Dermacentor Ixodes- Жайылым кенесі

Акариформды кенелер.Блар те са топыра бетіндегі жыртыштар. Акариформды кенелер денесі екіге протеросомаа, (алдыы жп аяы мен ауыз аппараты) жне гистеросомаа (рсаы мен арты жп 2 аяы) блінген; паразитиформды кенелер денесі рса пен баскеудеден трады. Оны 4 жп аяымен ауыз аппараты, (басы) бар. Акариформды кенелер рамында ора, ышыма отыр, жн, ауырсын, су, рмек сауыттылар, берішкенелері бар. Тоышарформды кенелер рамына иксодид, аргазид жне гамазидтер енген. Кенелер дерматиттер, отыр ауруларын туызады.

амба кенесі.Кенелер азы-тлік орын блдіріп, ауыл шаруашылыына лкен зиян келтіреді. Микроскоппен ана круге болатын те са кенелер (амба, стсірне кенесі) азы-тлікті орынсыз ысырапа шыратады. сіресе -амба кенені зияны исапсыз. Ол амба ылалдананда те тез кбейеді. Сйтіп асты пен нды жеп, оны шірік иісті ср зата айналдырады.

Мамыкенелерстарды денесінде мекендеп, кая (сіресе тауыта) ауруын туызады. Мндайда сиратаы абыршатар опсып, аята ашыл томпатар тзіледі де, лпа тіршілігін жояды. Сйтіп, тауы саусаын имылдата алмай, аыры леді.

Алма кенесі - тры бір миллиметрге жетер-жетпес са жндік. Ол алма, алхоры, шие, кейде алмрт ааштарына зиян келтіреді. рытанан кенені аналыы ааш абыыны астында ыстайды. Суір айында оректенуге шыады. Бршік жарып келе жатан жапыратармен оректеніп, соан жмырталайды. Алма кенесі жаз бойы 7 - 9 рет рпа береді. Бларды жеміс аашы глдеп болан со жне жапырата кенені 2 - 4 дараы байалан жадайда дрілеу арылы жоюа болады. Мдени сімдіктер зиянкестеріні бірі - рмеккене. Млшері 0,2-1,0 миллиметрден аспайтын кішкене кенелерді тты аятарында рмек бездері болады. Блар ба, бау, озалы жне жылыхана сімдіктеріне орасан зор зиян келтіреді. Кенелер сімдік жапыраынан шырын сорады. Сондытан сімдік ніп-се алмайды. Сйтіп, лсізденген сімдік солады. рытанан аналы кенелер ыркйек - араша айларында ыстамаа жатады. Олар ааш немесе сімдік брі жапыра жайанда ыстаан орындарынан шыады. Алма кенелері сияты блара да арсы крес шарасы жргізіледі.

ансорыш кенелер (Ixodіdae) – рмекшітрізділер класы, кенелер отрядына жататын тымдас. Жер шарында ке тараан мыа жуы трі белгілі (соны ішінде е лкен маызы бар топ – Ixodes туысы). ансорыш кенелер – е ірі кене, сіресе, ана тойып аланда дене тры лкейіп 10 – 15 мм-ге, кейбіреулері 20 мм-ге дейін жетеді, аш кезінде 3 – 5 мм. Буынаятылардан айырмашылыы – денесі бас, ккірек жне рса болып буындара блінбеген. ансорыш кенелер аналыыны дене тры аталыынан лкен. Блар негізінен ашы далалы айматарда, мал жайылатын жерлерде тіршілік етеді. Ересек ансорыш кенелер ірі жануарларды (тятылар, жыртыштар) анын, ал дернсілдері – кеміргіштерді, жндікоректілерді, са жыртыштарды, старды анын сорады. ансорыш кенелер аштыа те шыдамды, детте, бірнеше айа, кейде тіпті 2 жыла дейін шыдайды. ансорыш кенелер жылына бір рет кбейеді. сімталдыы те жоары. Аналыы бір рет жмырта (15 – 18 мыдай) салады да, зі ліп алады. ансорыш кенелер – сарып, туляремия, пироплазмоз, айталама сзек, оба, гемоспоридиоз, т.б. ауруларды таратушылар. Олар ауру оздырыштарын (спирохеталарды, бактерияларды, вирустарды) кемірушілерден, жндікоректілерден, стардан, жабайы жануарлардан здеріне жтырып алып, бірнеше жыл бойы сатап, адамды шаанда жтырады. Бдан адам жне мал кп зиян шегеді. Мысалы, ансорыш кенелер шаан малды салмаы тмендеп, ст беруі азаяды. ансорыш кенелерді е ауіпті кілдері Ixodes persulcatus жне Ixodes rіcіnus – кене энцефалиті ауруын таратушылар. Табиатта энцефалит вирусы ала тышанда, кірпіде, ср тышанда жне старда кездеседі. Ал Dermacentor pіctus жне Hyalomma – туляремия, ырым геморрагиялы ызбасыны таратушылары