Ер оспа пен сз сйлемек

Ер осана сайды сз сйлемек,
исындырып жымпитып ойсам демек.
Ата тыныш, адама жайлы келіп,
Кзге слу, зі оды болса керек.

«Ол алайша сайды?»—деп ойлама,
Байарсы сзімді оып, ылса шама.
Ер мен сзді аралы салыстырып,
Біреуіне-біреуі йаса ма?

Кей ерді алды биік, арты аласа,
Оны крсем аламын та-тамаша.
Алды аа, еріні арты жалпа,
Атын жауыр ылады-ау, байамаса.

Біреу сйлер басында батыр шыып,
Жеп жіберер кісімсіп жерге тыып.
Ер жректі еркекке жолыанда,
Ыржа аып, жалынып кетеді ыып.

Кей ерді алды аласа, арты биік,
Мінбей жатып атыды ылады иы.
Бас бітімі бседеу крінсе де,
Адырайан артында болмас сиы.

Кейбіреу басы сзін тым майда айтар,
Аздан кейін сзінен кіл айтар.
алжыдасып отырып ыза болып,
Кзі аларып, кресін адырайтар.

Кей ер бар жана жайлы, сті жалпа,
Жатын алар жалпайып, ата салса.
Желдік салмай мінуге жарамайды,
Тегіс тиер опаны сонша талта.

Кейбір сз аласалау, кзге сыны,
Крінер, байамаса, млдір, тны.
Желдік салып, сатанбай, міне крме,
Асты арам, сті жаты, ол бір ылы.

Кей ер бар тар осылан, тоым аппас,
Шаптай тартып ойса да ата жатпас.
Ілгерінді-кейінді оа аып,
Ат арасын ыспалап тыным таппас.

Мны айтпай-а білерсі здері де,
Ондайларды кріп жр кздері де.
оа аан олайсыз бір адам бар,
Байлау, матау болмайды сздерінде.

Кей ерді сом осылан дейміз туір,
Ата жайлы болса да кісіге ауыр.
Бір желгізбей астыа та-та етіп,
Мініп алса ылады оды жауыр.

Кейбіреу тік айтуды ылады нер,
Оны сзі топастау, ащы келер.
ршіл жігіт дегенге айтып салып,
Аузы-басы ан болып шыа берер.

Ата тыныш, адама жне жайлы
Алды-арты бірдей слу, кзге ыайлы.
Оаш, оат, оыра, сызаты жо,
Ер айда сыр-сымбаты тгел сайлы!

Махаббат пен марлы

Ашылан кз тра ма бір зат крмей,
Миа хабар бермей ме тсі згермей.
дейілеп крейін демесе де,
арсы алдыа оя ма тк кез келмей?
Сол сыылды кілді кзі ашылса,
Кп ойланып, иына сермей-сермей.
Білер, айтар, оятар, жыбыршытар,
Еркіді алар, сйлетер тыным бермей.
Ойдан маржан, меруерт тгілгенде,
Отыра алар кім шыдап оны термей.
Дады ылса, дап-дайын істі брі,
Адамзат тра алмайды детке ермей.
Бал ашан со оп-оай басы болма,
Ол оя ма айыптан хабар бермей.
Тоты сойып дндеген тотай алмас,
Жылы рлаыш батыр боп о да елермей.
Бір рюмкадан басталар маскнемдік,
Наша стіне нашаа рлей-рлей.
Ойласа, соны брі бір марлы
уа бермей айтеді тепши-терлей.
Аздан кейін араны ашылады,
аза берсе таусылмас шыан кендей.
Жерді жзін ыларсы бір-а уыс,
Брінен де зіні кеуде кедей.
Жын да жын, мар да жын, масты та жын,
ле де жын, коя ма бойды жебей?
Шын мар шыпырлатпай оймас сір,
р жерге сотытырар аан седей.
рине, бір марсыз мір ара,
Ондай жанны тра алмас оты снбей.
Сйтсе де ифрат бар, тафрит бар
Жарай ма соны айырып реттемей.
He ылса ыл, адама махаббат деп,
Мейлі ск, мейлі йрет, айла ізденбей.
Ол сюі шын болсын, жалан емес,
Блдыр болма зіе-зі сенбей.
Дниемар, залалкес бола алса,
лімді ойла келерлік кні ертедей.
Маан сйтсе айтер ем деп ойлашы,
Адамны баласы ой о да сендей.
Шыратар, е мары осы болсын,
«Алла сйсе, адамды сй» дегендей.
мары бір, ісін, кп болсын, жаным,
Кпке мар, еріншек болма мендей.
«Молданы ісін ылма, айтанын ыл»,
Ерте сатан р іске деттенбей.
апы алса, айта оып, таы да ойла,
Деп жрме: сзі алды ішіме енбей.
Ой мар, ле мар, мала мар,--
Бл ш мар оя ма мені кмбей?
айрат айтса, амалсыз брі айтар,
айран ой артаяды-ау зім лмей.
Ермегім жо, лімнен мітім жо,
айтейін осындаймен кіл блмей.

