Эпидемиялы процесті крінуі, сипаттамасы
Эпидемиялы процесті ішкі реттелу задылытары, яни оздырышпен ие арасындаы рекеттестік трлі сырты кріністермен сипатталады.Оан тікелей ішкі реттелу механизмдеріні ыпалымен атар леуметтік- табии факторларды сері мол болады, эпидемиялы процесті осымша озаушысы болып табылады.
Эпидемиялы процесті осы ырына Л.В.Громашевский кп кіл блген, ол табии жне леуметтік факторларды эпидемиялы процесті осымша озаушы кштері деп санаан. Эпидемиялы процесті даму барысы табии жне леуметтік былыстарды серінен санды жне сапалы жаынан згереді.
| Эпидемиялы процесті крінуі |
| Эндемиялы сыраттанушылы |
| Ке маынадаы эпидемиялы сыраттанушылы |
| Спорадия |
| Эпидемия |
| Эпидемиялы ршу |
| Пандемия |
| Экзотикалы сыраттанушылы |
Эпидемиялы оша-бл инфекция кзі орналасан орын жне оны маайындаы аума. Осы шектелген аумата наты жадайда науас адамнан сау адама оздырыш берілуі ммкін. Эпидемиялы оша эпидемиялы процесті бір блшегі болып келеді жне де эпидемиялы процесті таралуын бгейтін орта болып табылады.Эпидемиялы оша жанялы,ндірістік немесе мекемелік болуы ммкін. Инфекциялы ауру бір адамнан екінші адама жып отырса, инфекция айлап,жылдап жаласын тауып отырады, таралу жолын таппаса тотап алады.
Эпидемиялы процесс санды таралуына сйкес 4трлі болып келеді:
| Спорадиялы,кездейсо,бірен Саран сыраттанушылы-бір белгілі аймаа тн, белгілі сыраттанушылы дегейі, бір- бірімен байланысы жо инфекциялы ауру | ршу-шектелген аумата,жеке жымда немесе жымдардаы топтарда бір мезгілде адамдарды науастануы | Эпидемия-инфекциялы ауруларды бкіл халы,лкен айма,ала,аудан ішінде жаппай науастануы. | Пандемия-инфекциялы ауруды жаппай, елден елге таралуы. |
Экзотикалы сыраттанушылы-деп оздырышты баса жерден келгенде,осы жерге тн емес ауруды пайда болуын айтады.
Эндемиялы сыраттанушылы деп табии жне леуметтік жадайа байланысты осы жерде траты алыптасан ауруларды айтады.Эндемиялы аурулар бір белгілі аймата таралан,сол айматы леуметтік табии жадайына тн инфекциялы аурулар.Мыс: белгілі айматы табиатында кенелер мір срсе, сол жерде кене энцефалиті аурулары таралады.
оздырышты берілу механизмдері мен оны іске асыратын факторлар ауіп атерлі топтарды анытайды. Аэрозольді механизмімен таралатын аурулар шін (тмау,менингит),йымдасан жымда те кп кездеседі(фабрика зауыттар)жне т.б
ауіп-атерлі факторлар ымдарыны ысаша анытамасы.
| Тсінік | Анытама |
| ауіп –атерлі аума ауіп атерлі леуметтік ртрлі жастаы топтар ауіп атерлі жым ауіп-атерлі уаыт | оздырышты вирулентті тріні алыптасуынан жне оны таралуын амтамасыз ететін факторларды серінен болан сыраттанушылыты жоары крсеткіші бар аума. оздырышты эпидемиялы трі арылы жне оны таралу факторларыны серінен болан сыраттанушылыты жоары крсеткіші. оздырышты эпидемиялы трі арылы жне оны таралу факторларыны серінен болан сыраттанушылыты жоары крсеткіштері бар наты жымдар(ясли,мектеп, жатахана) Эпидемиялы трге байланысты оздырышты таралу факторларымен аныталатын сыраттанушылыты жадай жасайтын факторлар: оздырышты эпидемиялы трін тарататын ауіп атерлік; Жу ауіп атер; Ауру ауіп атер; |
Е.Н.Павловскийді инфекциялы ауруларды табии оша, табии – ошаты аурулар туралы ілімі.
