азіргі апаратты жйелерді негізгі амтамасыздандыру бліктері.
азіргі бадарламалы амтамасыздандырылуа шолу.
жіктелуі.
Бадарламалы амтамасыз ету (Б) - компьютерде апаратты автоматтандырып деуді жзеге асыруа ммкіндік беретін бадарламалар жиынтыы.
Масаты мен жзеге асыратын ызметтеріне арай кез келген бадарлама екі топты біріне: Б-ны жйелік (жалпы) жне олданбалы (арнайы) тобыны біріне жатады.
Жйелік Б компьютерді міндет атаруы мен оан ызмет крсетуін, сондай-а, жаа бадарламалар жасау процесінде автоматтандыруды амтамасыз етеді.
Жйелік Б-а:
• операциялы жйелер мен оларды пайдалану интерфейсі;
• бадарламалау жйелері;
• техникалы ызмет крсету бадарламалары жатады.
Операциялы жйе (ОЖ) - бадарламаларды йымды жиынтыы, оларды масаты — компьютер жмысын басару. ОЖ-ні бл блігі апаратты енгізуді, сатауды, деу мен жаттауды кейбір мбебап ралдары ретінде компьютерді ызмет атаруын амтамасыз етеді.
Бадарламалау жйесі — Б-ны бір блігі, оны пайдалана отырып бадарламалар жасалады. Бадарламалау жйелеріні масаты - бадарламалау тілдерінде жазылан бадарламаларды бастапы мтіндерін жасау процесін оайлату, сондай-а, оларды компьютер атаратын бадарламалара трлендіру. Бадарламалау жйесіне бадарламалауды р трлі тілдеріндегі таратыштар (компиляторлар немесе интерпретаторлар) жатады.
Техникалы жне сервистік (йымдасан) ызмет крсету бадарламалары компьютерді, дискілерді жне басаларыны жмыс абілетін баылауды, анытау мен алпына келтіруді бадарламалы ралдары болып саналады.
олданбалы Б пайдалану міндеттерін шешуді амтамасыз етеді. Мндаы шешуші ым олданбалы бадарламаларды дестесі (пакеті) болып табылады.
олданбалы бадарламаларды дестесі (БД) - белгілі бір таырып немесе пн бойынша міндеттер ауымын шешуге арналан бадарламалар жиынтыы. БД мына тмендегі трлерге блінеді:
• жалпы масаттаы;
• дістемелік-бадарлау;
• проблемалы-бадарлау.
Жалпы масаттаы БД міндеттерді ке тобын автоматтандыруа бадарланан. БД-ні тобына:
• мтіндік процессорлар (мысалы, Microsoft (МS) Word);
• кестелік процессорлар (МS Ехсеl);
• деректер базаларын басару жйелері (МS Ассеss);
• серпінді тсаукесерлер жйелері (МS РоwеrРоіnt);
• графикалы процессорлар (Соrеl Draw);
• баспа жйелері (РаgеМаkеt, Quark XPress);
• ыпалдасан жйелер (МS Works);
• жобалауды автоматтандыру жйелері (СASЕ-технология);
• сараптау жйелеріні, шешім абылдауды олдау жйелеріні жне басаларыны оршауы.
БД-ні дістемелік-бадарлау негізіне:
•математикалы бадарламалауды (линиялы, серпінді, статистикалы жне баса да);
•желілік жоспарлау мен басаруды;
•жаппай ызмет крсету теориясыны;
•математикалы статистика есептерін шешуді р трлі экономикалы-математикалы дістерін жзеге асыру жатады.
Проблемалы-бадарланан БД наты мселе саласындаы белгілі бір міндеттерді (проблемаларды) шешуге баытталан. Бл олданбалы бадарламалар дестелеріні е ке тобы. Олардан мыналарды: банктік дестелерді, бухгалтерлік есеп дестелерін, аржы менеджментін, ыты анытамалы жйелерді жне басаларын бліп атаан жн.
олданбалы Б-а сервистік ызметті бадарламалы ралдары жатады, олар пайдаланушыны олайлы жмыс ортасын йымдастыру шін, сондай-а, осымша ызметтерді орындау шін (мысалы, апаратты менеджерлер, аудармашылар жне басалары) ызмет атарады.
