. Егер фиссуралар заымданбаан болса, онда кіреуке дегейінде ана кеейтіледі. Жмсаран жне пигменттелген дентинді толы алу некроэктомия кезеінде жргізіледі. Патоморфологиялы кзараса байланысты осы кезеде инфекцияланан, ыдыраан жне минералсыздануа шыраан дентин млдір жне бтін дентин белдеуіне дейін алынып тасталады.
Тісжегі уысына пішін беру кезеі. уысты алыптастыру жне пішін беру кезеі пломбаны жасы жабысуына жне тіс ызметіні алпына келуіне жасы жадай жасайды.
уысты резистентті пішінді трі егеп- тазалананнан кейінгі тісті атты тіндеріні жне салынан пломбаны шайнау ызметі кезінде тскен ысыма берік болуын амтамасыз етеді. Мндай жадай пломбалы материалды негізгі асиетіне арамай, негізгі пломбалы материалды тіс сіне арай орналастырып, ал бйір абыраларын тіс сіне параллельді, табанын тіс сіне перпендикулярлы орналастыруы нтижесінде жеткізіледі.
Композиттерді олдану барысында уысты ішкі контурын аздап тегістеу жасауды сынады. Тік жне ткір брыштар жасауа болмайды. абыраларды тіс уысы табандарына арай ауысуы біралыпты тегіс болуы керек. Табаны баспалдаты болуы да ммкін.
уысты ретенциялы пішінді трі пломбаны жасы жабысуы шін осымша ммкіндіктерді алыптастыру арылы жргізіледі. Бл осымша аланы, конвергациялаушы абыраларды алыптасуын амтамасыз етеді.
Егеп- тазалауды соы кезеі - пломбалы материалды тісті атты тіндеріне бейімделуі шін уысты абыралары финирленуі керек.Тісжегі уысыны орналасуын, заымданан тінні ауымын сыратнамада толтыру шін белгілі терминдерді олдану керек. Заымдану ошаыны орналасуын жазу шін анатомиялы терминдерді олданан жн: окклюзиялы, медиалды, вестибулярлы, оральді ж.т.б. Егер тісжегі уысы екі жанасу бетіне тарала орналасса жне окклюзиялы беті заымдануа шыраса, онда медиалды-дисталды-окклюзиялы деп сипаттап жазылады.
3.5. БЛЕК БОЙЫНША I КЛАСТЫ ТІСЖЕГІ УЫСЫН ЕГЕП- ТАЗАЛАУ ЖНЕ ПЛОМБЫЛАУ
І класты тісжегі уыстарыны пішіні тіске (кіші жне лкен азутіс) жне тісжегімен жарааттанан табии сызаттарды орналасу ерекшеліктеріне де байланысты. Осыан сай уысты пішіні трт брыша, шбрыша, ромбыа, цилиндрге жне осу белгісіне сас болуы ммкін. Кіші жне лкен азутістерді шайнау бетіндегі тісжегі уыстарын егеп тазалаанда барлы сызаттарын (фиссурларын) мият тексеріп, кмн туыздыратын болса толы ашу керек. лкен азутісті шайнау бетінде жне рт жа бетіндегі ойыта (тйы тесік) тісжегі уыстары болса жне арасындаы тіндер жарып кетсе, оларды біріктіріп тазалауа жне оларды дегейлері бірдей болмаса, табандарын сатыа сатып, тік брышты жасап алыптастыруа болды . Ал жоары екінші крек тісті тадай жа бетіндегі тйы тесікте жне тменгі лкен азутістерді рт жа бетіндегі ойытарда жеке дамыан тісжегі уыстарын егеп-тазалаан кезде олара цилиндрге сас пішін береді.
