ны ткізу трі – тренинг.

дістемелік сыныс: Мониторды негізгі параметрлеріне келесілер жатады: клем, кадрды жаару дегейі мен рсат етілген дегейі.

Мониторды рсат етілген крсету дегейі крсетілген кріністі клеміне байланысты жне ол терезе бетіндегі клдененен (горизонталь), тігінен (вертикаль) орналасан нктелер арылы крсетіледі. Мысалы, егер мониторды рсат етілген крсету дегейі 640х480 болса, оны маынасы келесідей: экран тікбрышында 640х480=307200 нкте арылы крініс крсетіледі, оны бір жаы клдененен 640 нкте болса, екінші жаы тігінен 480 нкте болады. Бл жадай неге крсетуді рсат ету дегейі жоары болан сайын кріністі мазмндылыы (рбір блшегі) арта тсетіндігін тсіндіреді. Мониторды наты рсат етілген крсету дегейін пайдалану ртрлі факторлара байланысты, оларды ішінде мониторды зіні ммкіндіктері, бейне картаны ммкіндіктері мен кріністі тстерін шектейтін ммкін болатын бейне жадыны клемі болуы ммкін.

LCD жне CRT мониторларды негізгі салыстырмалы сипаттамалары 1 – кестеде берілген.

Параметрлер	LCD монитор	CRT монитор
Рсат етілген крсету дегейі	Белгілі бір рсат етілген крсету дегейін пикселді бекітілген лшемімен, тиімді олдану	Рсат етілген р трлі крсету дегейлерін олдайды.
Регенерация жиілігі	Тиімді жиілік 60 Гц (жылтылдау млде жо)	75Гц жиіліктен жоары болса, аны крінетін жылтылдау орын алмайды.
Тсті кріну длдігі	True Color режимі олданылады, керекті тс температурасы тадалады.	True Color режимі олданылады, керекті тс температурасы тадалады.
Бейнені алыптастыру	Крініс пиксельдер арылы алыптасады. Пиксельді саны LCD мониторды крсету дегейіне туелді. Пиксельді адамы пиксельді лшеміне байланысты болады.	Кріністі сапасы нктелерді адамына немесе пиксель алыптасатын бір тсті сызыына байланысты.
Крсету брышы	Стандартты крсету брышы 120 градус	Крсету брышы 120 градустан асып тседі
Энергия ттыну мен сулелену дегейі	Іс жзінде электромагниттік сулелену жо. LCD мониторды энергия ттыну дегейі CRT мониторлара араанда тмен.	Электромагниттік сулелену орын алады, оны шамасы наты монитора байланысты

Лекция №15-16. ЭЕМ-мен басты арым-атынас. ЭЕМ-мен жмыс істеу режимі

Шектеулі пайдаланушылар шін есептеу жйелерімен арым-атынас жасауды мынадай тсілдері мен ралдарын руа тура келеді. Бл ралдар мен тсілдер бадарламаны маманы болмай трып ЭЕМ-мен арым-атынас жасауа ммкіндік береді.

Пакеттер режимі. Бл режимні ызметі пакет бойынша есепті алашы берілгендерін даярлау жне оларды апаратты деу орталыына беру. Есепті берілгендері ЭЕМ-ге енгізіледі жне олар есепті ойылуына байланысты пайдаланушыны атысынсыз автоматты трде орындалады жне мнда ЭЕМ-ні жмысы бір бадарламалы жне кп бадарламалы режимде жруі ммкін. Пакеттік режимді ЭЕМ-ді олдану максималды тиімділігіне ол жеткізуге болады. Бл режим есептеу техникасы ралдарыны ызмет крсету барысында да рационалды жктелуін амтамасыз етеді. Есептеуіш машинасын кеінен олданылуы ЭЕМ- максималды жктелу маыздылыын тмендетті жне пайдаланушыны жмыс тиімді жадайларды алашы атара, оны ішінде е маыздысы мамандандырылмаан пайдаланушы жмысы. Бл есепті шешу ЭЕМ-де жмыс істеуді диалогты режиміні дамуына ыпал етті.