Дние мен мір

Білімділер насихат кп жазады,
Адам шін уайым жеп жазады,
Байап оып отырсам, соны брі:
«Дниені дм, алдамшы» деп жазады.

Мен-даы тіршілікке адам бастым,
Рахат, бейнет, р іске араластым.
мір бойы уанба жынды ісі ой,
Кейде асып, кейде ашып, кейде састым.

Рахат крсем, сыйдырып матаныма,
Таласы бар кімні деп тапаныма,
арсы жалдап, айрандап шыа бердім,
Кнбедім деп жаланны аанына.

айы крсем: «дниені жаландыы,-
Дедім- алдап, мінеки, аландыы».
Ол не десе, брыны жазандарды
Сзі орныып кіліме аландыы.

«Мен де соы жедім - деп - см дниеден
Кп жазып ем, оныма кіндім мен.
Ойласам, крген бейнет, тартан айы
Болыпты не біреуден, не зімнен.

Дниені ол туралы жазасы жо,
Біз скті деп тотай ма алла атан о.
Прменімен айналан шархи флк-
Кн мен ай, жлдыз, уе, жер менен кк.

Кімде-кім айы тартып, бейнет крсе,
См жаланны ыланы бл дей берсе,
лбетте, бл - тадыра наразылы,
Тбі аллаа арсылы, ондайа ерсе.

Кім йретті дниені жамандатып,
Оны сгіп, зіді амандатып?
Мны йреткен - білімсіз шала молда,
у азыа байлаан табандатып.

Кейбіреулер жазады «у мір» деп,
«Траы жо, алдамшы, су мір» деп.
«Крген ызы, ылан іс - брі де мыт,
И, клеке, яки тс, у мір» деп.

Бан да еріп кп жаздым тшіркеніп,
Білімділер сзі деп ентеленіп.
мір емес, алдаан зіді-зі,
Пленшекем айтты деп алма сеніп.

Бл екі сз айтуа тым орайлы,
Жрекке сер берер сонша жайлы.
Терісті де дрыс деп сендіретін
Шешендерді келеді тілі ыайлы.

Дние деген ызыан ісі болса,
ызытыран кім сені оан онша?
Пайдасыз, баянсызын біле тра,
уа берді ойланбай неге сонша?

мір деген жастытан артайма па,
Бейнет, рахат, байлыпен мал тайма па.
Болара мтыл, болмаса анаат ыл,
Жала жауып, салынба жантаймаа.

мір, дние, жер мен кк, ткен заман.
Ажал алмай оймайды ешкімді аман.
лмей, шпей, артаймай жргі келсе,
Ол - болмай ма тадырды жамандаан?

Тума, лмек, артайма болмай оймас»
анша ызы крсе де, пенде тоймас.
Сол тоймасты - дниені жамандатан
Сен скті деп тадырды айта жоймас.