Азутістерді шайнау бетіндегі тісжегі уысын жне оны тірегіндегі кмнді сайларды оса ашып, егеп-тазалаан кезде оларды табандарыны тередіктері бірдей болмауы ммкін. Бл жадайда бзылмаан тіс тіндерін сатау шін уысты табанын сатыа сас етіп алыптастырады. Егерде шайнау бетіндегі тісжегі уысы бірнешеу (2-3) болса жне оларды арасындаы атты тіндерден тратын абыра алы болса, райсысын жеке-жеке егеп-тазалап, пломбылайды. Егер заымдану те тере жне ауымды, сіресе тісжегі дерісі созылмалы болса, уысты табанында пигменттелген дентин алдыруа болады. Зондпен (сгімен) тексергенде шыырлаан дыбыс шыу керек. Кмн туындатан жадайда тісжегі маркерін олдану керек: егер дентин боялса, онда шар трізді бормен инфекцияланбаан дентинге дейін мият алынып тасталады. Бл жадайда тісжегі уысыны табаны рдегейлі етіліп алыптастырылып, аымы жоары композиттік материалдармен тегістеледі.
уысты алыптастыру кезеі тісжегі уысына пломбаны жасы труыны жне функционалды салматы едеуір мыты амтамасыз ететін пішін беру болып табылады. Осы кезеде егеп- тазалауды алмрт трізді, жалын типтес алмазды борларды олдана отырып ауалы-сулы салындатумен жргізеді.
Егер пломбалы материал ретінде амальгама, цементтер болса, онда егеп- тазалананнан кейін тісжегі уысы жшік тріздес, ал абыралары параллельді немесе дивергациялау болуы керек. Композиттік материалдарды олдану кезінде уысты пішіні еркін алыптастырылуы ммкін. уысты абыраларын финирлеу пломбалы материал мен тіс тіндері арасындаы шеттік зара байланысты жасы амтамасыз етеді. Тісті атты тіндерін ірі днді борлармен егеп- тазалау пломбалы материалды тіс тінімен ретенциялануын жасартады деген жалан млімет туындаан.
Клиникалы жне тексеру барысы бндай борлармен егеп- тазалау кезінде кіреуке бетінде сызаттар пайда болатынын, кіреуке призмасыны бтіндігі бзылып, пломбаны шеттік жабысуы нашарлануы серінен асынан тісжегіні дамитыны длелденді. Финирлеу межелік алмазды йры жаында ызыл немесе сары саиналы, немесе 16 ырлы атты оспалы борлармен жргізіледі.
Астыы жатаы азутістерді уыс пішіні фиссураларды орналасу пішініне арай аныталады. стігі жаты азутістеріні фиссуралары ірі айдаршытармен блінгендіктен уыстарды блек алыптастыран жн.
Фиссуралар толы заымдануа шыраан жадайда уысты тадай бетіне арай шыарады. стігі жаты кіші азутістерінде фиссураларын мезиодисталды баыттан жиектік білікке дейін кесіп алып тастайды. Астыы жаты кіші азутістерінде екі білікті болуы екі жеке, бір –бірінен блек уыс алыптастыруды талап етеді. Астыы жаты лкен азутістерінде вестибулярлы бетті тйы тесігінде жне стігі жаты бйір крек тістеріні тадай бетіндегі тйы тесігіндегі I класс бойынша орналасан уысты пішінін сопаша немесе дгелектеу етіп алыптастырады.(3.4- сурет).
3.4-.сурет. Блек бойыншаI класты тісжегі уысын егеп- тазалау нсалары
3.6. БЛЕК БОЙЫНША II КЛАСТЫ ТІСЖЕГІ УЫСЫН ЕГЕП- ТАЗАЛАУ ЖНЕ ПЛОМБЫЛАУ
лкен жне кіші азутістерді жанасу беттері тісжегі дерісіне шалдыан кезде Блек жйесі боынша тісжегі уысы алыптастырылады. Тісжегі уысы алдыы жанасу бетінде немесе екі жанасу беттерінде орналасуы ммкін. Екінші класты тісжегі уыстарын егеп-тазалауды бірнеше ерекшеліктері бар. Егер крші тіс болмаан жадайда тісжегі уысына еркін енуге ммкіншілік болса, оны шайнау бетіне шыармай-а егеп- тазалайды жне дайын уысты пішіні тртбрыша сас, домала немесе сопа пішінді болуы ммкін. Крші тіс болан жадайда немесе уыса еркін ену ммкіндігі бола тра, оны шайнау жа абырасы те жа болса, тісжегі уысын шайнау беті арылы ашады. Алмасты немесе атты оспадан жасалан ткір борларды кмегімен уыс стінен тесік жасап барып, оны кеейту арылы уыса енеді. Одан кейінгі шараларды тісжегі уысын егеп-тазалауды кезедеріне сай жргізеді жне оларды дегейлері бірдей болмаса, табандарын сатыа сатып, тік брышты жасап алыптастыруа болады.