Кейбір ауруларды оздырыштары бір эпидемия мен келесі эпидемия арасында адамны атынасынсыз, р трлі кеміргіштерді, буынаятыларды организмінде саталатыны туралы малматтар бірте жинала бастаан. Бл жадайды алдымен Д.К.Заболотный,кейіннен Е.Н.Павловский байады.
Табии оша болу шін 3шарт болу ажет:
1оздырыш паразит
2 абылдаыш хайуанат популяциясы
3 оздырышты тасымалдаушылап(кене,брге, маса трлері).
Осы факторларды бір бірімен арым атынасы «паразитарлы жйе»деп аталады.Оны Павловский табии ошаты «штігі»деп атады.Табии оша тек здіксіз эпизоотиялы процесс боланда ана жне абылдаыш хайуанат попуяйиясымен тасымалдаушы белгілі бір млшерде осы табиатта мір сргенде іске асады.
Антрапургиялы оша- адамны табиатты мегеру имылдарыны серінен пайда болан оша.
Карантиндік аурулар.Карантин ыры деген маынаны білдіреді.Италяда обаны таралуынан ыры кн дем алан.Сол уаыт ішінде елден шыуа,елге кіруге тиым салынан.
Шекараны санитарлы орау дегеніміз ауматы жан – жаты длелденген санитарлы орауды рамы болып саналады.
азастан Республикасында ауіпті аурулардан ауматы орау Санитарлы ережелерге сйкес жргізіледі:
1 .Р мемлекет шекарасындаы ткізу пунктерінде медициналы арау.
2 Халыаралы байланыс порттарында ашылан санитарлы – эпидемиологиялы станциясындаы санитарлы карантиндік пунктерінде арау;
3 Халыаралы уе жолындаы санитарлы карантиндік пунктерде арау;
4 Халыаралы машина жолдарындаы санитарлы карантиндік пунктерде арау;
5 азастан мемлекеттік шекарасы арылы тетін темір жол кліктеріндегі санитарлы карантиндік пунктерде арау;
Инфекциялы аурулара арсы олданылатын шараларды негізгі аидаларыІндетке арсы шараларды топтастыру аида эпидемиялы процесті «штігі» туралы концепция бойынша атарылады,концепция бойынша 3баытта жргізілуі тиіс.
1 инфекция оздырышыны кзін жою.
2 оздырышты берілу механизмін тежеу
3 организмні оздырышты абылдаыштыын болдырмауа баытталан шаралар(вакцинация,т.б).
Эпидемияа арсы шаралар
| Шаралар | Баалау крсеткіштері |
| Клиникалы диагноз ою | Науасты этиологиясын анытауда алдыы жне соы диагноздарды айырмашылыыны жиілігі |
| Оашалау жне ауруханаа жатызу | Жалпы мтаж боландардан оашаланандарды блігі |
| Емдеу | Этиотропты емдеу алан ауруларды блігі.Ауруды аяталуы. |
| Тртіп шектеулік(карантин)шара | Карантин мен обсервацияа жататын обьектілер мен адамдарды амтуды толытылыы. |
| Дератизация | Дератизацияа жататын обьектілердегі амтылан блік.Кеміргіштерді дератизацияа дейінгі жне одан кеиінгі саны. |
| Ветеринарлы-санитарлы шара | Ресми жаттарда арастырылан жне алыптасан ветеринарлы жадайа керекті шараларды орындалуыны толытылыы |
| Індетке арсы баытталан санитарлы –гигиеналы шара | Ресми жаттарда арастырылан жне алыптасан ветеринарлы жадайа керекті шараларды орындалуыны толытылыы |
| Дезинфекция | Бактериологиялы тексеруді нтижелері |
| Дезинсекция | Буынаятыларды дезинсекцияа дейінгі жне одан кейінгі саны. |
| Вакцинациялау | Трындарды ішіндегі егілгендерді блігі.Егілгендірді иммунды реакциясы. |
| Иммунды тзету | Иммунды тзетуге жататындарды егілгендер тобы |
| Жедел алдын алу | Жу ауіпі туаннан кейінгі ткізу уаыты. |
Індетке арсы шаралар 3баытта жсалады:
1 Инфекция кзіне баытталан шаралар.
2Беріліс механизмдеріне баытталан шаралар.
