ртрлі “Спутниктермен” ы німдерін лшеуді жмыс принципін тсіндір.
азіргі уаытта мнай кен орындарында ы німдерін лшеуге арналан автоматты рылылары: А-Спутнигі, Б-Спутнигі жне В-Спутнигі кеінен олданылады. Оларды жмыс принципі бірдей. ондырылар бір-бірінен келесі крсеткіштері бойынша ерекшеленеді: жмыс ысымымен, осылатын ы санымен, ыларды максималды лшенетін шыымымен, лшенетін параметрлер санымен, олданылатын жабдытар мен аспаптарды жинатылыымен.
«Спутник» тріндегі ондырыларды басты айырмашылыыны ерекшелігі – блокты жасалуы жне жинаталан трде жеткізілуі, бл оларды индустриялды дістермен жндеп растырылуына ммкіндік береді. ондырылар екі жабы ыздырылу блогынан трады: технологиялы жне аппаратты.
А-Спутнигі
А-Спутнигі-бллшеу ондырысы, ыларды лшеуге автоматты трде осуа, сондай–а Спутникке осылан ылар шыымын автоматты лшеу шін, сйыты беру шамасына арай ы жмысын адаалауа (баылауа) жне апатты жадай кезінде ыны автоматты трде ажыратуа арналан.
А-Спутнигі екі блоктан трады: лшеу – осышынан жне жергілікті автоматика блогынан (ЖАБ). Бларда, ыны лшенген шыымы автоматты трде тіркеліп жне ылар лшеуге осылады. А-Спутнигі берілген ата уаыт аралыында, ыларды лшеуге кезек–кезегімен осылуын амтамасыз ететін берілген бадарлама бойынша жмыс жасайды. ыларды лшеу затыын жергілікті автоматика блогында (ЖАБ) орнатылан уаыт релесіні кмегімен анытайды.
Барлы ылар німі шыару желісі-(1) арылы кпжрісті осыша-(3) келіп тседі. осышты роторлы кареткасыны-4 рбір секторлы брылысы, осылан ыларды біріні німін лшеу быршасы-5 арылы гидроциклонды айырыша-6 келіп тсуін амтамасыз етеді. Бл уаытта алан ыларды німдері жинау коллекторы -(5а) арылы теді. Гидроциклонды айырышта газ сйытан блінеді.
лшеуге осылан ылар сйытарыны клемі, гидроциклонды айырышты технологиялы сыйымдылыындаы сйытар дегейінен жоары орнатылан турбинді есептегіш-8 арылы айырышта жинаталан сйытарды ыса уаытта ткізу жолымен лшенеді.
Айырышты тменгі блігінде берілген жоары дегейге дейін сйытарды жиналуы жне оны тменгі дегейге дейін шыару шаралары алымалы дегей реттегіші-9 мен газды желідегі тосауыл жапыш (яни, заслонка) кмегі арылы жзеге асырылады. Жоары дегейге дейін алыманы жзуі газды линияны жабылуына жне артынша айырыштаы ысымны лаюына (суіне) келеді. Осыны нтижесінде айырыштаы сйы турбинді есептегіш-8 арылы ыыстырылып шыарылады.
алыма, тменгі берілген дегейге жеткен кезде тосауыл жапыш-7 ашылып, айырыштаы жне коллектордаы ысым тееседі жне сйыты бастыру тотайды. Сйытарды жиналу уаыты жне оларды есептегіш арылы ту саны ыларды лшенетін шыымына байланысты болады.
ы шыымын жергілікті автоматика блогындаы (ЖАБ) жеке есептегіштерде, турбинді есептегіштен ткен сйытарды жинаталан клемін (м3) тіркеу жолымен анытайды.
Келесі ы осыш кареткасын-4 кезекті жадайа братын электроозалтышты-19, гидрожетекті-11 жне кш цилиндріні-12 кмегі арылы жергілікті автоматика блогыны (ЖАБ) командасы бойынша лшеуге осылады.
Турбинді есептегіш-8 сонымен атар ыны нім бергіштігіне кезекті баылауын жасап отырады. Егер баылаудаы ы сйы бермей алса, онда жергілікті автоматика блогы телемеханика жйесіне апатты дабыл береді. Коллектордаы ысым артып кеткен кезде немесе оны бір жері бзылан жадайда барлы ыларды апатты ошаулау бліп тастаыштарды (отсекателдерді)-13 кмегі арылы жзеге асады.
А-Спутнигіні кемшілігі – бл гидроциклонды айырышта мнайдан газды нашар блінуіне байланысты, есептегішке сйытармен бірге газ кбіктеріде тседі, осыны серінен турбинді есептегіштен тетін мнайды шыынын лшеу длдігі жоары болмайды.
В-Спутнигі
В-Спутнигі бл А-Спутнигі сиятыыларды берілген бадарлама бойынша лшеуге автоматты трде осуа жне еркін газды шыымын автоматты лшеуге арналан.
ылар німі В-Спутнигіні кмегі арылы келесі трде лшенеді:
ыдан шыан мнайгаз оспасы таратыш батареяа-1 келіп тседі, бдан штуцер-3 арылы ш жрісті клапана-4 барып, одан рі мнайгаз оспасы айырышта-10 мнай мен газды клемін лшеу шін жеке ыларды німін баыттайтын быра баытталады немесе барлы ылардан келетін сусыз мнайа арналан жалпы коллектора-8 баытталады.
Суланан жне суланбаан ылар жергілікті автоматика блогыны (ЖАБ) жне ш жрісті клапандарды-4 кмегі арылы белгілі бір уаыт ішінде лшеуге автоматты трде осылады. Айырыша -10 келіп тскен сйытар млшерін тарирленген сыйымдылыты -14 (клемі 300л), жергілікті автоматика блогына (ЖАБ) сйы дегейінен млімет беретін гамма-датчиктерді жне жазы тарирлі серіппені-15 кмегі арылы лшейді.