Бейнет крме, біреуге бейнет берме,
Дние - алдамшы, мір - у деп елерме.
амдан, сатан, аып ба, бле келсе,
Брін дай ылады дегенге ерме.

аза келсе, зінен, и біреуден,
Немесе бір нрсені себебінен.
Дауы дрыс бола ма, ойласашы,
мір - у, дние - алдамшы дегенімен?

Дние алдамшы, мір у есерлерге,
Есерлікпен жолыар кеселдерге.
Ол екеуі мінді емес, мін зіде,
Сзі блек згеден деседер де.

Матау мен сгіс

Біреу сені матаса, уанасы,
Жамандаса, жабырап, суаласы.
Матаан кім, сккен кім - онда ісі жо.
Брібір сен де елерме дуанасы.

Дос матаса, не пайда онан саан,
Дшпан сксе, не кемдік крді жаман?
Шын сзбенен матаса, и ботаса,
Матау пайда, зиян ба жамандаан?

Бойда жопен матаса, яки сксе,
уанба, не кейімек зіе еп пе?
діл жрек, таза аыл матайтын,
Солар скпес іс ылар жолды кксе.

Дос матайды сен жасы крмек шін,
Дспан матар елерте бермек шін.
Есептемей есірік елін матар,
Кп нені айтса, соны айтып ермек шін.

Бл ш матау берер ме саан пайда,
Матаулыны білерлік адам айда?
зінен ілгерілер сйсінерлік
Жол тап-таы аылды солай айда.

Кейде дос та жамандар жо нрсе шін
Дспан сгер сыртынан айрап тісін.
нері жо, секшіл ел жамандар.
тірік пе, рас па, крмей ішін.

Келер-кетер зиян жо мнан таы,
Мін болмайды наданны орламаы.
Білімділер сгерлік ісі болса,
Жоалта бер айласын, ойла-даы.

Тауып айтан талассыз матау, ботау,
Жасы іске ындын, зияна салар тотау.
Кп наданны сзімен йылжыса,
Сен де жынды боласы есі жотау.

Міндеу мен кндеу

Кп сз айтан брыны білімділер
Пайдалансын, сын деп кейінгілер.
Сына салып таламай талапты жас,
Соны брін атесіз жн деп білер.

Олай емес, ойласа, талай мін бар,
Брын шын, аталы шын, аны шын бар.
У берді ме сусын деп, су берді ме,
Кзі жм да жта бер деген кім бар?

Кім айтса да сынамай ойма, жаным,
Аылыа сынатып ойла, жаным.
Пленшекем айтан сз дрыс ой деп,
Жректі таразысын жойма, жаным.

Тегіс тексер, сз крсе, сыр мен сынын,
Тзетуге именбе, тапса мінін.
деп сата жалыз-а ате айтты деп,
Былшылдапты дей крме, білсе шынын.

Біле тра кім айтар ате сзін,
Білімдіге есептер ркім зін.
Тран жері, деті, туан елі
Адастырар, айтызар байлап кзін.

Мал іздеп, мансап іздеп, сауы жиып,
Дниені крмек шін рбір сыйын.
Адамзат аладытан босамайды,
Сол себептен атесіз сйлеу иын.

Мені де кп жаралы жрегім бар,
Надандытан ираан сйегім бар.
Кндемей, шын міндесе, разымын,
«айта, жастар сйтетін» деп тілегім бар.

Сынамаса жасыны сзін орып,
Талабымды жоалтар іштен сорып.
«Сандалан тспе ізіме» деген Абай,
Жресідер осы сзін алай жорып?

«Талас, тап » деп айтатын Абай зі,
Танамыз ба жо ой деп бгін кзі?
Айтанымды сынама деген емес,
«Кндеме де арама»- деген сзі.

Мейлі ск, мейлі мата, оан не бар,
Бізден тк жо, зіні иманы жар.
атесін тап, кндеме, жамандама,
Кейде жн, кейде ате айтан шыар.