Бл кезде уысты табаны тік жне жазы болады, ызыл иек жа абырасы табанына тік брыш немесе сйір брыш жасай орналасаны жн (ызыл иек бртігін жарааттап алмас шін). атты тіндерге аса кп кш тсірмеу шін уысты табаны мен ызыл иек абырасыны осылан жеріндегі брышты аздап доалдандыруа болады. Мндаы таы бір ерекшелік, шайнау кшіні тіс тіндері мен пломбыа тепе-те блініп, пломбыны за труы шін осымша ала жасау ажет. осымша ала шайнау бетіні зындыыны -½ блігіне, ені негізгі уысты еніне те болуы, ал тередігі кіреуке-дентин шекарасынан 1-2 мм тмен орналасуы керек. осымша аланы пішіні ртрлі (тік брыша, трапецияа, арлыашты йрыына сас) болуы ммкін. Егер лкен жне кіші азутістерді жанасу беттеріні екеуінде де тісжегі уысы пайда болан болса, онда олара шайнау бетінде орта осымша ала жасалады.
Аталан тістерді жанасу беттерінде сауыт экваторынан тмен орналасан тісжегі уысын крші тіс болмаан жадайда V класа тиісті ереже бойынша егеп-тазалайды, ал крші тіс болан кезде біраз бзылмаан атты тіндерді егеп ала отырып, шайнау бетіне шыаруа тура келеді. Кейде ІІ класты тісжегі уысын лая абынан ызыл иек бртігі жартылай немесе толы жауып алуы ммкін. Бл кезде егеп-тазалауа ызылиек бртігін кесіп, немесе диатермокоагуляциялап алып тастааннан кейін кіріседі.
Кейде ІІ класты тісжегі уысын тоннельдік реставрациялау дісін олдана отырып егеп- тазалауа болады. II класс бойынша орналасан тісжегі уысын пломбылау е крделі мануалды операция болып табылады.
II класс бойынша орналасан уысты пломбылау кезінде жіберілетін ателіктер:
•крші тіспен пломба арасында тыыз жанасу болмаса ас алдытарымен ызылиек жарааттанады;
•жанасу нктесі тіс айдаршыыны жиектік дегейінде орналасан;
• мойын блігінде салбыраы жиек жасау ызылиекті жергілікті абынуын туындатады;
•мойын блігінде материалды дрыс жабыспауы екіншілік тісжегіні дамуына ыпал жасайды.
андай да бір матрицалы жйені жне сыналарды орнату ауырсыну сезімімен жреді, сондытан немі алдын ала жансыздандыру жргізілуі тиіс.
Блек жйесі бойынша II класты тісжегі уысын егеп- тазалау нсалары 3.5.-суретте берілген.
3.5-.сурет.Блек жйесі бойынша II класты тісжегі уысын егеп- тазалау нсалары: а — МО уыс; б — МОД уыс.