Пайдаланушыны интерфейсі (User interface) аппаратты жне бадарламалы ралдармен амтамасыз етіледі. Интерфейсті аппаратты блігі экран, пернетата (клавиатура) жне тышан (мышь - маус) болып табылады. Бадарламалы блігі азір е алдымен графикалы бейнелеу трінде (Graphical User interface - GUI) аныталады.
GUI мына тмендегі трт принципке негізделген:
• пайдаланушыны жалпы интерфейсіні болуы;
• бит картасыны болуы, жоары шешім абілеті, трлі тсті дисплей;
• What You See Is What You Get (Кріп отыранымны брі де бар);
• тікелей жасалатын амал-айла (манипуляция).
Программалыамтама сипаттамасы-программалы амтама (П) кез – келген ЭЕМ-ні те ажетті рамдас блігі болып табылады. Осындай сйкес программаларды кмегінсіз машинаа пайдалы андай-да бір рекет жасату ммкін емес. Дербес компьютерді П-ны рамына блек проблемалы айматара баытталан олданбалы программалар мен атар универсалды рылылар да кіреді.
азіргі уаытта ДЭЕМ-ні р трлеріне арнап о мыдаан программалар рылан, олар келесі негізгі класстара блінеді:
1. операциялы жйелер;
2. программалау жйелері;
3. олданбалы программалар.
5.2 Операциялы жйелер
Керектігі. Операциялы жйелер (ОЖ) - блар кез-келген дербес компьютерді аппаратты рылыларын толытырады жне де олданбалы программаларды ішкі рылыларын арым-атынасын, адамны сйкес командалар кмегімен машинаны басаруына ммкіншілік тудырады. ОЖ- олданушы мен программаны оралуын амьамассыз етеді, программаны іске осады, компьютерді басарады. рбір программа ОЖ-ні ызметін олданады, сондытан да ол осы ызметті крсететін ОЖ-мен жмыс жасайды. ОЖ-ні тадау те ажетті, себебі тадалан ОЖ-ге дербес компьютерді жмыс істеу абілеттілігі мен деректер оралуыны дегейі туелді.
ОЖ рамы, ОЖ рылымы келесі модульдерден трады:
- базалы модуль (ОЖ ядросы) —файлды жйемен программа жмысын басарады, сырты программа мен файл арасындаы алмасу жне оан атынас жасауды орындайды;
- командалы процессор — бірінші кезекте пернетатадан тсетін пайдаланушы командаларын орындайды жне талдайды;
- сырты рылы драйверлері — бл рылыларды процессормен жмыс істеуі шін программалы амамасыз етіп отырады.(рбір сырты рылы апаратты ртрлі жне ерекше темпте дейді);
- осымша сервистік программалар (утилиттер) — пайдаланушыны компьютермен байланысу процесін жан – жаты жне ыайлы етеді.
ОЖ жктелуі. ОЖ рамындаы файлдар дискіде саталады, сондытан оларды жиі дискілік операциялы (ДОС) деп атайды. Белгілі, программаны орындалуы шін ОЖ файлдары жедел жадыда (ЖС)-да орналасуы керек. Сондытан операциялы жйеден ЖС-а жазу шін жктемелеу программаларын орындау керек. Олар компьютер осылан кезде ЖС-да болмайды. Бл жадайдан шыу шін жедел жадыа ОЖ-ны жктемелеуді келесі этаптарын тізбектей орындау керек.
ОЖ-ны жктемелеуді бірінші этапы. Копьютерді жйелік блогында траты есте сатау рылысы (ТС- траты жады, RОМ—Read only Memory— оу шін арналан жады) болады. Онда ОЖ-ны жктемелеуді бірінші этапы жне компьютер блоктарын тестілеу программалары орналасады. Олар компьютерді оса сала тоты бірінші импульсімен орындала бастайды (йткені (RОМ) ТС-да апараттар электронды схема трінде саталады да олар компьютерді шірген кезде де сол алпында алады). Бл этапта процессор дискіге атынасады да аныталан орнында те лкен емес клемде жктемелеу программасын тексереді. Егер бл программа табылса, онда ол ЖС-а оылады да оан басару беріледі.
ОЖ-ны жктемелеуді екінші этапы. Жктемелеу программасы з кезегінде дискіден ОЖ-ны базалы модулін іздейді де оны жадыа кшіреді жне басаруды соан береді.
