уматы леуметтік-экономикалы дамуына талдау. 4 страница
Техникалы жне ксіби білім беру мекемелерінде 14,1мы адам, оны ішінде мемлекеттік тапсырыс бойынша 14,2 мы адам (немесе 41,5%) оытылады. Техникалы жне ызмет крсету бойынша ксіби мамандарды дайындау 60 маманды жне 30 квалификация бойынша жргізіледі.
Кейінгі 3 жыл ішінде оу-ндірістік жне ксіптік лицейлерді, колледждерді лабораторияларыны материалды техникалы базасын жаарту мселелері шешіле бастады.
Жол картасы аясында ксіби дайындытан жне айта даярлаудан 2009 жылы 109 адам, 2010 жылы – 1082 адам ткен.
Жоары білім
алада І.Жансгіров атындаы мемлекеттік университет жне .Жолдасбеков атындаы экономика жне ы академиясы 10494 студент контингентімен жмыс атарады. Жалпы студенттер санынан 3823 студент кндізгі блімде (оны ішінде 828 адам мемлекеттік білім гранты бойынша) жне 6671- сырттай оу блімінде. 2009-2010 оу жылында 3120 адам абылданып, 2862 маман дайындалып шыарылан. аланы жоары оу орындарында 392 профессор-педагогикалы ызметкерлер істейді, оларды ішінде 33 магистр, 1 философия докторы, 27 ылым докторы, 136 ылым кандидаты, 7 профессор, 57 доцент. Жоары оу орныны студенттерге сапалы білім беруіні нтижесі Германия аккредитациялы орталыыны халыаралы білім бадарламасын таайындауы.
Балаларды ыын орау жйесі жне балаларды зады мддесін орау
ала бойынша жетім балалар жне ататанасыны арауынсыз алан балалар саны 588, бл крсеткіш жаа туыланнан 18 жаса дейінгі балаларды жалпы саныны 1,5% райды. Оларды ішінде азастанды азаматтарды аморлыында – 226, 6 – азастанды отбасыларды патронатты трбиеленуінде, 362 бала мемлекеттік 3 мекемеде трбиеленуде.
Бгінгі кнде интернаттардаы трбиеленушілерді бала аморлыымен айналысатын институттарды дамыту актуалды мселе.
Білім саласындаы проблемалар:
· Мектепке дейінгі білім берумен 72,9% бала амтылмай алуда
· Мектептерді лайыталан имараттарда орналасуы
· Отбасылара олдау крсету ызметі, асыраушы ата-аналар мектептеріні жотыы
· Жастар саясатын жзеге асыру инфраструктурасыны дамымауы.
Мдениет
алада 25 мдениет ошаы ызмет етеді. Оны ішінде Б.Римова атындаы 1 облысты театр, Сйінбай атындаы 1 облысты филармония, 1 халы шыармашылыы орталыы, 1 Алматы облысты тарихи-мдени мраларды орау орталыы, 1 Досты йі, 11 кітапхана, 5 мдениет йлері мен клубтар, 3 музей, 1 кркем сурет галереясы, 31 тарихи-мдени ескерткіштер.
2005-2009 жылдар аралыында кітапханалар саны 9-дан 11-ге, мдениет йлері мен клубтар саны 4-тен 5-ке дейін лайды.
алалы орталытандырылан кітапхана жйесі 4 компьютермен жабдыталан. 1 кітапхана азастанды автоматтандырылан кітапхана-апаратты жйесіне осылан (КАБИС), 1 кітапхана Интернет желісіне осылан.
Кітап орын толытыру масатында мемлекеттік тапсырыс бойынша «Мдени мра» бадарламасы аясында алалы орталытандырылан кітапхана жйесі 605 дана кітаппен толытырылды.
2009 жылы 8 кітапханадаы кітап оры 324165 кітапты рады. Оырмандар саны 17302, кітап беру – 157938, жаадан тскен кітаптар саны 3191 дана.
