Оларды тздарын титрлеу

Кппротонды ышылдарды кшті негізбен титрлегенде титрлеу ртрлі жолмен жруі ммкін: ол протонны санына жне р сатыа сйкес ышылды константалар мніне бай­ланысты. Екі негізді ышылды (Н₂А) титрлегенде екі экви­валентті блігі жасы крінетін исы алу шін: 1) К_а(1) жне К_а(2) мндері шарта сйкес болуы керек; 2) Екі константаны бір-бірінен мына атынаса К_а(1):К_а(2) 1:10^-4 сйкес болатындай айырмашылыы болуы керек.

0,100 М Н₃РО₄ ерітіндісін 0,100М NаОН ерітіндісімен титрлейік. Фосфор ышылы ш негізді ышыл: К_а(1)=1,1·10^-2; К_а(2)=2,0·10^-7; К_а(3)=3,6·10^-13.

Фосфор ышылы екі сатыда титрленеді, йткені шінші титрлеуге сйкес эквиваленттік блікті алу ммкін емес, себебі К_а(3) мні те аз, сондытан мына задылы саталмайды, .

Фосфор ышылыны екінші жне шінші сатыда протонизациялану константаларыны мндері бірінші сатысына араанда те аз боландытан бл ышылды рН-ы бір негізді ышылды рН–ындай орытылып шыарылады:

 

;

Бірінші эквивалентті нктеге дейін ерітіндіде бос пен оспасы жреді. 10,0 мл 0,100 М Н₃РО₄ -ке 9,00 мл 0,100 М NаОН осса, 1,00мл 0,100 М Н₃РО₄ реакцияласпай алады, реакцияны нтижесінде 9,00 мл 0,100 М NаН₂РО₄ пайда болады.

 

; , осыдан

 

[H₃PO₄]= – бос алан фосфор ышылыны концентрациясы, пайда болан тзды концентрациясы.

Бірінші эквивалентті нктеде 1 моль фосфор ышылы 1 моль NaOH –пен рекеттеседі:

Пайда болан ионы амфолиттік асиет крсетеді:

 

(6.5)

(6.6)

 

Сондытан (6.5) тедік бойынша пайда болан Н₃О⁺ иондарыны бір блігі (6.6) тедігінен пайда болан ОН^- иондарымен рекеттесуге кетеді де:

 

[H₃O⁺]+[ H₃PO₄]= [ ]

 

[H₃O⁺]= [ HPO₄^2-] – [ H₃PO₄] (6.7)

 

[HPO^2-₄] жне [H₃PO₄] мндерін табу шін сатылай ышылды константаларын пайдаланады:

; (6.8)

(6.9)

 

(6.8) жне (6.9) тедіктердегі мндерді (6.7) тедігіне ойса:

;

Аса сйытылмаан ерітінділерді титрлегенде бдан ;

 

(6.10)

 

Екінші эквивалентті нктеге дейін:

NaH₂PO₄ + NaOH Na₂HPO₄+ Н₂О

Мысалы, ерітіндіге 19,00 мл 0,100 М NaOH осса нтижесінде 1,00 мл 0,100 М NaH₂PO₄ бос кйінде алады да, 9,00 мл 0,100 М Na₂HPO₄ пайда болады, яни жне блшектеріні оспасы жреді.

 

 

; ;

 

;

 

;

Екінші эквивалентті нктеде 1 моль H₃PO₄ 2 моль NaOH-пен рекеттеседі:

 

H₃PO₄+2 NaOH Na₂HPO₄+2 Н₂О

 

Бл нктедегі ерітіндіні рН (6.10) байланысындай аны­талады:

Келтірілген мндерден мынандай орытынды жасауа бола­ды:

1) фосфор ышылы екі сатыда титрленеді:

2) 1 –сатысында: H₃PO₄ + OH^-H₂PO^-₄ + Н₂О индикатор ретінде рТ мні 4 – ке те метилоранжды пайдалануа болады, ;

3) 2-ші сатысында H₃PO₄ + 2OH^-HPO^2-₄ + 2Н₂О – рТ 9-а те фенолфталеинді пайдалануа болады, .

Кпнегізді лсіз ышылдар мен сілтілік металдарды тздарыны ерітіндісі лсіз негіздік асиет крсетеді. Екі индикаторды пайдаланып кмір ышылыны натрийлі жне калийлі тздарын сатылай титрлеуге болады. Н₂СО₃ сатылай протонизацияланатын екі негізді ышыл:

;

Алашыда 0,100 М Na₂СO₃ ерітіндісін алса:

 

 

Бірінші эквивалентті нктеде: Na₂СO₃+HCl NaHCO₃+NaCl

 

 

Екінші эквивалентті нктеде: Na₂СO₃+2HCl H₂CO₃+2NaCl

 

Егер Na₂СO₃ ерітіндісіне фенолфталеин осса, ерітінді ашы – ызыл тске боялады. HCl ерітіндісімен титрлеп бірінші эквивалентті нктеге жеткенде ерітінді тссізденеді. Егер осы ерітіндіге метилоранж осса, ол сары тске боялады. рі арай тз ышылын йанда NaHCO₃ тгел H₂CO₃- ке ауысып, ерітіндіні тсі сарыдан ызылт тске ауысады.

Егер басынан Na₂СO₃ метилоранж атысында титрленсе 1 моль Na₂СO₃ – ке 2 моль HCl жмсалан болар еді: , ал фенолфталеин атысында титрлегенде ышылды млшері екі есе аз кетеді: . Na₂СO₃ тзыны метилоранж жне фенолфталеин атысында р трлі сатыа дейін титрленуі NaОH пен Na₂СO₃, не Na₂СO₃ пен NaHCO₃ оспаларын титрлеуге ммкіндік береді.