3абылдаыш организмге баытталан шаралар.
Эпидемиялы процесті І буынына баытталан шаралар
Антропонозды инфекцияларда жасалатын шаралар:
І Инфекциялы ауруларды анытау белсенді жне енжар діспен жасалады.
Белсенді анытау дісі:
А)Дрігер науас адамны йіне баранда немесе рбір йді аралау кезінде аныталады.
Б)Инфекциялы аурумен атынаста болан кезде аныталады.
В) Алдын алу дрігерлік тексеру кезінде аныталады.
Енжар анытау дісі: науас адам зі ауырып немесе туыстары алып келген кезде аныталады.
2 Хабарлау. Инфекциялы ауруды анытаан мед ызметкері жедел трде СЭБ шыл хабарлама беруі тиіс. 058/у бланкасына тіркелуі тиіс.Бл хабарлама 12саат ішінде берілуі тиіс.
3 Жекешелеу науасты йінде немесе инфекциялы аурулар ауруханасы.Аса ауіпті оба,тырыса, ырым геморрагиялы ызбасы секілді ауруларда жне іш сзегі, бртпе,дифтерия,полиомиелит,тыру,кйдіргі,сіреспе ауруларыннда жедел трде ауруханаа жатызылуы тиіс.
4 Инфекциялы ауруды диагнозын ою науасты клиникалы белгілеріне, эпидемиологиялы анамнезге жне зертханалытексеру нтижелеріне сйеніп тжырымдалады.
5 Инфекциялы ауруды емдеу арнайы этиотропты жне симптоматикалы болып блінеді
6 Ауруханадан шыару. Жпалы аурулар ауруханадан толы емделгеннен кейін жне зертханалы тексеруден кейін жне зертханалы тексеру орытындысы теріс боланнан кейін шыарылады.
7Диспансерлік баылау. Науас адам емделіп боланнан кейін ауруды тріне арай «Жпалы аурулар блм есінде» дрігер- инфекционистті баылауына, диспансерлік тіркеуге алынады.
Зоонозды инфекцияларда жасалатын шаралар:
1 анытау
2 жекешелеу
3 емдеу
4т вакцина егу
5 жою
Аныталан ауру зоонозды инфекциялар тобына жатса иинфекция кзі болан жануарды трін, санын, иесін жне т.б кптеген эпидемиологиялы маызы бар апараттарды жинау ажет.
| оздырыш тасымалдаушы |
| Емдеу жою |
| Ошаулау |
| Табу |
| Жтыран хайуанаттар |
| Эпидемиялы процесті 1-буыны |
| Емдеу |
| СЭБ хабарлау |
| жекелеу |
| Эпидем анамнез |
| Ауруды табу |
| Жтыран адамдар |
| Эпидемиялы процесті 2-буыны |
| Дезинфекция |
| Дезинсекция |
| Сырты орта факторы |
| Дезинсекция |
| оздырыш сатаушы |
| Инфекция оздырышыны кзімен атынаста боландар |
| Эпидемиялы процесті 3-буыны |
| атынаста болан адамдардан инфекция кзін табу |
| абылдаыш адамдарды орау |
| атынаста боландарды табу |
| Соларды арасынан абылдаыштарды табу |
| Инкубациялы кезеге сай уаыт мерзіміне баылау |
Тест
1 Адам оамындаы инфекциялы ауруларды пайда болу, таралу, даму задылытарын зерттейтін жне оларды алдын алу мен кресу шараларын іздестіретін ылым
A Эпидемиология
Б Иммунология
В Вирусология
Г Гистология
Д Гигиена
2 (Тек эпидемиологиялы процесс жне оан тиісті задылытар ана эпидемиологияны зерттейтін обьектісі болады) деген ілімні негізін алаушы кім
А К.Д Заболатный
Б Л.В Громашевский
В И.И Елкин
Г Д.И Ивановский
Д С.П Боткин
3 Шешек ауруына сиыр шешегіні абыршаын (вакцина) адам денесіне енгізген дрігер алым
А Э. Дженнер
Б С.П Боткин
В Е.И Марциновский
Г Л.А Тарасевич
Д И.И Мечников
4 Эпидемиология дегеніміз не
А халы арасындаы былысты зерттейтін ылым
Б эпидемиялы процесті жиынтыы
В халы пен табиат арасындаы зара байланыс
Г Ауруларды негізгі таралу жолдарын зерттейтін ылым
Д Дені сау адамдарды жалпы физиологиялы былысын зерттейтін ылым
5 оздырыш пен адам организміні белгілі бір ортада болатын рекеттестігіні нтижесінде инфекциялы ауру пайда болады, осы процессті не деп атаимыз.