алалы мдениет йлері мен клубтарда 1403 мдени шара ткізіліп, келушілер саны 1852899 адам болды. алалы кітапханаларда 298 шара ткізіліліп, келушілер саны 157940 жетті. Аылы ызметтен тскен аржы – 1 млн. 307 мы теге. 2009 жылы мдени-кпшілік шараларды ткізуге 6 млн. 670 мы теге блінді.
ала аумаында 13 тарихи-мдени ескерткіштер жне 18 сулет ескерткіштері бар.
Мдениет саласындаы проблемалар:
1. 145 000 адамнан астам трыны бар аламызда ала трындарыны 3/1 блігін амтитындай лкен концерт залы жо. Сонымен атар алада 20-а жуы шыармашылы жымдар трындара з ызметтерін крсетіп жр, райсысыны рамында 50 аса мшелері бар. Осы жымдарды арнайы дайындалуына ажетті би залдарыны болмауынан би жымдары ала мектептеріні залдарында дайындалуа мжбр болып жр.
2. Материалды-техникалы базаны тмендігі (1 ана дыбыс жазу студиясыны болуы, лед-панелді, видеомобилді, киноондырыларды жотыы), алалы мдениет мекемелеріні ызметіні сапасына кесірін тигізіп, ала трындарыны кннен-кнге артып келе жатан ажеттіліктеріне сай емес.
3. алалы кітапханаларды кітап орын орталытандырылан трде жабдытауа аржыландыруды жеткіліксіз болуы. Кітапханаларда комьютерді болмауы жне интернет желісіне осылмауы.
4. Кадрлар даярлыы мен айта даярлыы дегейіні жеткіліксіз болуы.
БА
Апаратты байланысты жргізуге мемлекеттік тапсырысты «Талдыоран» алалы газеті жне газет жанында рылан «Талдыоран тынысы» апаратты телебадарлама іске асырады.
БА-ры арылы апаратты саясатты жргізу шін 2010 жылы «Талдыорана» газетіне 7 млн. 206 мы теге, «Талдыоран тынысы» апаратты телебадарламаа 4 млн. 388 мы теге блінген.
азіргі кні алада мемлекеттіктен баса, 10 туелсіз БА-ры тіркелген: 7 газет, 1 журнал, 2 электронды БА, оларды ішінде екі тілде – 6 БА, орыс тілде – 2 басылады.
«Талдыоран» газетіні таралымы 7500 дана, туелсіз БА - 50251 дананы райды.
азастандытарды леуметтік міршедігін алыптастыру шеберінде мемлекеттік апаратты саясатты жетілдіру ажет.
Саланы аымдаы мселелері ішінен айрыша блінетіндері:
1) Баралы апарат ралдарыны ызметіндегі журналистикалы жне техникалы мамандарды жетіспеуішілі;
2) аладаы ауданды жне алалы БА–ны материалды-техникалы жабдыталуыны нашарлыы;
Тілдер
Мемлекеттік тіл саясатын жзеге асыру шін Талдыоран аласында барлы жадай жасалан. Іс жргізуді мемлекеттік тілде жргізілуі шін дістемелік ралдармен, сздіктермен, анытамалы ралдармен жне баса да жабдытармен амтамасыз етуі жасарып келеді.
Жергілікті басару органдарына арнайы кадрлы потенциал жне материалды-техникалы базасы рылан. Мемлекеттік ызметкерлерді мемлекеттік тілді йренуіне ажетті барлы жадай арастырылан. Осы орайда Талдыоран аласында 2007 жылдан бері азіргі заман талаптарына сай мемлекеттік тілді оыту орталыы ызмет етіп келеді.
Іс жргізу барысында мемлекеттік тілмен атар орыс тілі де олданылып жр. Сондай-а, аылшын тілін йренуге де ажетті жадайлар жасалуда.
2010 жылы облыс орталыында республикадаы алаш Тілдер сарайы ашылды. Замануи рылылармен амтылан тілдерді оыту кабинеттері ашылан, оны ішінде 3 - аза тілі кабинеті, 1 - орыс тілі кабинеті, 1 - аылшын тілі кабинеті.
