Дезинфекцияны химиялы дісі.
Жпалы ауруларды оздырыштарын - бактерияларды лтіретін химиялы заттар бактерицидтік деп аталады.
Микроорганизмдерді сіп-нуін, дамуын тотататын, тежейтін заттар - бактериостатикалы деп аталады.
Спораларды лтіруші химиялы заттар - спороцидтік, вирустарды лтіруші – вирулицидтік, саыраулатарды лтіруші - фунгицидтер деп аталады.
Химиялы заттара ойылатын талаптар:
· Аз млшерде, ыса мерзімде оздырыштарды тиімді лтіретін болуы керек.
· Суда жасы толыымен еритін немесе эмульсия тзетін болуы керек.
· за уаыт сер ететін, сатауа тзімді, сапасы нашарлап, бзылмайтын болуы керек.
· Саталу мерзімінде з асиетін жоалтпайтын болуы керек.
· Адама, й жануарларына зиян келтірмейтін, экологиялы трыдан ауіпсіз болуы керек.
· Арзан жне тасымалдауа, олдануа, саталуа ыайлы жне олайлы болуы керек.
Химиялы заттарды сері ан, аыры, сілекей секілді органикалы блінділерде тмендейді, сондытан сер ету уаытын зарту ажет. Жоары температура химиялы заттарды серін кшейтеді.
Дезинфекциялы препараттарды тиімділігі оны млшерінен, концентрациясынан, лтіруші деу дісінен, залалсыздау уаытынан байланысты. Сонымен атар, залалсыздау клемі мен млшері оздырыштарды тзімділігінен, оршаан ортада тратылыынан, вегетативті немесе споралы формасына да байланысты. Споралы формадаы микробтар оршаан ортада те тзімді болады, сондытан дезинфекциялау шін олданатын затты млшері кп, сер ету уаыты затау болуы шарт (тйнемеде - 10%, вирусты гепатитте - 3%). Вегетативті тріндегі микробтар тзімсіз, тез леді, сондытан дезинфекциялы препаратты млшері аз, залалсыздау уаыты ыса болса да жеткілікті.
олданатын ерітіндіні дрыс дайындау те маызды жне оны толы еріту керек, йткені тйіршік болса немесе тбінде алып ойса сері тмендейді. Дезинфекциялы ерітінділерді дрыс дайындап, толы ерітілгендігін баылау ажет.
Дезинфекциялы ерітінділерді олдану дістері:
1. Ылалды діс - химиялы зат ерітінді немесе аэрозоль трінде заттарды бетін немесе блмені залалсыздандыру шін олданылады.
2. Батыру дісімен киім, ойыншы, тсек жабдытары залалсыздандырылады.
3. Себу дісімен еден, жиаз, блме абыралары залалсыздандырылады.
4. Срту дісімен сурет, блме заттары залалсыздандырылады.
5. Аэрозоль дісімен ауа залалсыздандырылады.
Дезинфекциялы заттар рамына сйкес бірнеше топа блінеді:
- Галоид рамдас заттар (хлор, бром, йод заттары).
- ышылдатыштар (озон, калий перманганаты, Н2О2, дезоксон).
- Спирттер (метил, этил, бутил, амил, пропил спирттері).
- Фенолдар (фенол, лизол, гексахлорофен).
- Жуатын ерітінділер ( нитран, катамин).
- ышылдар (ккірт, азот, сірке, тз, ст ышылдары).
- Сілтілер (аммиак, натрий гидрооксиді, к).
- Сабындар (нафтен сабыны, жасыл сабын).
- Ауыр металл тздары (сулема).
- Трмысты дезинфекциялы заттар (Санита, Блеск, Дезус, Сомет).
Хлорорганикалы заттар тжірибе жзінде е жиі олданылады: хлор, хлор гі, хлорамин, кальций гипохлориді, деохлор, пресепт, дезам, пантоцид, неапантоцид, хлордезин, хлорцин.