ОЖ-ны жктемелеуді шінші этапы. Негізгі жктемелегіш базалы модуль рамына кіреді, ол ОЖ-ны алан модулдерін іздейді де оны ЖС-а оиды. ОЖ жктемеленуі біткеннен кейін басару командалы процессора беріледі де, экран бетіне жйеден тсетін пайдаланушы командасын енгізуге шаыру шыады.
Ескерту, командалар жмысы кезінде жедел жадыда міндетті трде командалы процессор жне ОЖ базалы модулі болуы тиіс. Сондытан ОЖ файлдарын жедел жадыа бір уаытта жктемелеу ажеттілігі жо. рылылар драйвері мен утилиттер ЖС-а керек болан жадайда ана жктемеленеді. Бны арасында жйелік программалы амтамаа блінетін жедел жадыны міндетті клемін ысартуа болады.
ОЖ-ны бірнеше е кп тараан трлері кездеседі оларды райсысы процессор разрядтылыына (такт уаытында делетін апаратты биттік саны), процессор типі (негізінде белгілі компьютерлер фирмасы), сондай-а ЖС клеміне негізделген. Компьютер ммкіншіліктеріні дамуы барысында (сырты жне жедел жады клеміні суіне, процессор ресурстарыны суіне жне сырты рылыларды типтеріні кптігіне байланысты жне т.с.с.) пайдаланушы бл ресурстарды олдана алу шін зіргі замана сай жне кшті программалы ралдарды керек етеді. Бндай сапалы Mіcrosoft фирмасыны ОЖ-лары амтамасыздандыра алады. Мысалы, MS_DOS- Бл ОЖ-ны зіргі персоналды компьютерлерді апаратты ммкіншілігіне атыса алатын дамыан ралдар. Олар:
- каталогтарды иерархиялы рылымына негізделген иілгіш файлды жйелерді жмысы жне рылуы;
- компьютер рылымыны модулдік принциптік олдану ртрлі сырты рылымыны кптеген санына кеп тіреледі (принтерлер, плоттерлер, модемдер жне т.б.);
- пайдаланушыны ыайлы интерфейсі.
ОЖ эволюциясы,
ІВМ РС типтес компьютерлерде келесі ОЖ олданылады:
1.MS DOS,
2.MS DOS – ортасындаы WINDOWS 3.1
3.WINDOWS 95, WINDOWS 98/NT, UNIX, OS/2.
Осы аталан ОЖ-ден 1992 жылы шыарылан WINDOWS 3.1 мен 1995 жылы шыарылан WINDOWS 95 те тадаулы жне кеінен олданылады.
WINDOWS 3.1 операциялы оршауы – Microsoft фирмасы DOS операциялы жйесін деген, программистер мен олданушылара те ке клемдегі ммкіншіліктер мен олайлытар бар операциялы жйе. WINDOWS-ты кеінен олданылуы IBM PC – сйкес компьютерлеріні стандарты болып табылады. WINDOWS файлдармен, дисклермен жмыс істеу операцияларына арнап олайлы жне айын интерфейспен амтамасыз етеді, сонымен атар WINDOWS ортасында іске осылатын программалара жаа ммкіншіліктер береді.
1985 жылы Microsoft фирмасы WINDOWS графикалы операциялар жйесін, ал 1990 жылы 3.0 версиясын шыаран 3.0 версиясынан бастап WINDOWS-ты кеінен олдануы арасында, ол ІВМ тектес компьютерді стандарты болып табылады.
1995 жылы Microsoft фирмасы ОЖ-ні блінуі керек етпей жаа WINDOWS 95 (графикалы интерфейсі) бар ОЖ ойлап тапты. Бл ДК рылыыларыны модельдері 286 мен 386 ларды – 486, Pentium жаа модельдеріне тез ауысуына ммкіндік туызды.
Крнекті клемді асиеттері жне жасы графикалы интерфейсі бар WINDOWS 95 – жаа ОЖ, лемге йгілі Microsoft фирмасыны матанышы.
WINDOWS-ты сырты арапайымдылыыны астында ДК-ді мыдаан санына арналан оай жне кшті операциялы жйе тыылып жатыр.
WINDOWS 95 негізі болып – іске осылан осымшалар мен байланыс, жйені іске осылуы мен оны графикалы интерфейсіні рылуын амтамассыз етіп программалы рылылардан тратын ядросы жатады. WINDOWS 95-ті ядросы 3 дегейден тратын WINDOWS-ты алдыы версияларыны жалпы рылымын сатап алды.