БЛЕК ЖЙЕСІ БОЙЫНША II КЛАСТЫ ТІСЖЕГІ УЫСЫН АШУ ВАРИАНТТАРЫ
| Ашу жолдары | Кемшіліктері | |||
| тігінен | Вестибулярлы жне тілдік | ызылиектік | туннельді | |
| Крші тістер болмаан кезде жне екі тістерді арасын ашу кезінде олданады. Тістерді араларын ашу шін интерденталды сыналарды олдануа болады. | Ірі, клиникалы сауыттарды биік тістерде олдануа болады. Горизонталды туннель тріндегі уысты тісжегі уысына параллельді жатан окклюзиялы бетке арай вестибулярлы немесе тілдік беттен ашады. | Тісжегі уысы пародонт ауруларыны ыпалынан тістерді тбірлерінде жартылай ызылиек рецессиясы орын алан жадайда жанасу беттерінде орналасанда олданады. | Туннельді егеп- тазалауды окклюзиялы беттен бастайды. Егеп- тазалауды шайнау бетінен бастайды. уыса енуді жиектік айдаршы алдында шбрыш трізді фиссураларды соында орналасан тйы тесікте жасайды. уысты пішіні заымдану ошаына баытталан туннель тріздес. | Жоарыда айтылан тсілдерді те сирек олданады. Вестибулярлы жне оральді ену жолдары заымданан ошатаы патологиялы деріске шыраан тіндерді толы алуды амтамасыз етпейді. Тікелей тістерді араларын аша отырып егеп- тазалау кезінде уысты толы баылып отырып тазалау ммкіндігі шектеледі. Туннельді ену кезінде тіс уысын ашып алу ауіпі бар. |
II КЛАСТЫ ТІСЖЕГІ УЫСЫН ПЛОМБЫЛАУА АРНАЛАН МАТЕРИАЛДАР
| М атериалдар | олдану тсілдері | Масаты |
| Гамма -2 фазасыз капсуладаы кміс амальгамасы | олданар алдында нсауды оып-олдану керек. уыса порциямен арнайы амальгаманы тасымалдауа арналан пистолетпен алып енгізеді. | Тістерді анатомиялы пішінін жне функционалды параметрін алпына келтіру |
| Микрогибридті композиттік ма- териалдар, соны ішінде нанотехнологияны олдана отырып жасалан материалдар | олданар алдында нсауды оып-олдану керек. уыса абаттай ою технологиясын олданады. | Тістерді анатомиялы пішінін жне функциональды жне эстетикалы параметрін алпына келтіру |
| Ныыздалан ком- позиттік материалдар | олданар алдында нсауды оып- олдану керек. уыса абаттай ою технологиясын олданады. | Тістерді анатомиялы пішінін, жне функциональды жне эстетикалы параметрін алпына келтіру |
| Тменмодульді (аымды[w39] ) ком- позиттік материалдар. | олданар алдында нсауды оып-олдану керек. | Матрицаны тіске жне бгде (будан) материалдара жасы бейімделуі шін[w40] |
| лкен тісжегі уыстарын пломбылауа арналан шыныполиалкинатты ысартылан цементтер | олданар алдында нсауды оып-олдану керек. | Тістерді анатомиялы пішінін жне функциональды параметрін алпына келтіру |
| Керамикалы салма-вкладки[w41] | Екі тсілде де атаятын композиттік материалдарды олданады. олданар алдында ережені, яни нсауды оу керек. | Тістерді анатомиялы пішінін жне функционалды жне эстетикалы параметрін алпына келтіру |
3.7. БЛЕК ЖЙЕСІ БОЙЫНША III КЛАСТЫ ТІСЖЕГІ УЫСЫН ЕГЕП- ТАЗАЛАУ ЖНЕ ПЛОМБЫЛАУ
III класс тісжегі уысына тіс сауытыны тістеу ыры бзылмаан крек жне сйір тістерді жанасу беттерінде орналасан уыстары жатады. III класс тісжегі уысын егеп- тазалауда ш тсіл олданылады.
Тікелей ену жолын асында тран крші тіс болмаан жадайда немесе лкен диастема мен тремалар немесе II класс бойынша егеп- тазаланан уыс болан кезде олданады
Оральді ену жолы крші тістерді тыыз орналасуы кезінде вестибулярлы бетті бтіндігін сатап ала отырып егеп- тазалауда олданады. Мны зі эстетикалы трыда маызы зор. (. 3.6- сурет).