Хлор сарыш-жасыл тсті газ, ауадан 2,5 есе ауыр. Хлор иісі те ткір, тыныс алу жйесін тітіркендіреді. Температура 0+150С градуста суда жасы ериді. Газ тріндегі хлорды металдан жасалан баллондарда, жоары ысымда сатайды, оны ауыз суын жне алды суларды залалсыздау шін олданады. Хлорды клемі суды органикалы заттармен ластауына байланысты болады, ауыз су шін 1-5 мг, алды суларды залалсыздау шін 1 литрге 5-100 мг алынады.
Хлорлы к- а-сарыш тсті ра нта, кшті хлор иісі бар, дезинфекциялы тжірибеде олданан кезде вегетативтік жне споралы микроорганизмдерді тиімді лтіреді. Хлор гіні рамында кальций тзы, хлор ышылы, к оспасы жне кальций гипохлориті (аса маызды блігі) бар. Ерітінді жасаанда кальций гипохлориті суа тіп белсенді хлор болып блінеді. Хлорлы к суда толыымен ерімейді, суспензия жне тнба пайда болады. Хлор гі 3 сорт болып шыарылады: 26, 32, 35% белсенді хлормен. Белсенді хлор дегеніміз – ерітінді рамындаы микробтара сер етуші белсенді хлорды млшері, хлор гіне тз, ккірт ышылдары сер еткенде блініп шыады, пайызбен крсетіледі. Хлор гіндегі белсенді хлор 15% кем болса, оны дезинфекциялау шін олдануа болмайды, ндірісте шыарылатын хлор гіні рамында белсенді хлор 25% кем болмауы ажет. Хлорлы к суды жасы тартады, сондытан оны дрыс сатау керек; дрыс саталмаса хлорды белсенділігі азаяды, тйіршіктенеді. Сонымен атар, кн сулесі, жоары жылу мен ылалдылы та хлорды белсенділігін тмендетеді. Сондытан сатау ережесін орындау ажет:
- араы жерде;
- біралыпты суы жерде;
- ра жерде, жабы ыдыста саталады.
Дрыс саталан жадайда да хлорды белсенділігі айына 1-3% тмендейді. Хлор гіні белсенділігін 3 айда 1 рет тексеру ажет. Хлор гіні кемшіліктері: хлор белсенділігі азаяды, саталуы иын, суда толы, жасы ерімейді, маталдара коррозия береді, затты сапасын тмендетеді, мата матасын ыдыратады. за уаыт саталса здігінен ртеніп, жануы да ммкін.
Кальций гипохлоритіні ДС тзы - а тсті, хлор иісті нта, рамында 55% жне 50% белсенді хлормен шыарылады, суда жасы ериді, тндырмай олдануа болады, белсенділігі траты, 5 жыла дейін саталады. Кальций гипохлоритіні бактерицидтік, спороцидтік сері жоары, сондытан хлорамин, хлор гінен 2 есе тмен млшерде олданылады.
Хлорамин -а тсті кристалды нта, аздаан хлор иісімен, рамында 26-28% белсенді хлоры бар. Блме температурасында 20% дейін ериді. 2 жыл сатаанда хлор белсенділігі 0,3% тмендейді. Хлораминні сулы ерітіндісі араыланан шыны ыдыста 15 тулікке дейін саталады. Сулы хлорамин ерітіндісі барлы жпалы ауруларда 0,1-ден 10% концентрациясында олданылады. 1% сулы хлорамин ерітіндісін жасау шін 100 грамм хлораминді 10 литрге дейін су йып дайындайды, 3% - 300 грамм. Залалсыздандыру жмысында кбінесе белсендірілген хлорамин ерітіндісі олданылады, бл кезде затты концентрациясы 2-10 есе кемиді, залалсыздандыру уаыты 3-4 рет азаяды, хлораминні шыыны 2 -10 дейін кемиді. Белсендірілген хлорамин ерітіндісіне активатор-белсендіргіш, белсенді хлор жедел шыып, бактерицидтік серін кшейту масатында осылады. Белсендіргіш ретінде аммоний хлориды, сульфаты немесе аммиак – 10% нашатыр спирті олдану алдында осылады
Хлорамин Б (бензол); хлорамин ХБ (хлорбензол); Т (толуол) трлері бар. А тсті, хлор иісті нта, белсенділігі 24-27% .