Кез-келген баса программалы нім сияты WINDOWS 95-ті де з плюстары мен минустары бар. Бл оболочканы артышылыы келесіде: файл концепциясыны алмауы, біріай программалы интерфейс, WINDOWS 95-ті кпесептілігі, ртрлі баса да рылыларды олдауы, ртрлі осымшалар арасында деректер алмасу жеілділігі, True Type шрифтерін олдауы, мультимедианы рамын олдауы.
Бірата жасы жадайда рашанда тлеу керек ой, мнда WINDOWS 95 компьютерді аппаратты блігіне кп ауыртпашылы тсуіне байланысты тылады; себебі WINDOWS 95 машинаны барлы бліктеріні тез жмыс істеуіне талап ояды.
WINDOWS-ті таы бір кемшілігі кпесептілікті толы болмауы; Сонымен атар WINDOWS 95-ті енгізу шыару жйелері анарлым жасара.
WINDOWS-те дискмен жмыс істеу жйесіне ерекше кіл блінген, осында IDE, ESDI, SCSI интерфейс контроллерлары бар.
Енгізу шыару операцияларыны жылдамдыын апараттарды тасу дискілері мен арым-атынасыны жылдамдыы кп сер етеді. WINDOWS 95 (жазы, санау, кшіру, файлды мен директорияларды жою) файлды операцияларын орындау жылдамдыын кдімгідей ктерген.
WINDOWS жмыс істеу негізі.Компьютерде барлы деректер аты мен кеейткіші бар файлдарда саталынады. Аты кеейткішпен осанда 255 символды рай алды.
Барлды файлдар дисклерде (дискеталар немесе атты диск) саталынады, р дискіні з аты бар. WINDOWS 95 операцияны жйесінде рбір программаа немесе документке сйкес пиктограммалар бар (сурет, программаны немесе документі мінездейтін сурет).
Жмыс столы.WINDOWS 95-ті негізгі жмысы Desktop жмыс столінде теді, ол интерфейс элементтеріні орналасу тртібін сатайды. Элементтер пикторграммалармен (астында тсіндірме жазуы бар) белгіленген. Кез-келген жмыс столінде келесі элементтер орналасан:
Мені компьютерім (My computer) – компьютерлердегі барлы папкаларды шартты трде крсететін ааш тріздес;
Желілік айма (Network Neighborhood) – компьютер желіге осылан кезде, желілік ресурстарды крсетеді;
апшы (Recycle Bin) – папкалармен файлдарды шіреді;
Енгізілетін (Inbox) – электронды пошта арылы келетін апараттарды сатайтын пошталы жшік;
Портфель (My Brifcase) – бірден бірнеше компьютерде делетін файлдарды синхрондайды;
The Microsoft Network – Microsoft желісін осуа жне олдануа ммкіншілік жасайды;
The Internet – Internet-пен жмыс жргізу.
Сонымен атар экранда Есептер татасы (Taskbar) орналасан, мнда негізгі менюді осатын Пуск (Start) кнопкасы мен іске осылан барлы программаларды белгілері крінеді.
Басты меню кмегімен кез-келген программаны немесе документті ашуа болады, себебі мнда ішкі менюлерді сан алуан трлері кездеседі. “Пуск” жолыны кмегімен кез-келген керек файлды тауып алуа болады. “Настройка” пунктіні кмегімен кез-келген программаны немесе документті тез жне олайлы трде іске осуа арнап “жмыс століне” ярлыгын оюа юолады. Сонымен атар олданушы контексті меню кмегімен де ярлык ра алады.
Контексті меню келесі ммкіншіліктерді орындай алады: иып алу, кшіру, ру, болдырмау, ою, ашу, шіру, жіберу, орналастыру. Блар жмыс століне жаа ммкіншіліктер береді.
Жмыс століні трі олданушы жмыс істеу стиліне тікелей байланысты, оны керек емес ааздармен толтырмай, оларды реттеп (My computer) папкасына салып, жмыс столінде таза, негізгі керек осымшаларды ана алдыруа болады.
WINDOWS терезесі.WINDOWS-ты кез-келген терезесі экраны трт брышты аймаы болып табылады. Трезені жоары блігінде таырыпты аты бар жол (Title Bar) орналасан. Таырыпты аты бар жолды ортасында терезені аты жазылады, ал о жне сол бліктерінде жйелі менюді жинатау жне ашу батырмалары бар.