Абай тгіл, аылды кп жан ткен,
Тпсіз тере ылыма кзі жеткен.
Соларды да бар сзі бір жерде емес,
Кейі жн, кейі ате айтып кеткен.

Алдыыны сопаын арты тзер,
ылым деген нрсе емес кдер зер.
Мінін алып, міндіге мінсіз осып,
Брыныны жаартып, жастар тзер.

діге таы беріп ыран алай,
Тзетілмей ша басып тран алай.
Тзеймін деп иратып кншілдікпен,
Дрыс істі теріске бран алай?

Осыны са - арсы кп сзімді,
Алдасам, алмай-а ой ел сзімді.
нге салып аладап, пай жрме,
ншейін бір ле ой деп сзімді.

Аза айнасы

зіме
олда алам, кзде жас, толындап ой,
Шіміркеніп, тітіреп, салындап бой,
Тозан мола сыылды см крініп,
ткен кнде ызыан сауы пен той.

аны ашып, жасаурап екі кзі,
Не болдым деп табалап зінді-зі.
ткен іс ойа тсіп ялтады.
исынсызды ызы деп уан кезі.

Жне ойыа келгенде алдыы жа,
См жрегі кетеді озалып-а.
Арты анау, алды су, кз жетпейді,
тетын амыды ойланып ба.

Неді аяйсы, отырсы кімді имай,
тырды ой туір-а жерге сыймай.
Салып-салып сандалып отырмысы,
Жо, зіе аз нпсіді ерте тыймай!

Досы айсы, имастай елі айсы?
Ел салмаын ктерер белі айсы?
Аузы темір татиды берін татып,
Жаланды имайтын жері айсы?

Дние тр алыбыда сен, згерді,
Брін крді тбіне кз жіберді.
Ешкімнен кретын днеме жо,
зіді-зі лімге стап берді.

Пайдасыз бен баянсыз уан ісі,
Тпсізді толтырам деп кетті кші.
Ентелеген ебекті брі жанбай,
А елімді шаырды, сол шын досы.

Енді айтып сен мыты бола алмассы,
Жас кндегі тыра она алмассы.
Кейін баспай, ентелеп ілгері бас,
р айналса, еш жерде оалмассы.

Соны ойла, зге ызы істі ойлама,
Біреуге айла, біреуге кшті ойлама.
Кеткен айта келмейді кейісе де,
Тнде крген клеке — тсті ойлама.

***
Елге кнсем, а жолдан адасамын,
Кнбей жрсем, кп итпен таласамын.
Тек отырсам, текпілеп шыдатпайды,
Енді айтіп бл елмен жарасамын.

Бір момынны стасам тзу ісін,
Жндейін деп арыпты жн жмысын,—
Атан безген ары жо кей залым
Ырылдатып жабады ит пен сын.

Кп тбетке жетеді айдан кші,
тара алмай адалды пысады іші.
абаыды аанша ас болады,
Жаыным деп болысып жрген кісі.

Осы кнде арамны жолдасы мол,
у мен смды кім жиса, шын мыты сол.
Матан, ата іздесе адамнан без,
Ардан ксіп, арамны біреуі бол.

Мны ылса боласы сен де мыгы,
айдаы у, алдампаз трге шыты.
Ел ішінде сенен ор жан бола ма,
стаймын деп отырса адалдыты.

Елеуреген есірік елді, брі,
кей батыр, жалаор жас пен крі,
Сені адам деп есіркен кім ойлайды,
лап алан у мола кімге дрі...

Бай мен она

«азаты кп жмысы не?»-десеіз,
Айтайын, жамандайды демесеіз.
Кргеніді сйле деп айтызып ап,
айта айналып етімді жемесеіз.

Бл елде басты жмыс - ел ыдырма,
Бай ауыла тстеніп пайда ылма.
Онан зге зияны тимей кетсе,
Сонымен-а сыпайы кетсін біра.