Есептеуіш машинасымен арым-атынас жасауды диалогты режимі диалогты жйені болуына тікелей байланысты, бл жйе арылы пайдаланушы ЭЕМ-мен тікелей байланыса алады. Есепті деу барысында пайдаланушы здіксіз жне жылдам бадарламаны жмыс істеуін адаалай алады жне шешім шыаруа серін тигізе алады.

Диалогты жйені ммкіндіктері жне онымен жмыс істеуді ыайлылыы жйені кмегімен орындалатын ртрлі бадарламаны санына жне пайдалану тиімділігіне туелді.

Диалогты режимдегі машинамен арым – атынас йымдастыру табии тілге жаын адам мен схбаттасу жылдамдыына жаын, ал кейбір жадайда пайдаланылушы біліктілігі мен тжірибесіне туелді тілде жргізілуі ажет. Операциялы крделілік дегеніміз – ойылан есепті шешу барысында пайдаланушыны орындайтын рекеттерді крделілігі.

Жаадан бастаушы пайдаланушылар шін операцияны крделілігі те тменгі жадайда болатын олданушыа тиімді жйе болса жеткілікті.

Диалогты жне пакеттік режимдерді салыстыру оларды ешайсысына да басым стемдік бермейді, алайда диалогты режимде жмыс істеуі тиімді.

Пакеттік режим е алдымен ЭЕМ-ні орталы рылыларыны жктемелерін жоарылатуа баытталан. Диалогты режимде олданбалы бадарламаны саны аз, алайда бл режимдегі машиналы уаыт шыыныны осындысы, пакеттік режимге араанда 4 – 6 есе арты.

Диалогты режим пакеттік режимге араанда жаадан йреніп жрген пайдаланушы шін жасы рылан. Осыан сйкес диалогты режимді мегеру пакеті режимге араанда жеіл. Диалогты режим орташа абілетті йренушілерді белсенділігін жне ынтасын арттырады. Ал бл асиет есептеуіш техникасын кеінен ендіруде ерекше маызды.

арастырылан режимдерді барлы жасы сапалары азіргі заманны есептеуіш жйелерінде біріктірілген, яни диалогты режимде жмыс істейтін пайдаланушылармен бірге есептеуіш машинасында бір немесе бірнеше пакеттік есептер орындалады.

ЭЕМ- мен млімет алмасу ережелері

арастырылып жатан диалогты жйелер негізінен мамандандырылан емес пайдаланушылар ажетіне баытталан. Бл шарттарда е маыздысы жйемен сынылатын ммкіндіктерді мейлінше тиімді пайдалана алу.

ЭЕМ-мен млімет алмасу барысында о нтижеге ол жеткізу шін таза мамандандырылан абілеттен баса пайдаланушыны жеке абілеттері де маызды. Кп жадайларда табыса ол жеткізуге кмектесетіндер: табандылы, интравертивтілік (зіндік идеялара баытталу, ішкі жан дниеге деген кзарас), пайдаланушыны ішкі басарушылыы, аныталмаандыа жоары тзімділік (детте машинамен жмысты алашы этабында), жмысты аятау стадиясында длме-дл бола білу, арапайымдылы, стресті бастан ткізе білу.

Диалог дегеніміз – ойлау процесі жылдамдыымен лшенетін, туелсіз, кез келген уаытта апарат беруші мен реципиентті (апарат алушы) орындары ауыса салатын, наты масата ол жеткізу шін екі субъектіні арасындаы хабарлама алмасу.

Диалог атысушы саны 2-ге те болса жп, ал атысушы саны кп болса, кпшілік диалог болуы ммкін.

Машиналы диалогты технология негізінде апаратты деу хабарламаны беру мен абылдау арылы есепті шешу кезінде ЭЕМ мен адамны зара іс-рекетінде жатыр. “Адам – ЭЕМ” типті диалогта пайдаланушыны масаты есепті шешу процесінде нтижелі берілгендерді алу. ЭЕМ-ді пайдаланандаы масат – пайдаланушыа операцияларын орындаанда кмек крсету.