Дезам -а тсті немесе сары тсті лсіз хлор иісті нта. рамына 50% хлорамин Б жне 5% шавел ышылы бар, белсенді хлор 15%. Суда жасы ериді, млдір ерітінділері заттарды сапасын блдірмейді. Саталу мерзімі 1 жыл. Микробты лтіру асиеті те жоары.
Пантоцид таблеткасы рамында 4мг белсенді хлор. 1 таблетка 1литр суды залалсыздау шін олданылады.
Дезэффект – 0,4-3,8% ерітінді блмені, жиаз, ыдыстарды, тсек жабдытарын жне медициналы аспаптарды залалсыздау шін олданылады.
«Дезаксон-1», «Дезаксон-4» - ауруды заттарын, пласмасс, шыны, резинадан жасалан медициналы аспаптарды залалсыздандыру шін 0,1 –1% ерітінділер трінде олданылады.
Н2О2 - сутегіні остотыы, 30% пергидроль, 33-40% концентрацияда шыарылады, одан 3%; 6% ерітінді дайындалады. Тссіз, млдір, сйыты зат, иіссіз, з еркімен су жне оттегіге блінеді, кшті ышылдатыш. 3% сутегіні остотыы дезинфекция ретінде, 6% стерилизациялау шін олданылады. Кбіне ыдыстарды, блмені, клікті, медициналы аспаптарды залалсыздандыру шін, жуылатын 0,5% «Лотос», «Айна», «Экстра» нтатарымен бірге олданады.
Деохлор таблеткасы
· А тсті, лсіз хлор иісті, таблетка тріндегі дезинфекциялы зат.
· Белсенді хлор 44,2%.
· Таблетка салмаы 3,4гр.
· сер етуші зат: дихлоризоциан ышылыны натрий тзы;
· Шыару трі: 300, 100, 9 таблеткалы пластик банкілер.
· олдану мерзімі: 3 жыл.
· Ерітіндіні сатау мерзімі: 3 кн, жабы ыдыста.
· ауіптілігі бойынша орташа ауіпті 3 класа жатады.
· Грам теріс жне грамо бактериялара (туберкулез, ішек таяшалары, стрептококктар, стафилококктар, вирустар жне саыраулатара арсы олданылады.
Дюльбак ДТБЛ (Франция.)
· Дезинфекция жне стерилизация алдында деуге арналады: кк тсті, иіссіз, суда жасы ериді.
· сер етуші зат: 4,5% дидецилдиметил аммоний хлориді.
· Концентрат рН 11,0±0,5.
· Шыару трі: канистра 5л, флакон 1л.
· олдану мерзімі: 3 жыл.
· Ерітіндіні олдану мерзімі 10 кн.
Пресепт –бактерия, вирустар жне аса ауіпті жпалы аурулар (оба, тырыса, тйнеме) оздырыштарына арсы олданылады.
· 5,0 грамм таблеткада 1,44 грамм белсенді хлор блінеді.
· Таблетка млшерленген, тез ериді.
· Блме температурасында дайындалады жне саталады.
· ауіптілігі тмен.
· олдану мерзімі: 5 жыл.
· Жмыс ерітіндісі 5 тулік жарамды.
НУ – Сайдекс0,35% сірке ышылы негізінде жасалан, бактерия, вирус, микобактерия жне споралара арсы олданылады, металл бйымдарына коррозия бермейді, ауіпсіз. Медициналы бйымдарды ыса уаытта залалсыздау жасау шін пайдаланылады, экспозиция уаыты 10-15 минут.
Део-Бактер (Россия)
· Дезинфекциялауа арналан сйы ерітінді(ЧАС).
· Хлорсыз.
· Флакон 1 литр.
· олдану мерзімі 3 жыл.
Хлоргексидин0,5-1% су, спирт ерітінділері хирургиялы жабдытарды, эндоскопиялы аппараттарды залалсыздандыру шін олданады.
Глутар альдегиді25% ерітінді дезинфекциялау жне медициналы аспаптарды стерилизациялау шін олданады.
Этил спирті 50,70%- ота жасаанда, ине егу алдында олды залалсыздау шін олданады.