Вестибулярлы ену жолы егер тісжегі уысы оральді беті жасы саталып, ал вестибулярлы беті заымдаан жадайда олданылады.
III класты[w42] тісжегі уысын егеп- тазалау
шінші класты тісжегі уысын егеп-тазалауды да зіндік ерекшеліктері бар. Бл ерекшеліктер оны орналасу жадайына жне жараат ошаыны аумаына байланысты. Егер тісжегі уысына еркін ену ммкіндігі болса, жараат ошаына сай оан шбрыш пішін бере отырып егеп-тазалайды. Тістер тыыз орналасан жне крші тіс болан жадайда тісжегі уысына жол ашып алады. Ол шін тадай немесе тіл жа бетінен тісжегі аймаындаы бзылмаан кіреуке мен дентин абатын алып тастап, уысты аталмыш беттерге шыарып аланнан кейін ережеге сай егеп-тазалайды. уысты ерін жа абырасындаы бзылмаан кіреукені барынша сатап алуа тырысу керек.
шбрышты табанын уысты ызылиек абырасы, екі бйір абыраларын ерін жне рт немесе тіл жа [w43] абыралары райды, ал шыы тістеу ырына баыттала орналасады (3-сурет ). Егер тісжегі серінен тісті тек жанасу беті ана емес, ерін жне тіл жаындаы беттері де бзылан болса, р беттегі уысты бір-бірімен байланыстыра отырып егеп-тазалайды. Бл кезде жанасу бетіндегі уысты табаны ерін жне тіл жа беттеріндегі осымша уыстарды табанына брыш жасай орналасуы керек.
Егер тісжегі уысы аса тере болмай, пломбы за трмайтындай жадай болса, тісті тадай немесе тіл жатаы бетінде ІІ класты уысты деу ережесіне сай осымша ала жасайды
III класты тісжегі уысын пломбылау кезінде ретракциялы жіптерді жне суле ткізгіштік матрицаларды олданады. Матрицаларды арнайы ааш сыналармен, мата біліктермен тіске жасылап ыса бекітеді.
3.6-.сурет.Блек жйесі бойынша III класты тісжегі уыстарын егеп- тазалау нсалары: а —тікелей ену жолы; б — оральді ену жолы; в —вестибулярлы ену жолы; г —вестибулооральді ену жолы ( 11 жне 21- тістер)
III КЛАСТЫ ТІСЖЕГІ УЫСЫН ПЛОМБЫЛАУА АРНАЛАН МАТЕРИАЛДАР
| М атериалдар | олдану тсілдері | Масаты |
| Микрофильді композиттік материалдар | олданар алдында нсауды оып-олдану керек. Композитті баытталан атаю дісін жне абаттай ою тсілін олданады. | Тістерді анатомиялы пішінін, функционалды жне эстетикалы параметрін алпына келтіру |
| Буданды- композиттік матери- алдар, соны ішінде нанотехнологияны олдана отырып жасалан материалдар | олданар алдында нсауды оып-олдану керек. Композитті баытталан атаю дісін жне абаттай ою тсілін олданады. | Тістерді анатомиялы пішінін, функционалды жне эстетикалы параметрін алпына келтіру |
| Компомерлер[w44] | олданар алдында нсауды оып-олдану керек. Композитті баытталан атаю дісін жне абаттай ою тсілін олданады. | Тістерді анатомиялы пішінін, функционалды жне эстетикалы параметрін алпына келтіру |
| Шыныполиалкенатты цементтер (те сирек олданылады) | олданар алдында нсауды оып-олдану керек. Композитті баытталан атаю дісін жне абаттай ою тсілін олданады. | Тістерді анатомиялы пішінін, функционалды жне эстетикалы параметрін алпына келтіру |
| Макрофильді композиттік ма- териалдар (сирек олданылады.) | олданар алдында нсауды оып-олдану керек. Композитті баытталан атаю дісін жне абаттай ою тсілін олданады. | Тістерді анатомиялы пішінін, функционалды жне эстетикалы параметрін алпына келтіру |
3.8. БЛЕК ЖЙЕСІ БОЙЫНША IV КЛАСТЫ ТІСЖЕГІ УЫСЫН ЕГЕП- ТАЗАЛАУ ЖНЕ ПЛОМБЫЛАУ
IV класты тісжегі уысына тіс сауытыны тістеу ыры бзылан крек жне сйір тістерді жанасу беттерінде орналасан уыстар жатады. ( 3.7- сурет).