WINDOWS пен жмыс жасаанда экранда 3 трлі терезе ашылуы ммкін: - программа терезесі (терезе аталуы);
Программа терезесі екінші рет айталап ашылатын терезелер мен сраныстардан мынадай айырмашылыы бар:
- программа терезесіні жоары жолыны ортасында программа аты шыады, ал екінші рет айталап ашылатын терезелерде – шыарылатын апаратты сипатталуы, сраныс терезесінде - сраныс аты шыады;
-программа терезесіні аты бар жолыны тменгі жаында меню жолы орналасады;
- программа терезелерінде жинатау батырмасы болады;
- программалар ран айтадан екінші рет ашылатын терезе;
- сраныс терезесі (осымша терезелер).
Блар детте аз мерзімге андай да бір апаратты немесе сранысты шыару шін ана шыады. Сраныс терезесі рашан баса программалар терезесіні стіне шыады. Оларды лшемі жне жинатау немесе ашу батырмалары болмайды.
Кмек.WINDOWS-ты барлы программаларыны меню жолында Кмек (Help) пункті болады. Оны кмегімен пайдаланылатын программа туралы жне оларды меню пунктері туралы толы апарат алуа болады. Кейде бл анытамалы F1 клавишасына контесті – туелді болады, бл кнопканы басанда программа жмыс режимі бойынша барлы анытама алуа болады.
Мндай осылан анытамалар WINDOWS-а (Win Help. Exe) кмегімен кіреді, сондытан бл анытаманы олдану шін осы программаны файл дерегін алдырса боланы.
WINDOWS- осылан анытамалы- осылан анытамалыы – гипертекст принципіне негізделген: белгісіз терминдерді тсіндіретін жне керек апаратты тез арада анытайтын тоысан сілтемелер.
Жмысты аятау.WINDOWS-та жмысты аятау шін барлы белсенді осымшаларды тотатып терезелерді барлыын жауып SHUT DOWN утилитасын пайдалану керек. Ол жмысты аятауды арапайым диалогті терезесін ашады:
ЗАВЕРШИТЬ РАБОТУ (Shut down the computer);
ПЕРЕЗАГРУЗИТЬ КОМПЬЮТЕР (Restart the computer);
ПЕРЕЗАГРУЗИТЬ КОМПЬЮТЕР В РЕЖИМЕ ЭМУЛЯЦИИ MS DOS (Restart the computer in MS – DOS mode).
Егер андайда бір осымшалар жабылмаан болса, онда WINDOWS зі жабуа арналан диалогті терезені шыарып жабуды талап етеді. Егер осымша жмыс істеп трса, онда ол файлды диске кшіріп жабу керек.
5 –таырып бойынша тест сратары
1.Файл деген не?
А. программа;
B. дискідегі атауы бар орын;
C. мліметтер жинаы;
D. шифрленген информация;
E. жарлы.
2.Файл аты неден трады?
А. жаттты алашы сз тіркестерінен;
B. екі бліктен: файл аты мен типі (кеейтілуі);
C. 256 символдан аспайтын кез келген сз тіркестерінен;
D. алфавиттегі бас ріптерден;
E. кез келген символдардан.
3.Бума деген не?
А. бума – бл файл;
B. бума – бл программа;
C.бума – бл дискідегі зіндік аты бар орын, мнда файлдар, бумалар, жарлытар саталады;
D. бума – бл файла аты;
E. бума – бл жарлы аты.
4.Утилиттер – бл…
A. редакторлар;
B. дрыс жауабы жо;
C. компиляторлар;
D. модульдер;
E. кмекші программалар.
5.Компьютерде орындалатын программалар келесі топтара жіктеледі:
А. жйелік, олданбалы, программалау тілдері;
B. басарушы, ойын программалары;
C. арапайым жне кпдегейлі программалар;
D. операциялы жйелер жне BIOS программалары;
E. оытуа арналан жне интерактивті программалар.
6.Жйелік программалар…
А. орындалатын командаларды бір жйеге келтіреді;
B. жиі кездесетін есептерді шыарады;
C. компьютерді барлы компоненттеріні жмыстарын сйкестендіреді;
D. тек ішкі рылыларды жмысын басарады;
E. жйелік блокта орналасан рылыларды жмысын басарады.
7. Жанама (контекстік) меню дегеніміз…
A. меню атарындаы команданы кез келгенінде тышанды шерту кезінде ашылатын меню;
B. кез келген объектіні немесе белгішені ерекшелеп, тышанны о батырмасын шерткенде ашылатын меню;
C. Іске осу (Пуск) батырмасында тышанды шерткенде ашылатын меню;
D. кез келген белгішеде тышан крсеткішін 1-2 секунд стап тран кезде шыатын анытамалы мтін;
E. кез келген объектіде тышанны сол жа жне о жа батырмасын бір мезгілде басанда ашылатын меню.
8. Саймандар татасы андай ызмет атарады?