Облыс орталыында азіргі заманы рылыларымен жасы жабдыталан мндай имаратты пайдалануа беру- мемлекеттік жне баса да тілдерді оытуды материалды-техникалы базасын ныайтатыны сзсіз. азіргі уаытта алада 6 ай клемінде 96 саатты бадарламамен жарты жылда 80 тыдаушыны, ал жылына 160 тыдаушыа мемлекеттік тілді оытуа ммкіндігіміз бар.
Тіл саласыны негізгі проблемалары:
ол жеткізген жетістіктерге арамастан тілдерді олдану мен дамытуды бадарламасын оамды мірді барлы саласында жзеге асыру лі де жеткіліксіз деуге болады.
Мемлекеттік тілді леуметтік-коммуникативтік ызметтеріні ажетті дегейде олданылмауы.
Тілді оыту инфрарылымыны жеткіліксіз дамуы.
Облыстаы тзімді тіл ортасы мемлекеттік тілді леуметтік-коммуникативті функцияларымен тедік, лтты бірлік аидаларымен, тіл мдениетін іске асыруды тиімді механизмдерімен.
Негізі ішкі жне сырты факторларды баасы:
Біріншісі.Бл кезеде мемлекеттік тілді мегеруді бірыай стандартты моделі жо. Бл тілді мегеру дегейінде, сондай-а, оамны негізгі салаларыны интеграциялы процесттерінде сйкестенбеуді тудырады. Бдан баса мемлекеттік тілді мегеруді стимулды жне мониторингтік механизмініжотыы оны енгізуде иындытар туызып отыр.
Екіншісі. Тілдерді олдану мен дамытуды мемлекеттік бадарламасы іс жргізуді мемлекеттік тілде жоспарлы трде жргізілуіне ммкіндік берді. Алайда мемлекеттік тілді іскерлік арым-атынаста, бизнесте, ылым жне халыа ызмет крсету жйесінде лі де тмен дрежеде олданылуы саталуда.
Cпорт
Дене трбиесі мен спортты дамыту масатында алада 200 спортты имарат бар, оны ішінде 2 стадион, 2 спортты кешен, 3 жзу бассейні, 55 спортты зал, 7 тир, 54 спортты дала рылылары, 1 ипподром, 8 теннис корты, 3 хоккей орабы, 30 футбол алаы жне т.б. Cпорт имараттар саны салыстырмалы трде 2005 жыла араанда 16 бірлікке сті.
Дене трбиесі жне спортпен шылданушылар саны 27832 мы адамнан 29914 адама сті, бл жалпы ала трындарынын 20,7 % райды.
2009 жылы дене трбиесі мен спортты дамытуа ала бюджетінен 11,5 млн.тенге аржы блінді.
Дене трбиесі мен спортты дамыту масатында 165 спортты-кпшілік іс-шара ткізілді.
алада 6 - БЖСМ бар, (2005 жылы 5 - БЖСМ) олимпиадалы резервтер даярлау орталыы, жоары спортты шеберлік мектебі, спорта дарынды балаларды облысты мектеп-интернаты.
Жоарыда аталан спортты мектептермен 193 жоары спортты дрежелі спортшылар дайындалды: 1 – ебек сіірген спорт шебері, 4 – халыаралы дрежедегі спорт шебері, 27 – спорт шебері, 84 - спорт шеберлігіне міткер, 74 – 1-ші дрежелі спортшы.
2009 жылы ала спортшыларымен халыаралы жне республикалы жарыстарда 328 медаль жеіп алынды: 90 алтын, 140 кміс, 98 ола.
2009 жылы 193 ала спортшысы спортты р трінен азастан Республикасыны лтты рама командасына енді.