3.7.- сурет.Блек бойынша егеп- тазаланан IV класты уысы
IV класты уысы пломбылау, айта алпына келтіру кезінде кп иынды туындатады. Егеп- тазалау дісін тадау кезінде пациенттерді эстетикалы талаптарын жне пломбалы материалдара тсетін ысымды еске алу керек.
Тісті композиттік материалдарды олдана отырып пломба салуда егеп- тазалауды тіс сауытты 1/3 блігіне дейін заымданан жадайда олдану керек. Вестибулярлы бетінде кіреуке аймаында иы, ал оральді бетінде осымша ала жасайды. Мндай жадайда штифтерді олданбаса да болады.
Тікелей діспен композиттік материалдардан даярланан винирлерге тісті егеп- тазалау тіс сауытыны ½ жне одан да кп блігі заымданан жадайда жргізеді. Оральді бетінде осымша алады алыптастыру алдында пациенттен ауызын орталы окклюзияда жабуын срайды. Алдын ала стігі жне астыы тістерді арасына арнайы кшірме аазын ояды.
Жанасу нктелерін анытайды. Оральді бетті егеп- тазалау шекарасы жанасу нктесін физиологиялы окклюзияда немесе тере крек тістік окклюзияда байланыстыратын сызытан жоары туі керек. Оральді беттен егеп- тазалауды жоары шекарасы орталы окклюзияда тістерді тйісу сызыымен тура келмеу керек.
Кесу ырыны алан блігін 2,5 мм кесу ырын жауып тратын ойылатын композиттік материалды алыдыына арай ысартады.
Вестибулярлы бетті егеп- тазалауды арапайым нсасы винирді ызылиек маындаы шекарасы шамамен 0,2 мм жиектік ызылиектен тмен орналасуы болып келеді. Вестибулярлы бетті егеп- тазалау тередігі рбір клиникалы жадайа байланысты болады. Арнайы борлар - тередік маркерлер алдыменен берілген тередікті алыптастыратын 834 немесе 834А (NTI) сияты борларды олдануа болады. Содан кейін арнайы борлармен сайларды арасында алан тіндерді кесіп алып тастайды.
IV класты тісжегі уыстарын арнайы ретракциялы жіптерді, ааш сыналарды, жылтыр матрицаларды олдана отырып пломбылайды. Композиттік материалды кіреукелік материалдарымен оса дентин контурын алпына келтіру шін арнайы дентин массасын бірге олданады.
алпына келтірілген тісті брышына тсетін лкен механикалы салма айта алпына келтіруге арналан материалдара жоары аттылы талабын ояды. Мндай талаптара тек ана микробуданды, яни микрогибридті композиттік материалдар жне нанотехнологияны олдана отырып жасалан материалдар ана сйкес келеді.
IV КЛАСТЫ ТІСЖЕГІ УЫСЫН ПЛОМБЫЛАУА АРНАЛАН МАТЕРИАЛДАР
| М атериалдар | олдану тсілдері | Масаты |
| Микрогибридті композиттік материалдар, соны ішінде нанотехнологияны олдана отырып жасалан материалдар | олданар алдында нсаумен танысу керек. Композитті баытталан атаю дісін жне абаттай ою тсілін олданады. | Тістерді анатомиялы пішінін жне функционалды жне эстетикалы параметрін алпына келтіру |