A. меню атарындаы барлы командаларды тез орындалуын жзеге асырады;
B. меню атарындаы кейбір командаларды жылдам орындау шін пайдаланылады;
C. менюде жо командалар рекеттерін орындайды, яни меню командаларын толытырады;
D. жанама менюдегі командаларды атаратын рекетін айталайды;
E. жанама меню командаларын толытырады.
9. Терезені клемін згертуге бола ма?
A. болмайды;
B. болады, тек оа не сола арай;
C. болады, тек жоары не тмен арай;
D. барлы баытта згертуге болады;
E. кейбір программаларды ана терезесін згертуге болады.
10. Буферге алынан файлдар (бумалар) кшірмесі керекті орына ай нсада ойылмайды
A. курсорды керекті орына орналастырып, Правка-Вставить командасын орындау;
B курсорды керекті орына орналастырып, 
батырмасын шерту ;
C. курсорды керекті орына орналастырып, Ctrl+Х пернелерін басу;
D. курсорды керекті орына орналастырып, Ctrl+V пернелерін басу;
E. жанама менюден Вставить командасын орындау.
11. Терезені баса орына ауыстыру шін...
A. терезе жатауларына курсорды орналастырып, оны тышан арылы керекті орына жылжыту керек;
B. Файл – Переместить (Жылжыту) командасын орындап, терезені тышан арылы керекті орына жылжыту керек;
C. терезе таырыбы аумаына курсорды орналастырып, оны тышан арылы керекті орына жылжыту керек;
D. Тзету – Жылжыту (Правка-Переместить) командасын орындап, терезені тышан арылы керекті орына жылжыту керек;
E. терезені баса орына ауыстыру ммкін емес.
12. Терезені клемін згерту шін...
A. терезе жатауларына курсорды орналастырып, оны тышан арылы керекті баытта жылжыту керек;
B. Файл-Размер (Млшері) командасын орындап, терезе млшерін тышан арылы згерту керек;
C. терезе таырыбы аумаына курсорды орналастырып, терезе млшерін тышан арылы згерту керек;
D.Тзету – Жылжыту (Правка- Переместить) командасын орындап, терезе клемін тышан арылы згерту керек;
E. терезе клемін згерту ммкін емес.
13. Мені компьютерім терезесіні ашылмай алатын жолын крсетііз...
A . Мені компьютерім белгішесінде тышанды екі рет шерту ажет;
B. Мені компьютерім белгішесінде тышанды бір рет шерту ажет;
C. Мені компьютерім белгішесіні жанама менюінен, Ашу (Открыть) командасын орындау керек;
D. Мені компьютерім жарлыында тышанды екі рет шерту ажет;
E. Сілтеуіш терезесіні сол жа терезесінде Мені компьютерім белгішесіні жанама менюінен Ашу (Открыть) командасын орындау керек;
14. ай нса файл деген ыма сйкес келмейді…
A. белгілі бір атпен дискіге жазылып саталынып ойылан программа немесе жат;
B. дискіге жазылып саталатын біртектес мліметтер жиыны;
C. белгілі бір атау беріліп, мліметтер жазылатын диск бетіндегі орын;
D. компьютер жедел жадында тізбектеле атар орналасан яшытар тобы;
E. компьютердегі мліметтерді кшіретін, шіретін, орнын ауыстыратын, ааза шыаратын жне оларды жаадан жасайтын программа.
15. Мына жол Бума (папка) деген ымды бермейді...
A. белгілі бір орта асиеттеріне байланысты жинаталан бумалар мен файлдара ойылан орта атау;
B. дискіге хазылан бір топ файлдар саталатын зіндік аты бар апшы;
C. ішінде тек мтін тріндегі файлдары бар млімет жинатауыш;
D. сас асиеттері бар файлдар саталатын белгілі бір аты бар диск бетіндегі орын;
Е. операциялы жйедегі каталог немесе директорий ымдары баламасы.
омпьютерлік желілер.