2005-2009 жылдар ішінде Талдыоран аласындаы «Жетісу» стадионы ЕФБ стандарттарына сай айта растырылды, облысты «Талдыоран» ипподромыны рылысы аяталды. «ркен» спорт кешені, Талдыоран аласындаы БЖМСМ нысаны, спорта дарынды балалара арналан мектеп-интернаты крделі жндеуден ткізілді. 2010 жылы Талдыоран аласындаы мбебап Спорт Сарайы ашылды.
Спортты дамытудаы иындытар:
· Баралы жне балалар-жасспірімдер спортыны нашар дамуы.Трылыты жердегі нашар ойылан, халы кп демалатын орындар мен трылыты жерлерде арапайым спорт имараттарыны жне жасспірімрдер клубтары жйесіні нашар дамуы. Ксіпорын, мекеме, йымдарыны жымдарында ересектер арасында спортты дамыту мселесіні ыйындытары шешілмеуде.
· аладаы спортты мекемелер мен имараттар трындар мен жоары дрежелі спортшылар сраныстарына сай келмейді. алада ммкіндіктері шектеулі адамдара арналан жне лтты ат спорт трлерінен, баскетбеол, регби, кгалдаы хоккейді спортты клубтары жо.
· Спортты инфрорылымны нашар дамуы, спортты йымдарды материалды-техникалы жабдыталуы дегейіні тмендігі. аланы спортты жне дене трбиесі-сауытыру имараттары з саныны аздыымен, тмен сапасымен, орналасуларыны олайсыздыымен мінезделеді. аламызда орналасан спортты залдарды кбі – оу орындарыны залдары.
· алада мекемелер мен йымдарда кпшілік дене трбиесі-сауытыру жмыстарымен айналысатын бір де бір спорт діскер инструкторы жо.
Гендерлік даму
алада жыл сайын йелдерді саяси жне оамды белсенділігі артуда. Экономиканы р трлі салаларында 31,4 мы йел, яни жалпы жмысшыларды 48,2% райтын блігі жмыс істейді.
Трындарды йелдер блігін леуметтік орау масатында йел ауымын жмыса орналастыру бойынша жмыс атаруда.
2010 жылы блімге 3047 адам келген, оны 1034-і йелдер немесе 33,9%. Жмыса орналасу мселесімен келген йелдерді 673-і жмыса орналасты. оамды жмыстара жіберілгендерді 80% - йелдер.
«Жастар тжірибесі» бадарламасы бойынша жмыса тартылан барлыы 342 адам болса, оларды 418-і йелдер.
25 маманды бойынша ксіптік дайынды пен айта даярлауа 418 йел жіберілген.
2010 жылды 1 арашасына алада 130 мемлекеттік ызметкерлер бар, оларды 59 - йелдер.
Талдыоран алалы мслихатындаы йелдер саны – 2.
алалы 6 кметтік емес йым отбасы, йелдер жне балалар мселелерімен жмыс атарады. Комиссия «Талдыоран айматы йелдерді олдау орталыы» оамды йымымен ерекше тыыз байланыста. Осы йым халыаралы йымдарды Мдениет министрлігі жне оамды келісімімен, облысты ішкі саясат басармасыны аржылы олдауымен 30-дан астам жобаларды іске асырды.
2.2.3. Инфрарылым кешені
Электрмен жабдытау
Талдыоран аласын электрмен амту сырты кздерден сатып алу жолымен іске асырылады (Текелі ., апшаай ., Солтстік облыстар, Жамбыл ГРЭС жне ырызстан).
Талдыоран аласыны электрмен амту жйесіне кіретіндер:
- ВЛ-10 кВ зындыы 143,7 км;
- ВЛ-0,4 кВ зындыы 301,7 км;
- 10 кВ кабель желілері, зындыы 144,1 км;
- 0,4 кВ кабель желілері, зындыы 6,5 км;
- трансформаторлы шаын станциялар-10/0,4 кВ – 511 бірлік;
- йлестіру пунктер - 10кВ – 13 бірлік.
