Іш сзегі жне парасзек А, В диагностикалау алгоритмді
| Диагноз ою шін маызды клиникалы белгілері: 1. ызба (5 кн жне одан да кп) 2. Интоксикация жне бакттеремия белгілері 3. Энтерит белгілері 4. Розеола-папула трізді бртпе 5. Бауыр, ккбауыр, ОНЖ заымдалу белгілері 6. Іштектек ан кету, ішті ауруы (жара пайда болу белгілері) |
| Іш сзегі жне парасзек А, В ауруы? |
| осымша диагностикалы белгілер: 1. Эпидемиологиялы анамнез, жу жолдары жне таратушы фактор 2. Ауруды микросимптомдары (ваготония белгілері) 3. Гемограмма згерістері (лейкопения, лимфоцитоз, анэозинофиля, тромбоцитопения |
| Шешуші диагностикалы белгілер: 1. Гемодаылда оздырышты анытау 2. Копро-, урино-, биодаылда анытау 3. Серологиялы зерттеу дісіні о нтижесі (Видаль реакциясы, ГАЕР, ИФА) – антиденелер титріні суі. |
| Іш сзегі жне парасзек А, В ауруы |
| Сау адамдардан немесе реконвалесценттерден копродаыл, билидаыл анытау, ан сарысуында серологиялы зерттеу нтижесіні о болуы |
| Іш сзегі немесе парасзек А жне В бактерия тасымалдаушысы |
Сальмонеллез
Сальмонеллез-нжіс-ауызмеханизмімен берілетін Enterbacteriaceae тегіне Salmonellaтобына жататын оздырыштарды ішке тсуінен пайда болатын, клиникалы белгілері бактерия тасымалдаушылытан бастап ауруды асынан трі сепсис пайда болуымен сипатталатын, тез рбитін полиэтиологиялы, зооантропонозды, бактериалды жіті ішек инфекциялы ауру.
Сальмонеллез кбіне тез рбитін гастроэнтерит трінде теді.
Тарихи мліметтер. Кп жылдар бойы бл ауруды таматан улану тобына кіргізген. 1885 жылы американды алымдар Д.Е.Salmon жне Т.Smith ауыран шошаны денесінен алаш рет Bacterium suispestifer оздырышын бліп алды. Ал 1888 жылы G.Gaertner «еттен шыну» ауруны себебі бактериялар екендігін длелдеді. Ал кейінгі жылдары осы бактериялар тобына кіретін кптеген оздырыштарашылып, сипатталып жазылды. оздырыштарды алаш алашы ашан алымны рметіне сальмонелла деп атады.
азіргі кезде сальмонеллез кеінен таралан ауруларды бірі, ішек инфекцияларыны ішінде 30-40% райды.
Этиологиясы. оздырышы Salmonella typhi, salmonella para typhi А жне В. Туысы – Salmonella, тымдасы-Enterobacteriaceal рамында:- термотраты самтоикалы О-АГ
· термобильді талшыы бар Н-АГ
· термобилбді соматикалы Vi-АГ
· эндотоксин
оздырыша тн: сырты ортада траты
· топыраты жне суда 1-5 айдай саталады
· нжісте 25 кнге дейін
· таамды азыты бірнеше кннен бірнеше аптаа дейін
· киімде 2 аптаа дейін саталады
Ауруды оздырышы – бактериялар су жне топырата 2 аптадай, жемістер мен ккністерде 5 – 10 кндей, сары май мен етте 1 – 3 айа, ыздыранда 50°С-а дейін з тіршілігін жоймайды. Тек айнатанда ана леді.
Сальмонелезбен жас бзаулар 20-60 кндік кезінде, ал озылар 5-20 кндік кезінде жиі ауырады. Паратиф негізінен жіті жне созылмалы екі трге теді.
Ауруды жіті трімен ауыран бзауларды азыа деген тбеті тмендейді, ден ызуы 40-41°-а дейін ктеріледі. Ауру малыны нжісі сйылады, кейде ан аралас іші теді. Мндай бзаулара дер кезінде шыу емдеу шараларын жасамаса олар 5-7 луге шырайды.
Ал індет созылмалы трге тетін болса, онда бзауларды дене ызуы 39-40° аспай, шамалы іш теді, нжісіні тсі сарыш болып іріктеніп, кпіршікке айналады.
Ауруа буаз саулытар шалдыанда, алашы кндері бірен-саран ойлар іш тастайды, ал шамамен он кнене со отардаы саулытар жаппай озы тастайды немесе тл лі тастайды.
Індет басталан саулы отарларында жаадан туан озылар трапиттен ауыра бастайды. Оларды іші теді, ет алмай нашарлап, кпесі абынады. Онда озылара жедел емдік шаралар жасалынбаса оларды 60%-тейі шыына шырайды.
Міне сальмонолезді осындай зіндік белгілерімен ерекшеліктерін, эпизоотологиялы деректеріне жне е бастысы бактериологиялы зертеулерді орытындысын ескере отырып диагноз ояды. Парафитті сіресе дисперция, лезинтерия, калибактериоз, ал саулытар жаппай іш тастаанда сарып аурулырынан дрыс ажырата білген абзал.