Йод осындылары – суда жасы ерімейтін ара кристалдар, спирт, эфирде жасы ериді. 5% - 10% спирт ерітіндісі, 5% йод ерітіндісі трінде олданылады. олап, кетгут, ол, теріні залалсыздау шін олданады.
Бром осындыларынанметилбромид кеміргіштерге арсы олданылады.
Озон- суды залалсыздандыру шін олданылады.
Бактерокс Ментол (Франция)
· Аэрозоль дезинфекциялы серімен (бактерия, грипп вирусы).
· Ментол иісті.
· Клемі: баллон 405 мл (130 м2 -ге).
· олдану мерзімі: 3 жыл.
· Сатауы: ра желдетілетін блмеде.
Лизол.Бл таза крезол мен жасыл калий сабыныны оспасы. ою, млдір, ызыл кре тсті сйыты. Лизол суда жасы ериді, млдір ерітінді, кпке шыдайды. 3% лизол ерітіндісі заттарды бетін залалсыздандыру шін олданылады. Лизолды инсектицидтік асиеті бар.
Формалин. Бл 40% формальдегидті сулы ерітіндісі, млдір, тітіркендіргіш иісті сйыты. Кбіне камералы дезинфекцияда олданылады жне шаштаразда ырынатын щеткалар 2-4% сулы ерітіндісімен залалсыздандырылады.
Фенол -тссіз кристал, ткір иісті, суда жасы ериді. Ауада сатаанда кристалл ызыш тске айналады, кейін ызарады жне ериді. Фенол ара шыныдан жасалан ыдыста, беті жабы, суы жерде саталынады.
3-5% сулы ерітіндісі жне 2-5% сабынды-фенол ерітіндісі олданылады. 5% фенол, 5% сабынды- фенол ерітіндісі кшті, сондытан беті ластанан жерлерді залалсыздандырады.
Жуатын ерітінділер (детергенттер-тазалаыштар): синтетикалы заттар, оларды дезинфекциялайтын, жуатын, еріткіш асиеттері бар. Катамин, кетанин, катионат - иіссіз, тссіз, коррозия бермейтін бактериостатикалы заттар. 0,5% ерітінді 30 минутта залалсыздайды. Нитран - лсіз иісті, сары тсті нта, суда жасы ериді, бактерицидтік сері те кшті, затты сапасын, тсін бзбайды, 5 жыла дейін саталады. 3% ерітінді блмені, заттарды, тсек, ыдыстарды залалсыздау шін олданады.
Сабындар– бл калий, натрий тздары жне майлы ышылдар (пальмитин, стеарин, олеин). Натрий тздары осылса атты сабын, калий тзы осылса сйы калий сабыны, нафтен осылса нафтен сабыны, ароматизатор, эфир майлары осылса иіс сабыны болады. Сабындарды бактерицидтік сері тмен боланымен кірді тазалап жууа, микробтарды тсіріп тастауа, майларды ерітуге ыпал етеді.
ышылдар – вегетативті формадаы микробтара сер етеді. Температура 10 градуса ктерілсе бактерицидтік сері 2-3 есе арта тседі, біра мата, ааш, металлдан жасалан заттарды сапасын бзады.
Тз ышылы – негізі малдарды терісі мен жнін залалсыздау шін олданылады.
Ккірт ышылы- 5% ерітінді трінде мал дрігерлік тжірибеде, мал ораларын, суды залалсыздау шін олданылады.
Азот ышылы- 2% ерітінді ырынатын щетканы залалсыздау шін олданылады.
Сірке ышылы- 40% ерітінді ая киімдерді залалсыздайды.
Сілтілер тжірибеде жиі олданбайды, йткені сырты теріні, кзді тітіркендіреді, затты сапасын бзады.
Натрий гидрооксиді 0,5% ерітінді малды терісін, жнін залалсыздау шін олданылады.
Ас содасыны 2-5% ерітіндісі ыдыстар, ойыншытар, киімдерді залалсыздау шін олданылады.
кті 10-20% ерітіндісі оыстарды, оыс жшіктерін, жетханаларды залалсыздау шін олданылады.