2005-2009 жж. кезеде 26,4 км жалпы зындыымен 283,7 млн.тегеге «аратал» шаын ауданында электр желілері салынды, жеке трын й рылысы жерлерінде сйкесінше – 153,7 км 789,7 млн.тегеге, оны ішінде Шыыс, Батыс, Солтстік-Батыс жне Отстік-Шыыс трын аудандарында, Ебек, тенай, Кктал ауылдарында.
аланы кейбір бліктерінде электр желілеріні техникалы жадайы анаатырылысыз. Яни, нерксіп секторыны лкен блігі шоырланан Отстік нерксіп аймаында электр кздеріні анаатанарлысыз болуына, кейбір жерлерде оларды болмауына байланысты ксіпорындарды дамуына кедергі келтіреді.
Іскерлік белсенділікті, трын й рылыс клеміні суіне байланысты пайдаланылатын электр энергиясыны клемі лайды. Электр энергияны зіндік кздеріні болмауы Талдыорана экономикалы жне леуметтік ауіп тудыруда. Осыан байланысты, СЭС салу мселесін ерекше атауа болады.
Келелі мселелер:
аланы меншікті отын-энергетикалы ресурстарыны жетіспеушілігі.
Энергетикалы желілерді техникалы жадайы анааттанарлысыз, рылыларды жоары тозуы, электр желілеріндегі шыын – 16,1%.
Сумен жабдытау жне суды блу
ала жне іргелес ауылды елді мекендерді есепке аланда коммуналды су бырлар желілеріні зындыы 372,9 км райды, оны ішінде: тораптар – 52,0 км, канализация желілері – 237,6 км.
Трындарды 55,5% орталытандырылан сумен амтылан, халыты 44,5% быр дытардан суды пайдаланады.
Суды алу 7 субгет рылыларында жргізіледі. Оларды екеуі – локальды (Шыыс жне Кктал ш/а). Суды алу шін 51-ден 104 м тередікке дейін 44 жерасты ымасы жабдыталан. Су бырыны бекітілген уаты тулігіне 104 мы текше метр.
Орталытанан канализация жйесіне аымды жне арынды канализация бырлары мен аынды суды тазарту – механикалы, биологиялы жне су блу кіреді.
азіргі кезде алада сумен жабдытау жне суды блуге дифференциалды тариф енгізілген.
Су бырлар желісіні пайдалану мерзімі 50-дан астам жыл немесе нормативтік ызмет крсету мерзімінен асып кеткен. Тозы 60 пайызды райды, 180 км быр жргізгіш крделі жндеуді ажет етеді. Су быры желісіндегі негізігі шыын 30 пайызды райды.
«Ауыз су» бадарламасын жзеге асыру басынан, 2002-2010 жылдар ішінде барлы аржыландыру кздері бойынша жалпы ны 743,5 млн.теге болатын сумен жабдытау желілерін айта алпына келтіру мен салу жмыстары жргізілген. Соы жылдары 22,98 км су быр желілері салынды жне 38,82 км бырлар айта алпына келтірілді.
2010 жылы сумен амту жне су блу нысандарын траты жмыс істеуін амтамасыз ету масатында жергілікті бюджет аражаты есебінен 200,0 млн.теге сомаа канализациялы тазарту рылыларыны кейбір жерлеріне крделі жндеу жргізілді. Бірінші жне екінші санатты тндырыларды технологиялы ралдарын-жабдытарыны, сорыш жабдытарды, тиек-реттеуіш арматураны блшектік ауыстыру жмыстары жне имараттарды рылысы жргізілді.
| Жмыс трлері | 2006ж. | 2007ж. | 2008ж. | 2009ж. | 2010ж. |
| «Ауыз су» бадарламасы аясында сумен жабдытау желілерін салу жне айта алпына келтіру, барлыы | |||||
| оны ішінде: рылыс, пм | |||||
| айта алпына келтіру, пм | |||||
| «Жол картасы» бадарламасы аясында сумен жабдытау желілерін салу жне айта алпына келтіру, барлыы | - | - | - | ||
| оны ішінде: су быры, пм | - | - | - | - | |
| канализация, пм | - | - | - |
Халыты сумен амтуды жетілдіру мен біршама аржы блуге арамастан, мселе лі саталуда. Оны зектілігі ршуде, себебі негізгі ндіріс орларыны ескіруі оларды жаарту арынынан тез жреді. Пайдалану мерзіміні затыы мен жыл сайыны жндеуді жасалмауы нтижесінде сумен амту нысандарыны (су апалары, су жргізілімдері, тазарту нысандары, су ысымы мнаралары, су оймалары) кпшілігіні техникалы жадайы анааттанарлысыз.