А Бактериологиялы
Б Вирусологиялы
В Инфекциялы
Г Гигиеналы
Д Эпидемиологиялы
6 азастандаы инфекциялы ауруларды зерттеуде кп лес осан алымдар
А .М Мыбаев
Б Ж.Т Темирбеков пен А.Т Исмаулов
В В.М Жданов
Г Л.В Громашевский
Д К.И Скрябин
7 Эпидемиологиялы дістерді рылымыны анша трі бар
А 5
Б 6
В 4
Г3
Д 7
8 Аналитикалы эпидемиологиялы діс дегеніміз не
АЭпидемиологияны эксперименттік процессінде олданылады
Б Эпидемиологиялы тексеруде аурулар туралы диагностикалы болжауды баалау шін олданылады
В Эпидемиялы процесті даму механизмі ойша елестету арылы жзеге асады
Г Сыраттанушылыты негізгі крсеткіштері жне оны есептеу дістері
Д Жалпы эпидемиологиялы процесс
9 Эксперименталды эпидемиологиялы дісті негізгі зерттеу масаты
АЭпидемиологияны эксперименттік процессінде олданылады
Б Эпидемиологиялы тексеруде аурулар туралы диагностикалы болжауды баалау шін олданылады
В Инфекциялы аурулар эксперименттік эпидемиялы процессін зерттеуде олданылады
Г Сыраттанушылыты негізгі крсеткіштері жне оны есептеу дістері
Д Жалпы эпидемиологиялы процесс
10 Эпидемиологиядаы зерттеуді анша трлері бар
А 5
Б 8
В 7
Г 3
Д 2
11 Эпидемиологиялы процесті санды белгілері
А Сыраттанушылы дегейі
Б Жынысына арай
В ала жне ауыл трындар арасы бойынша
Г Ауматар бойынша
Д ртрлі жас топтары бойынша
12 Эпидемиялы процесті сапалы белгілері
А Сыраттануды даму динамикасы
Б Сыраттанушылы дегейі
В Жыл ішінде инфекцияны таралуы
Г Инфекцияны даму мезгілдері
Д Жынысына арай
13 Эпидемиологиялы процесті негізін алаушы
А К.Д Заболатный
Б Л.В Громашевский
В И.И Елкин
Г Д.И Ивановский
Д С.П Боткин
14 Эпидемиологиялы процесті бірінші буыны
А абылдаыш организм
Б Беріліс механизмі
В Инфекция кзі
Г Статистикалы крсеткіші
Д оздырышты жуы
15 Инфекция кзіне байланысты инфекциялы аурулар андай топтара блінеді
А Антропонозды,Зоонозды, Сапронозды.
Б Транзиторлы,Реконвалесцентті.
В Созылмалы,Жіті
Г Транзиторлы, Сапронозды
Д Антропонозды, Созылмалы
16 Эпидемиялы процесті биологиялы факторларына не жатады
А Демографиялы
Б Климатты
В Ебекпен Трмыс жадаиы
Г Медициналы кмек крсету
Д Халыты иммунды рамы
17 Топыраты факторлара туелді инфекциялар
А Бруцеллез
Б Кйдіргі
В Биогельминтоздар
Г Геогельминтоздар
Д В,С,Д геппатиттер
18 Громашевский инфекциялы ауруларды анша топа блді
А 7
Б 4
В 3
Г2
Д 6
19 Инфекциялы ауруды бкіл халы, лкен айма,ала аудан ішінде жаппай таралуы
А Пандемия
Б Эпидемия
В ршу
Г Сыраттанушылы
Д Спорадиялы
20 Инфекциялы ауруларды ауруды жаппай елден елге таралуы
А Пандемия
Б Эпидемия
В ршу
Г Сыраттанушылы
Д Спорадиялы
Тарау