Сйытар шыымы жоары жне тменгі дегейден -9 млімет беретін гамма-датчиктер арасындаы клемге жинаталан сйытарды массасын лшеу жне сйытарды осы клемді толтыру уаытын тіркеу жолымен аныталады. Таза мнайды шыымы берілген клемдегі сйытар массасын таза суды массасымен салыстыру арылы аныталады, жне ол мына клемге ие болуы ммкін:
оспаны салмаын -Gос, мнайды салмаын -Gм жне суды салмаын -Gсу, н (н=кгм/с2), деп белгілейміз,
сонда Gос= Gм+ Gсу, (5.3)
бдан Gсу= Gос- Gм (5.4)
тарирлі сыйымдылытаы сйыты клемі V белгілі болан кезде
V=Vм+Vсу=Gм/ м g+ Gсу/су g, (5.5)
мнда Vм жне Vсу- тарирлі сыйымдылыты белгіліклемінен -V мнай мен суды сйкесті алатын клемдері, м3; м жне су - мнайды жне суды тыыздытары, кг/м3; g- еркін тсу деуі, м2/с.
Gсу орнына оны (5.4) тедеуіндегі мнін оя отырып келесі тедеуді аламыз:
V=Gм/ м g+ (Gос- Gм)/су g , (5.6)
немесе
м gсуV=су g Gм+ м g (Gос- Gм)=су g Gм+ м g Gос- м g Gм. (5.7)
Егерде су gV-ны Gсу арылы белгілесек, онда (5.7) тедеуін мына трде жазуа болады:
Gм=( мGсу- мGос)/(су -м)=K (Gсу-Gос), (5.8)
мнда K= м/(су -м).
В-Спутнигіні кмегімен сйытарды шыымын лшеу барысында мнай мен суды тыыздытарын траты деп есептейміз. Осылайша, Gсу шамасыны мні жне тарирлі серіппені (пружинаны) кмегімен лшенген Gос шамасы белгілі болан кезде (5.8) формуласы бойынша мнайды салмаын табу оай.
лшеу нтижелері сыйымдылыты т/туліктегі толу уаытын ескере отырып айта есептеледі жне жергілікті автоматика блогында (ЖАБ-БМА) тіркеледі. Тарирлі сыйымдылыты сйыпен толтырып жне оны салмаын лшегеннен со, жергілікті автоматика блогы (ЖАБ-БМА) электро-гидравликалы жетекті іске осады жне газ желісіндегі (линиясындаы) тосауыл жапыш (заслонка) жабылады, осыны нтижесінде айырыштаы-10 ысым лайып жне сйытар сыйымдылытан-14 сифон-13 арылы суланан мнайды коллекторына-7 арай ыыстырылады. Газды млшері диафрагма-11 кмегі арылы мезгіл-мезгіл лшеніп отырады.
27. Б-40-Спутнигі бл, жоарыда айтылан ондырылар сиятыыларды берілген бадарлама бойынша лшеуге автоматты трде осуа жне ылар шыымын автоматты лшеуге арналан.
Б-40-Спутнигі А-Спутнигімен салыстыранда анарлым жетіл-дірілген, себебі онда мнай аынындаы суды пайызды млшерін здіксіз анытап отыратын мнайды автоматты ылал лшеуіші орнатылан, сондай-а гидроциклонды айырыштаы мнайдан блінетін еркін газды млшері турбиналы шыын лшегіш кмегімен автоматты лшенеді. Сйыты турбиналы шыын лшегіші (ТОР) гидроциклонды айырышты технологиялы сыйымдылыындаы сйы дегейінен тмен орнатылан.
Б-40-Спутнигіні кмегімен суланан жне суланбаан ыларды шыымдарын жеке лшеуге болады.
Суланан ы німін, кері клапандарды-1 олданып, ысырмалар -12 арылы суланан німдер желісімен (линиясымен) -8 жинау коллектор-ларына баыттайды. Таза мнай беретін ы німін, ыны кпжрісті осышыны (ауыстырышыны) сыйымдылыына баыттайды, одан нім жинау коллекторына -6, кейін сусыз мнай коллекторына-23 тседі.
Б-40-Спутнигі бл, жоарыда айтылан ондырылар сиятыыларды берілген бадарлама бойынша лшеуге автоматты трде осуа жне ылар шыымын автоматты лшеуге арналан.
Б-40-Спутнигі А-Спутнигімен салыстыранда анарлым жетіл-дірілген, себебі онда мнай аынындаы суды пайызды млшерін здіксіз анытап отыратын мнайды автоматты ылал лшеуіші орнатылан, сондай-а гидроциклонды айырыштаы мнайдан блінетін еркін газды млшері турбиналы шыын лшегіш кмегімен автоматты лшенеді. Сйыты турбиналы шыын лшегіші (ТОР) гидроциклонды айырышты технологиялы сыйымдылыындаы сйы дегейінен тмен орнатылан.
Б-40-Спутнигіні кмегімен суланан жне суланбаан ыларды шыымдарын жеке лшеуге болады.
Суланан ы німін, кері клапандарды-1 олданып, ысырмалар -12 арылы суланан німдер желісімен (линиясымен) -8 жинау коллектор-ларына баыттайды. Таза мнай беретін ы німін, ыны кпжрісті осышыны (ауыстырышыны) сыйымдылыына баыттайды, одан нім жинау коллекторына -6, кейін сусыз мнай коллекторына-23 тседі.