Таматан улану. Ботулизм

Таматан улану

Таматан улану адамны бактерия, вирус, са жндіктер немесе сімдіктер (мысалы, планктон), саыраулатар, паразиттер немесе токсиндермен зарарланан таамдарды ттынаннан болады. Алайда мндай азыты адам азасына тсуінен рдайым ауру туындай бермейді. Кейбір адамдар олара бекем болады, ал басалары тез жтырып, атты ауырады.

«Таматан улану» термині кейде гастроэнтритті синонимі ретінде абылданады, алайда бл екеуі бір емес. Гастроэнтерит асазан мен ішекті абынуы. Бл ауруа кптеген факторлар сер етеді, соны ішінде таматан улану да.

Таматан улануды белгілері

Жрек айну, су, іш ту, ара-арасында ішті тйілуі мен ауруы ішек инфекциясыны белгісі болып саналады. Кейде бл белгілер бір екі кнде кетіп алады жне арнайы емді ажет етпейді. Егер ауру белгілері екі кннен кейін кетпесе, жне азаны рааны (ауызды кебуі, бас айналу, ошыл сары несеп немесе несепті азаюы) байалса, дереу дрігерге аралан жн.

Сатандыру шаралары

- тама жасар алдында жне шикі ет немесе тауыты стаан со олыызды сабындап жуыыз;
- ккністер мен жемістерді мият жуыыз;
- шикі етті турап болан со, татай мен баса да аспаптарды жуыыз;
- тама жасар алдында мздалан тауыты жасылап ерітііз. Егер ммкіндік болса, оны тоазытышта ерітііз, суы бактерияларды кбеюіні алдын алады;
- ет жне балы німдерін жасылап уырыыз;
- ет, тауы жне балыты уырмас брын бір ыдыса салмаыз;
- таамдарды тараан, маса жне тышандардан орау шін бетін рдайым жауып жрііз;
- буфет, асханаларда таматананда абай болыыз;
- тама алдыын тоазытышта сатаыз, ал пикникке апаратын таамдарды арнайы ыдыстара салыыз;
- шикі жне дайын таамдарды блек сатаыз.

Бактериялар 4,4-тен 60 градус Цельсий температурасында тез кбейеді. Таамды осы температура аралыында сатау сынылмайды, келесі кеестерді станыыз:
- азы-тлікті тоазытышта сатаы;
- таамды 60 градустан кем емес Цельсий температурасында дайындаыз жне ысытыыз.

Ботулизм - (лат. botulus— колбаса) — жалпы организмні улануына келіп соатын инфекциялы ауруды ауыр трі. Ауруды оздырышын 1896 ж. голландия алымы Э. ван Эрменгем ашан. Ботулизм Clostrіdіum botulіnum таяшасы бліп шыаратын улы затпен (токсин) блінген таматан жады. Б-ні оздырышы адамны, жануарларды жне балытарды ішек жолдарында болады. Топыраа тскеннен кейін спораа айналып, онда бірнеше жыл бойы саталады. Ботулизм адамдара ккністен, саыраулатан, еттен, балытан технологиялы ереже саталмай дайындалан р трлі консервіленген таамдарды пайдалананда жады. Ауру белгісі 2 — 12 сааттан кейін байала бастайды, адамны басы ауырып, йысы ашады, лсірейді, лосып сады, жрегі тотап аландай болып, аузы рап, немі шлдеп трады. Сонымен атар кзді арашыы лайып, зат осарланып крінеді, адамны жтынуы иындап, бірте-бірте даусынан айрылады (афония). Ботулизмні алашы белгісі білінісімен науасты ауруханаа жатызу керек. Оан жедел трде Ботулизмге арсы арнаулы иммунды сарысу егіледі. Мндай сарысуды науаспен бірге болып, уланан консервімен таматанан баса адамдара да егу ажет. Бл аурудан сатану шін азы-тліктерді дегенде, тасымалдаанда, сатаанда, дайындаанда, соны ішінде йде консервілегенде санитарлы-гигиеналы ережелерді мият орындау ажет.