Іздегені болмайды жалыз тама,
Баса да жмысы бар байамасты.
Келген кезде - бай менен она тату,
айтарында болады ырын аба.

«Ассалаумаалайкум»- кіріп келді,
«Уаалайкмассалам»- орын берді.
Крпе салды, «жоары шыыыз»-деп,
Трге барып сый она отырды енді.

-Мал-жаныыз аман ба, бала-шаа?
-Шкір, жрміз сыйынып бір аллаа.
-ымыз сапыр, онаа мал кеп сой,
Шай айната берідер отты жаа.

-Естіп-білген сз бар ма жасы-жаман?
-Жат хабар жо, ел тыныш, халы аман
Бір кріп айтайын деп жзіізді,
Амандаса келіп сізге таман.

«Семіз бе сізді елді малы?»-дейді,
«Тым аса семірген жо лі»-дейді.
«Жолыып, жолда аралап байап едік,
Жылыыз семіз екен, блі»-дейді.

Бл аза гімеге сондай ола,
Тауып айтан бар сзі болды сол-а,
Тама тойып алан со жмыс бітті,
Ал енді аттанара келді она.

-Аз жмысым бар еді сізде - дейді,
Бір азыра аша бер бізге - дейді.
Тірі болсам, кісііз екі келмес,
Зарытырар деп кдер збе - дейді.

-Осы кезде аша жо олда - дейді,
Бермеді-ау деп тіпті ала болма - дейді.
Бар кніде кім болса сол алады,
Сізден аяп траным сол ма - дейді.

-Ол жо болса, бір атты берші майын,
Дспаныма матанып, жаз жайлайын.
Екеуіні біреуін бермесеіз,
асарысан бір жолы, мен не айтайын?!

-Семіз атым жо еді биыл - дейді,
Аша да жо олымда тиын - дейді.
Аямаймын, орайы келмей отыр,
атты батып отырсы, иын дейді.

Бермеген со сол она кпеледі,
Елемеді мені деп кектенеді.
He аша, не ат майын бермеді деп,
лгі байды талай жан жек креді.

Берсе етті біреуін бос жібермей,
кпелетті онаты бірін бермей.
Мал сойаны, кткені брі зая,
ане алшы сонан бір зиян крмей.

Байда жазы немене, малын сойды,
ымыз ішті, шай менен етке тойды.
онаыыз тым арсыз болды білем,
Бай бермесе, з малын бермей ойды.

Зиян тартпай алмайды осыдан бай,
Болмаан со онаты кілі жай.
Крінгенге кз сзбей кнін кріп,
аза ашан ел болар, дайым-ай!

Айтан шал

Кнде керуен келеді бір сарайа,
Неше блек йі бар рбір жайда.
Сансыз кп саудагерлер келіп жатыр,
Біреу жылда айтады, біреу айда.

Нені іздесе брі бар сол сарайда,
Кейі залал йткенмен, кейі пайда.
Сан керуен ылады сауда-сатты,
He боларын кбі тр байамай да.

Біреу алтын алып жр, біреу рыш,
Біреу асыл алады, біреу мырыш.
Жасы ымбат, жаманны баасы арзан,
ркімні з сйгені болар дрыс.

Біреу айтты бітіріп жылдам жмыс,
Біреу жр бір тиына салып рыс.
Кейбіреу жр асыл деп арамды алып,
з ыланын демейді ешкім брыс.

Кейбіреу айтам деген ойында жо,
Бір жайыра азыы бойында жо.
Тапанын тамаына саламын деп,
Жалыз тиын ашасы ойнында жо.

Кейбіреу матан шін шашан барын,
Та-тамаша ылма боп жолдастарын.
Елге айтар боланда есін жиып,
Сонда білмей сандалды не ыларын.

Мен де жрдім ел жрген сол сарайда,
Тамаым то, айы жо, тсек майда.
Аздан кейін азайды жолдас сиреп,
Кетіп жатыр, білмеймін, лдеайда.

