Таырып. Сталин жне сталинизм
1. Саяси бюро Ленин лімінен кейін. «Съезге хат» («Завещание Ленина»).
2. И.Сталинні билік басына келуі.
3. азастандаы оамды-саяси ахуал. Ф.Голощекинні азастана келуі.
РКП(б) –ны ХІ съезі (1922 жыл, 27 наурыз, 2суір) В.Ленин атысан жне ол басшылы еткен соы съезд болды. Съезд сайланан Орталы Комитетті бірінші мжілісінде Саяси бюро, йымдастыру бюросы жне Секретариат сайланды. Орталы Комитетті Бас Хатшысы болып И.В.Сталин сайланды.
1924 жылы 21 атарда В.Ленин айтыс болды. 1924 жылы 23-31 мамыр аралыанда ткен РКП(б) ХІІІ съезі В.Ленинні сиеті деген атпен млім болан «Съезге хатты» жария етті.Бл хатта партияны бірлігін сатау ажеттігі, партияны жікке блінуіне жол бермеу олынан келетін Орталы Комитетру керектігі айтылды. Ленинні хатын съезд делегаттары талылады. Съезд делегаттары Сталинні ткен кезедерге троцкизмге жне троцкийшілдерге арсы кресін жне Ленинні хатында крсетілген кемшіліктерді тзеймін деп берген удесін ескеріп, оны партияны орталы комитетіні бас хатшысы ызметінде алдыруды малдады.
Сталин (Джугашвили) И.В. (1879-1953) – ксіби революционер. Ресей компартиясы жне кеес мемлекет айраткері. РСДРП-а 1898 жылы кірді, партияны ІІ съезінен кейін большевик.Ол «кеес еліні туелсіздігі жолында» деген жалан ранды жамылып, партияны «троцкийшілдерге», «ошыл аыма», «буржуазияшыл лтшылдара» арсы кресін басарды.
1925 жылды ортасында РКП(б) Орталы Комитеті азастана партиялы басшылыа Ф.Голощекинді таайындадаы. Бл кезде азастанада кптеген крделі леуметтік-экономикалы жне саяси мселелер з шешімін тауып лгермегенмен ала жылжулар бар болатын. Осы жылдары республика мірінде кптеген маызды оиалар болды. 1925 жылды 19 апанында РК(б)П Орталы Комитеті аза обкомын аза лкелік Комитеті деп атау туралы аулы абылдады. Республика астанасы ызылордаа кшірілді. 1925 жылды 15-19 суірінде болып ткен аза АКСР-ні съезі осыан дейін «ырыз» аталып келген халыты тарихи есімін алпына келтірді.
Республикадаы жмысшы табыны атары азатармен толыа бастады. Мнай нерксібіндегі жмысшыларды кпшілігі азатар болды.
Ф.И.Голощекин (Шая Ицкович) аза лкелік Комитетіні жауапты хатшысы болып тамыз айында бекітілгенімен, ызылордаа 13 ыркйекте келді. азастанда брын істемеген, республика мірімен, жергілікті халыты тарих, салт-дстрінен млдем хабарсыз адамны басшылыа келуін лтты интеллигенцияны алдыы атарлы белсенді тобы птамады. асырлар бойы отарлы егіде келе жатан елде революция жеісінен кейін, оан бірінші басшы ретінде баса лт кіліні жіберілуі жне ол басшыны жергілікті халыты ытиярынсыз орталытан бекітілуі одата тоталитарлы жйені теориядан шын мніндегі тжірибеге асырыла бастаанын крсетті.
1920-жылдары КСРО – да социализм орнату доктринасын іс жзінде асыру басталды. Ол негізгі ш баытты амтыды: индустриаландыру, жымдастыру жне мдени ткеріс.
1920 жылы халы шаруашлыыны барлы саласын машиналы техникаа енгізуді кшенді бадарламасын жасау ойластырылды. И.Сталин ВКП(б) – ні 1925 жылы желтосан айында ткен ХІ съезінде партияны басты баыты елді индустриаландыру деп жариялады. Шет елдерден алынатын машина жне рал-жабдытар орнына з німдерін шыару, ауыр жне жеіл нерксіп дегейін ктеру, ала мен ауылда ол ебегіні орнына з німдерін шыару, ауыр жне жеіл нерксіп дегейін ктеру, ала мен ауылда ол ебегіні орнына техниканы пайдалану жайы арастырыла бастады.
азастандаы е ірі рылыс Тркістан-Сібір темір жолы болды. Сібір мен Орта Азияны байланыстыратын 1445 км-ге созылатын темір жол рылысы 1927 жылы суірде басталып, 1930 жылы суірде жоспарланан мерзімнен 17 ай брын бітті. Бл кезені ірі рылысытары: Шымкент орасын заводы, балаш мыс ортыу жне Ащысай полиметалл комбинатары, сондай-а Текелі полиметалл жне Жезазан мыс ортыу комбинаттарыны т.б. нерксіп орындарыны рылыстары басталды. Электр уатын ндіру лайтылды: араанды ЦЭС-і, УЛьба ГЭС-і, Балаш мыс орыту ТЭЦ-і – осы кезені екпінді рылыстары саналды. Ембі мнай ауданы ркендеді. араанды Одатаы шінші кмір базасына айналды.
Индустриаландыру жылдары тама нерксібі орталытары ашылды: СЕмей ет комбинаты, Гурьев балы консервілеу заводы. Біратар елді мекендер ала дегейіне ктерілді. Олар: араанды, Риддер, Балаш т.б. Соан сйкес халы саны да 8,2 ден 27,7 пайыза сті.
Индустриаландыруды келесіз жатары да кездесті. Индустриаландыру те лкен аражатты ажет етті. азастан одатаы шикізат ндіруге баытталан ресублика болды. Дайын нім шыару жаы ескерілмеді. азастана миграциялы тасын лайды. азастандаы индустриаландыру зіні тымды пікірлерін ортаа салан С.Сдуаасовты «Большевик» журналындаы «лттар жне лт адамдары» мааласындаы ой-пікірлер ескерусіз алдырылды. С.Сдуаасовты баыты бірінші хатшы Ф.Голощекинге намады. Сондытан да оны сына алып, Сдуаасовты зін саяси уын-сргінге шыратты.
Ф.Голощекин зіні теориялы жне іс-тжірибесінде Сталинні теориялы тжырымдарын басшылыа алып, азастанда тоталитарлы жйені орныуын аматамасыз етті.
Негізгі дебиет: [2, 5, 7, 9, 10].
осымша дебиет: [17, 20, 22, 24, 30, 31, 32, 37].