Диалог кезіндегі тсіністік хабарлама дайындалатын тілдік белгілер мен кодтар бар жйеде боланда болады. Бір-бірін тиімді тсінуге жалпы білім мен абілет болу керек, рине диалог режимінде.

Егер диалога атысушылар ролдері ата берілсе, онда мндай диалог “атты” деп аталады, мысалы, екі адамны айсысына ынталылы жатады дегенді крсететін “сра-жауап” жмысыны режимі.

Баламалы ата рылым пайдаланушыа мзір трінде сынатын кптеген диалог нсаларын тапсырады. Мндай диалог иілгіш деп аталады.

Млімет алмасуа атысушылара апарат пен з бетінше алмасуына рсат беретін диалог бос деп аталады.

Диалогты жргізуді негізгі ерекшеліктерін бліп крсетейік:

1 Млімет алмасуа кірісетіндерде наты масаты бар жне алдын-ала диалог аныталуы ммкін. Млімет алмасу процесінде детте масаттар, аралан мселе бойынша диалога атысушылар пікірі аныталады, р трлі кзарастар туындайды. Ережеге сай, аралан мселе бойынша згерістер азаяды жне диалог згерту жолымен оан атынастар да трленеді.

2 Диалога атысушылар бір-біріне йренеді. Диалог процесінде немесе оны жекелеген этаптарында схбаттасушыны р бірі белгілі бір гімелесу ролін анытайды: біреуі сраса, екіншісі жауап береді; бірі белсенді трде зіні кзарасына екіншісін баындырысы келсе, екіншісі зіні пікірін сатап алады жне т.б.

3 гімелесу ролінде натылау жреді, рбір диалога атысушы млімет алмасу таырыбына байланысты наты міндеттерді орындайды. Диалогты жргізу процесінде гімелесу ролінде бірнеше рет айтадан аныталуы ммкін. Олар белгілі бір тртіпке жне лингвистикалы ережелерге баынады, яни олар белгілі дрежеде жекелеген фрагмент нтижелеріне сер етеді немесе бтін диалога наты трді абылдайды.

4 абылданан диалог трлері жне гімелесу ролдерін анытау диалог нтижелеріне келеді. Диалог нтижесіні белгілі болжамы атысушыларды белсендіреді де потенциалды трде о нтижеге апаратын млімет алмауа кірістіреді жне керісінше, олайсыз жадайлара келетін рекеттерден ашуды талап етеді. Млімет алмасуа кірісуге жне диалогты жргізуге кететін рекеттер оны атысушыларына деген нтижелерді аныталан дрежелеріні пропорционалді маыздылыы болып табылады.

5 Диалога атысушылар здеріні кштерін азайтады жне олар наты о нтижелі млімет алмасуды алайды. Кейде осындай о нтижесіні зі ызбалыа байланысты диалога атысушыны біріні млімет алмасудан бас тартуына алып келеді.

6 Диалог сценарийіне атысты ішкі логикадан баса, млімет алмасуды табысты туі диалога атысушыларды кіл-кйіне де байланысты болады. Сондытан алашы кезде зіе деген жасы арым-атынаса ие болуы керек жне млімет алмасудаы арастырылан таырыпа диалога атысушы екінші адамды ызытыра алу керек. гімелесушіге деген сізді кзарасыызда о болуы те маызды. Диалога атысушыларды рбірі айрыша мнге ие: схбаттасушылара деген гімелесу ролдеріні баасы. Сондытан о серлі тонда жргізілген диалог схбаттасушы ызыушылыына жаын болуы ммкін жне оны роліні жоары объективті баасы лкен ытималдылыпен талап етілген нтижеге ол жеткізеді.

7 Адамдар серлі жне тым сезімталдылытарымен здеріні ролдеріні

бааланбаандыын абылдайды, мнділігіне арай млімет алмасу трі

мазмнымен олар шін маызды. Диалога атысушылар тртібі

схбаттасушыны стамдылыы мен сырты жан дниесіне тікелей

байланысты.