азіргі кезде «Алматы облысыны Талдыоран . сумен жабдытау жйесін айта алпына келтіру» ны 147,525 млн.тегеге, «Алматы облысыны Талдыоран . субгет рылылары айта алпына келтіру» ны 194,702 млн.тегеге, «Алматы облысы Еркін ауылыны сумен жабдытау жйесін салу жне айта алпына келтіру» ны 195,906 млн.тегеге жмыс жобалары зірленді. «Алматы облысы Талдыоран . сумен жабдытау жйесін салу жне айта алпына келтіру» нысаны бойынша жобалы жатаманы зірлеу бойынша жмыстар аяталуда. 2011 жыла инвестицияла жобалар тізбесіне енгізу шін жобалар арауа сынылды.
аланы алыс аудандары мен іргелес ауылды елді мекендерінде дамыан канализация желісіні болмауына байланысты ауыр экологиялы мселелер бар, бл жерасты суларыны жне ауыз сумен амту кздеріні ластануына келіп, халы міріні сапасын нашарлатады. Бар тазарту рылыларыны апатсыз жне траты жмыс жасауын жетілдіру, экологиялы жадайды жасарту шін оларды айта жндеу ажет, бл бар нысандарды толыымен олдану жне су ттыну клеміні біршама артуы кезіндегі су шыару жйесіні тиімділігін арттыру бойынша о нтиже береді.
Сумен жабдытау мен суды блудегі проблемалар:
· Нормативті пайдалану мерзімі 1,5-2 есе асып кеткен су бырлары мен канализация желілеріні атты тозуы, электр энергиясыны кп шыыны мен 1 м3 су баасыны ымбаттылыына келетін біршама су шыыны (30%-дан аса);
· Ауыз суын пайдаланушыларды есепке алу рылыларымен толыанды амтылмауы;
· Техникалы жаттар мен арнайы су ттыну рсатын алуды рсімдеу иындыы;
· Сумен жабдытау мен канализация жйелері жеткілікті дамымаан.
Жылумен жабдытау, газбен жабдытау
«Талдыоранжылусервис» МКК аланы жылумен жабдытауды негізгі кзі болып табылады. Талдыоран аласындаы азандытарды алыптасан уаты саатына 353,8 Гкал, сонымен бірге жылу жктемесіні жыл сайын 8-10 пайыза артуы байалуда.
мы Гкал.
| 2004ж. | 2005ж. | 2006ж. | 2007ж. | 2008ж. | 2009ж. | |
| Жылу эенргиясын ткізу клемі | 291,8 | 299,2 | 316,1 | 331,5 | 348,2 | 371,1 |
Жылу энергиясын жеткізу бойынша ызметтерді жргізетін жылу желілеріні жалпы зындыы, жаа айналма жылу торабын (Басуат азандыынан аратал ш/ауд. дейін) есепке аланда 160 км райды.
2008-2009 жылдары 1152,0 млн.тегеге жмыстар жргізілді, оны ішінде зіндік аражаттар есебінен – 219,6 млн.теге, оны ішінде:
- «Басуат» азандыыны 4 жылу сужылытыш азаны, екі бырдаы зындыы 19,5 км жалпы зындыымен жылу желілері крделі жнделді;
- 2006 жылы рылысы басталан 2 сорыш станциялары (№4 жне №5) мен 6,5 км зындыымен айналма желісі пайдалануа берілді;