Дріс. Келісім бойынша тлемаы есебі

2.Негізгі шарттары мен аы тлеу жне есепке алу нысандары

1.Банктер арасындаы корреспонденттік атынастар. Банктік аударымдар мен оларды шоты

Ксіпорындар сонымен атар наты ашасыз да есеп айырысулар жргізе алады. Барлы шаруашылы жргізуші субъектілер з аша аржаттарын банк мекемелеріні тиісті шоттарында сатап жне міндеттемелері бойынша тлемдерін, детте, осы мекемелер арылы ашасыз нысанда, ал ажет жадайда азастан Республикасыны лтты банкісіні нормативтік жаттарымен белгіленген шегінде наты ашамен есептесуді жзеге асырады.

Егер де зады тлаларды арасындаы тлем сомасы 4000 айлы есептік крсеткіштен асып тссе, онда олар тек ашасыз тртіпте есеп айырысуларды жзеге асырады. Бл келтірілген млімет зады тлаларды арасындаы рбір мміле бойынша шартты трде пайдаланылады. Егер де мміле сомасы лимиттен асатын болса, онда тлем ашасыз тртіпте орындалуы керек, тіптен олар жартылай орындалса да рбір тлемні сомасы 4000 айлы есептік крсеткіштен аспауы керек.

Ашалай аражаттарды сатау шін жне зады тлалар арасында есеп айырыысу шін азастан Республикасыны мекемелерінде банк шоттарын ашады. Банк шоттары – бл банк пен клиенттер арсындаы келісім-шартты атынастарын крсететін діс. Банк шоттары тегемен де, шетелдік валютамен де жргізіледі жне ол аымды, жинаты жне корреспонденттік болып блінеді.

Корреспонденттік шоттар – банк шоттары банктер мен йымдарды кейбір операция трлерін жзеге асырады.

Аымдаы (есеп айырысу) жне жина шоттары – бл да банктік шоттар, біра олар жеке жне зады тлалар шін, сондай-а зады тланы ошауланан блімдері шін де ашылады.

Шетелдік валютадаы аражаттарды олда бары мен озалысын есептеу шін субъектіге арнап аымдаы шоттар ашылуы ммкін. Ол сырты экономикалы ызметін жзеге асыратын жне німін валютаа сататын субъекті шін ашылады. Аккредитивтер, чек кітапшаларыны шоттарын жне басаларын субъектілер ашалай аражаттарын ошаулап сатау шін жне тиісті операцияларын жргізу шін ашады.

Субъекті шоттарындаы аражат оларды иелеріні бйрыы бойынша есептен шыарылады. Субъектіні рсатынсыз шоттаы аражатты есептен шыаруа сотты, мемлекеттік салы ызметіні рсатымен жне олданылып жрген задарда кзделген баса жадайларда ана жол берілуі ммкін.

Субъектілерді шоттарынан тлем жасау, егер задарда згеше кзделмесе, субъетіні басшысы белгіленген кезектілікпен жзеге асады.

азастан Республикасыны аймаында ашаны тлеу ен аударуды жзеге асыруда келесі дістерді: олма-ол ашаны аударуды; тлем тапсырманы сынуды; чектерді беруді; вексельдерді немесе оларды индосаменттері арлы беруді; тлем картчкасын пайдалануды; тікелей банкі шоттарына аударуды; тапсырма-талап тлемдерін сынуды; инкассалы жарлыын сынуды; республиканы за актілерінде белгіленген баса да дістерді пайдаланады.

Ашасыз есеп айырысуды негізгі нысандары: тлем тапсырма; чек; вексель; тапсырма-талап тлемдері; кеден мен салы ызметіні органдарыны инкассалы жарлытары болып табылады.

Тлеуші мен алушылар зра есеп айырысу нысандарын келісім-шарт негізнде анытайды, сондай-а оларды арасында болатын талаптары мен міндеттемелерді есепке жатыза алады.

Наты ашасыз есеп айырысу нысандары жзеге асырыланда тмендегі негізгі тсініктер олданылады:

- Ашаны жнелтуші банк жне сол ашаны абылдаушы банк арасында рылан келісім шарт негізінде аша каражаттарын абылдап алатын банк -бенефициар банкі деп аталады.

Бенефициар банкі аударылан ашаны абылдауга берілген тапсырманы жне екі жаты (жнелтуші банк жне бенифициар банкі) келісім шартта аныалган басадай шарттарды орындауы ажет;

- Ксіпорындардан ашаны аудару немесе ашаны тлеу жнінде тапсырма алатын банк – тапсырма алушы банк деп аталады;

- Аша аудару процессіне атынасатын, біра не ашаны жнелтуші банк, не бенефициар банкі болып табылмайтын кез-келген банк – делдал деп аталады.

- Аша аударымы немесе наты ашасыз есеп айырысу жзеге асырыланда тлем тапсырмасында немесе талап-тлем тапсырмасында ашаны алушы ретінде крсетілген тла бенефициар болып табылады.

- Ашаны тлеуге тиісті тланы келісімінсіз, оны аша аражаттарын, рылан келісім-шартты негізінде немесе за бойынша, тлеуге тиісті тлганы ызмет крсетуші банкке ашаны зіне (бенефициара) аударуа тапсырма берген тла — ндіріп алушы болып табылады, ал тлем жасаушы банк з тарапынан ол тапсырманы орындауы тиіс.

- Аша аудару жнінде банкке бірінші болып тапсырма беретін тла - аша аударымын жасауды инициаторы болып табылады. Инициатор болып тлем жасаушы тла да жне бенифициар зі де болуы ммкін.

- Инкассалы кім - тлем жасаушы тланы банктегі шотынан оны келісімінсіз ашаны тлетуді дісі.

- Чек - тлем жасау нысандарыны бірі, бл нысан чек берушіні зіне ызмет крсетуші банкке чек стаушыа онда крсетілген соманы тлеуіне берген ааз жзіндегі бйрыы.

- Чек беруші - чекті жазьш беретін тла.

- Чек беруші тла зіні шешімі бойынша чек жатында крсеткен ашаны алатын тла - чек стаушы болып табылады. Сондай-а, чек беруші зіне чек жазан жадайда, чек стаушысы бола алады.