1-5 пунктер адам-машина жйесіндегі диалогтаы сияты да адамдар арасындаы атынаса да атысты. 6-пункт есептеуіш машинасына диалогты жйені деушілер зіні серлерін жеткізе алан дрежедегі «ЭЕМ адам» жйесіндегі диалога асиетті. Бл кездегі ЭЕМ-нен диалогты енгізу адамдар арасындаы диалога араанда крделі ата ережелермен жне шектеулермен регламенттелінеді.

Диалогты жйелерді эксплуатационды сипаттамалары келесі талаптарды анааттандыру керек:

· Жйеге пайдаланушыны жеіл адаптациясы;

· Есептеуіш, логикалы процедуралар мен терминалогияларды бір трлілігі;

· ЭЕМ-нен кмек алан кезде немесе жауап берілген рекеттерді жргізу ажеттілігі крсетілген анытамалы апаратпен жне ажетті нсаулармен пайдаланушыны жабдытау;

· Диалогты ыса трлерін пайдалану;

· Операциялы жйемен жне арнайы бадарламалармен таратылатын жйедегі апаратты ораныс ралдар саны.

Пайдаланушы жйемен жмыс кезінде оны бзатын немесе пайдаланушыа лкен залал келтіретін ателік рекеттерден жйені ораланын есте сатау керек. Егер жйе сонда да бзылса, онда оны дрыс рылмааны жне келесі нсаларында деушілер бл кемшілікті ескеруі керек.

Жмыс процесінде пайдаланушыа одан не талап етілетіні, оны келесі рекеттері андай болуы керек екендігі туралы аныталмауы ммкін. Кптеген диалогты жйелерде пайдаланушы зіні иыншылытарын жеу шін жгіне алатын кмектесу функциялары йымдастырылан.

Жйемен жмыс кезінде кмекке машинаа жгіну керек. Жмысты шыармашылы блігін жне шешімді абылдауды пайдаланушыа алдырып, машина оан тек жмысты рутинді блігінде ана кмектесетінін есте сатау маызды. Одан баса, есептеуіш машинада серлер болмайды, сондытан кптеген айталанулар мен пайдаланушыны «тсініспеушілігі» ереже сияты, ЭЕМ-нен диалог жадайына сер етпейді. Диалогты жйе пайдаланушыны ажеттіліктерін жоарылататын ырата жмыс істей алады. Бл жадайда ЭЕМ-ді «уындамай» барлы жйені арай отырып, з темпінде жмыс істеу керек.

Жйеде шыарылан жаа хабарламаларды диалогты келесі жрістерінде сер ететіндерін белгілей отырып, мият мегеру ажет. Бірнеше стсіздік кезінде ЭЕМ-ге сранысты айта трлендіріп, мселеге баса жаынан арау керек. Стсіз сауда жадайында функционалды крделі сранысты орындау шін оны жасы нтиже беретін элементарлы рекеттерге блу керек.

Машиналы диалогты руды логикасын тсіну бір тртіпте жне арнайы жргізу зара рекетті олайлы нсасын алу арылы, жйені баса жмыс тртібіні сас жадайларыны нтижелеріне лкен крсеткішпен жету арылы пайдаланушыа кмектеседі.

Бадарламаны рутинді жаа ойларды болмауынан сеанс кезінде алынан жобалы нтижелерді блдірмеу шін нтижесіз рекеттерді тотату керек. Барлы мселелері терезеден тысары шешуге тырыспаыз: тжірибе крсеткендей, бл аз серлі. Дрысыра шешімді пайдаланушы детте стел басында табады.

Сеанс аяында терезеден тысары ажет болатын жмыс нтижелерін талдау шін шыарып алу ажет. Бл мыналар болуы ммкін: бадарламаны соы нсасыны мтіні, тестілеу нтижелері жне т.б.

Сонымен атар ЭЕМ-нен диалогты барлы жрісін, сіресе арсы нтиже жадайын талдау керек, барлы ателіктерді тауып, оларды ысарту жолдарын ескеру керек: жйе бойынша жаттармен толыыра танысу, мамандармен кеесу, диалогты енгізуді жаа стратегиясын деу.