Мселен дисперцияа жне колибактериоза жас бзаулар алашы он кнні ішінде шалдыса, ал противте туаннан он кн ткеннен со ана шалдыа бастайды.
Инфекция кзі-Негізгі инфекция кзі – й жануарлары мен й стары: са жне ірі ара мал, шоша, тауы, аз, йрек. Сальмоноллез зооантропонозды инфекция боландытан инфекция кзі – науас адам жне созылмалы тріндегі бактерия тасымалдаушылар.
Беріліс механизмі – нжіс-ауызды механизм. Берілу жолдары: таам су жне трмысты заттар. Негізгі таралу жолы – таам арылы. сіресе еттен жасалан таамдар ауіпті (туралан ет, котлет, ливер, шжы, паштет, студень т.б.), сонымен атар сттен, балытан жасалан таамдар арылы да жиі жтырады. Сальмонеллез ауруын таратуда жмырта мен жмырта нтаынан жасалан кремдік жне кондитерлік таамдарыны маызы те лкен. Кбіне сальмонеллез оздырыштары жартылай дайын таамдарда, соустарда, сорпада, балалара арналан таамдарда жасы кбейіп сіп-неді. Сондытан мндай таамдарды дрыс саталмаан жне жндеп ыздырып айнатпаан жерлерде сальмонеллез ауруы жеіл тарап, жайылады. Сальмонеллез сиректеу су жолымен таралады.
Сальмонеллез жылды барлы мезгілінде кездеседі. сіресе кз, жаз мезгілінде.
Зертханалы диагностикасы:
1. Бактериологиялы діс: нжіс, зр, ан, тті, зерттеу.
2. Серологиялы діс: АР, ГАТР.
Сальмонеллезге міндетті бактериологиялы тексерулерге жатады:
1) Ауруханаа тсетін 2 жаса дейінгі балалар;
2) Ауруханада жатан балаларды ктетін ересектер;
3) Ауруханаа тскен кезінде немесе оны алдында 3 апта бойынша ішек ызметіні бзылуы болан босанатын, босанан йелдер;
4) Диагнозына арамастан, ауруханада болу кезінде немесе оны алдында 3 апта бойына ішек ызметіні бзылуы тіркелеген барлы науастар;
5) «Халыты декреттелген тобына міндетті медициналы баылауды жргізу ережелерін бекіту туралы» Р ДСМ олданыстаы бйрыына сйкес декреттелген контингент;
6) Сальмонеллезді ошаында инфекцияны кзі болып есептелетін декреттелген контингентті адамдары.
Алдын алу шаралары.«Сальмонеллез» ауруларын ескерту жніндегі санитарлы-індетке арсы іс-шараларды йымдастыру жне жргізу» санитарлы-эпидемиологиялы ережелеріне сйкес жргізіледі.
Санитарлы-эпидемиологиялы адаалау оздырышты инфекция кзін, берілу жолдарын анытап залалсыздау дістерін, ластанудан орау шараларын йымдастырудан ралады:
1. Таам ндіру, кпшілік таматандыру, сауда мекемелерінде таам німдеріні талаптара сйкес дайындалу, саталу, тасымалдау, жадайларын адаалау.
2. «Декреттелген» ызметкерлерді уаытылы медициналы тексеруден туін адаалау.
3. Ет ндіру, ет сату, ст жинау, деу мекемелерінде санитарлы-ветеринарлы шараларды орындалуын адаалау.
4. Кпшілік таматандыру мекемелерінде, оймаларда, базарларда, мздатыш камераларында дезинфекциялы-дератизациялы жмыстарды жргізу.
5. Сальмонеллезді ауруханаішілік инфекция ретінде таралуын алдын алу, балалар ауруханасында, босану йлерінде індетке арсы тртіпті орындалуын адаалау, госпиталды эпидемиолог ызметін кшейту.
Ошата індетке арсы шаралар.Сальмонеллез ошатарында эпидемиологиялы тексеру декреттелген контингент немесе 2 жаса дейін балалар науастанан жадайда жргізіледі.
1. Науасты ауруханаа жатызу клиникал жне эпидемиологиялы крсеткіштеріне байланысты жргізіледі.
2. Реконвалесцентр ауруханадан клиникалы жазыланнан нжісті бактериологиялы зерттеу орытындысы 1 рет теріс боланда шыарылуы ажет. Зерттеу емделіп болан со з кннен кейін жргізіледі.
3. Диспансерлік баылауа ауыраннан кейін тек декреттелген контингент алынады.
4. Аурудан жазыландарды диспансерлік баылауды трылыты жері бойынша инфекциялы аурулар кабинетіні дрігері немесе учаскелік дрігер жзеге асырады;
5. Сальмонелла блмейтін реконвалесцентр жазыланнан кейін жмыса жіберіледі.
Емдеу аяталаннан кейін сальмонелла блуді жаластыратын реконвалесценттерді жне бактерия тасымалдаушыларды негізгі жмысынан 15 кнге шеттеу жне баса жмыса ауыстыру ажет.
Бактерия тасымалдаушылы 3 айдан астам уаыт бойы аныталса, созылмалы тасымалдаушы ретінде негізгі жмысынан 1 жылдан кем емес мерзімге шеттетіледі.