Ботулизм ауруы-бл таматан улануды ауыр трі, уаытында дрігерге крінбесе лімге келіп сотыруы ммкін. Кбіне й жадайында дайындалан олдан жапан саыраула,баклажан, ккніс салат,ет , балы консервілерін пайдалананнан болады. Белгілері – лсіздік , іш ауруы , суды пайда болуы , кз алды торланып , блдырайды, бір нрсе екеу болып крінеді , ішкен асы таматан тпей , шашалады , жтыну иындайды, даусы арлыып , мрын арылы сйлейді. Ауруды алдын алу масатында базар , сауда нысандарынан , белгіленбеген сауда орындарынан й жадайында дайындалан , олдан жапан консервіленген саыраула , ккніс салат , ет , балы німдерін сатып алуа болмайды. Консервіленген салаттарды пайдаланан кезде сатайтын , пайдаланатын уаыт мерзімін араыз , апаы кмпиген (бомбаж) салаттарды пайдалабаныз . й жадайында ет , балы , саыраула консервілемеген дрыс. Жеміс-жидек , ккніс консервіленген кезде оларды жасылап жуып , тазасын , блінбегенін пайдаланыыз.

Стафилококкты таамнан улану

Стафилококктар. Стафилококкты таматан улану блме температурасында жасы дамиды рі адам азасына ртрлі жадайда енеді. Ст німдері (ст, сзбе, ірімшік, балмзда, т.б.), нан німдері (торт, ттті тоаштар, т.б.), ет німдері (паштет, шжы, тіл, ысталан шоша еті) жне жылы жерде саталан баса да азы-тліктер стафилококктар шін тіршілік ететін олайлы орта болып табылады. Мамандарды айтуынша, улануды бл трі сиыр сті безіні стафилококкты абынуы салдарынан да болады. Сондай-а олына іріді жара, кбіртке шыан науастар немесе жтыншаы талаурап, баспа ауруымен ауыратын адамдар да таамды залалдауы ммкін. Сондытан олына трлі инфекциялы, іріді жара шыан немесе баспа ауруымен ауыратын, азы-тлік німдерімен жмыс жасайтын немесе таам зірлейтін адамдарды жмыстан босату, ет німдерін міндетті трде ветеринарлы тексеруден ткізу жне барлы таам трлерін микроб, инфекциялардан орау керек. Сонымен атар ет пен ст німдерін жасылап пісіру, жмыртаны сапасын мият тексеру, еріген балмздаты айтадан атырып пайдаланбау, ттті нандар мен крем осылан торттарды тезірек сату керек.

Ботулинус. Ботулинус микробы жйке жйесіне заым келтіріп, ботулизм ауруын тудыратын у тзеді. Ол, сіресе, трып алан балытарда жне дрыс зарарсыздандырылмаан консервілерде тез кбейеді. Сонымен атар дрыс делмеген ет німдерін пайдалананда осыан сас аурулар пайда болуы ммкін.

Таматан улануды белгілері: лсіздік пайда болады, кзді круі лсірейді, бас ауырады, жрек айниды, сады, іші ауырады, дене ызуы ктеріледі, іш теді, кейде іш шаншып ауырады, тамыр соысы жиілейді, жтыну мен сйлеу бзылады, ауыр жадайларда рысу мен коллапса келуі ммкін. Сондытан таматан уланып алан адама 5-6 кесе жылы су (аздаан ас тзын осып араластырса да болады) ішкізіп, асазанын шаю керек. Тілді тбін саусапен тітіркендіріп, лосытады. Мны бірнеше рет айталаса да болады. Асазаны тазараннан кейін шай беру керек. Науасты дрігерге апаруды мытпаыз. Дене салмаына арай белсендіргіш кмір таблеткасын беруге болады.

Таматан улануды алдын алу:

*таматан уланып алсаыз, дереу дрігер шаыртыыз немесе емханаа барыыз;
*азы-тлікті кшеден алмаыз;

*тазалы-індет талаптары саталмаан жерден тама ішпеіз;

*кез келген таамны ( банкі, албырлара жабылан, т.б.) сыртын оып крііз, шыарылу жне сатау мерзіміне мн берііз;

*кез келген азы-тлікті олданар алдында оны иісіне жне тріне назар аударыыз, кдік туызан азы-тліктерді олданбаыз;
*азы-тліктерді тек тоазытышта белгілі температурда сатаыз;
* ас зірлер жне тама ішер алдында олыызды жасылап сабындап жуыыз;
*жеміс-жидек, ккністерді жуып жеіз;

*піскен таматы за сатамаыз.

Есте сатаыз: Кктем жне жаз айларында кшеде «жабайы сауда» кздері ыза тседі. са-тйек заттар былай трсын, тбетіізді ашар трлі таамдар да жайнап трады. Алайда оны алай жне неден дайындаланы белгісіз. Сондытан крсеызарлы танытпаыз.