Мен ызыа айналдым йді ойламай,
Тран сайын мар боп мейрім анбай.
Жолдасымды іздемек болдым бір кн,
Жалыз алсам болам деп лде андай.

арап жрмін р жерден желе шауып,
Жол алыс деп серіксіз ылдым ауіп.
Араласам, брі де жат керуен,
Ала алмадым жолдасты бірін тауып.

Кргенімні брі де бтен аза,
«Бізді керуен айда?» деп салдым азап.
Жолдасымны брі де айтып кетті,
«Неып кеп жр бл шал?» деп етті маза.

Бл сзді естігенде жаман састым,
Клімді туекел деп азар бастым.
Уаыт болып аланын байаан со,
Сарайда аландара амандастым.

Мен - бір она, кеттім ой біраз онып,
айтатын алыпты мезгіл болып.
Осы она алай деп сына алмаыз,
Туір деп-а айта сал оймен жорып.

Жасы десе, онаты ол бір баы,
лсе де риза болады аруаы.
Бір кеткен со залалым тие оймас,
онан кезде неылсам ылдым-даы.

Ол кездегі аатты кшсе, мырза,
она тгіл болады дай ырза.
ткен кнгі ісімді умасаыз,
Мазады ала бермеспін жылда-жылда.

Туір она дегені - берген сыйы,
Мал сраман мен сізден жалыз тиын.
Жаман айтпай жасы жо, сау болыыз,
Енді айналып крмегім болар иын.

«ош-аман, сау бол» деген сз жаман ба,
Амандасып оялы бас аманда.
Мнан кетсем, баратын жерім ашы,
дай осса, крерміз бір заманда.

Мен келгелі талай кн сіздікіне,
Сіз де бір кн барарсыз біздікіне.
«Жолы болсын, онаым»-деп алыыз,
Жолыамын жолда лдекімдікіне...

лім келсе, онбаймын йге жетпей,
Тура апарсын дайым тентіретпей.
Енді болды еліме айтар кезім,
Жруші едім сіздерді иып кетпей.

Мен келгелі кп болды, б да жетер,
Жата берсе онатан адір кетер.
айтанымыз жарайды аи бермей,
Аса тоймас антран болмай бекер.

Ac аяды демеймін сізді менен,
Кем ылмай-а сыйлады ештемеден.
Шыан жерім, шын йім ойа тсіп,
Мезгіл толып алан со айтамын мен.

онан шыар брын да талай она,
Бріне де жетеді асы мол-а.
Кейін таы келетін керуен бар,
Жер босаттым, бл йге кірсін сол-а.

Кейінгіге слем айт біз байстан,
Бл сарайда кп екен бізге дспан.
ызытырып, ыздырып алдайды екен,
Біреуі іштен болады, бірі тыстан.

Ерте ойлансын, ескеріп азы алсын,
He сатты, не жинады, жазып алсын.
Біз байамай асыл деп арамды алды,
Есі дрыс кісілер неып алсын.

Тегінде алдатады ескермесе,
Сырты асыл, іші андай, тексермесе.
Аларыда брі алтын, жарырап тр,
Тбінде пайдасы не деп крмесе.

тызан боп алады зіді тып,
Байамайсы ойанын бітеу жтып.
ыздырып ызыына алдандырса,
Кетесі біржолата йді мытып.

Мал да бар лапкесінде, матан да бар,
Кзіше матан алып жатан да бар,
Кілді жбанышы - кп ойын бар,
стайтын дспаныды апан да бар.

Кейде тегін береді, кейде блдап,
Мінезі жел айытай тр блтылдап.
Б кнде жз трленіп, мы былып,
Кзіді ызытырар тым жылпылдап.

Жар да кп жаладаан жан мары,
Жаындаса пкетер онан да рі.
Жаду кзбен сиырлап жаныды алып,
Ішіді елжіретіп трандары.

Алдап алып артынан ергізеді,
Адал деп арам боты тергізеді.
«Бл- ызы, міне пайда, не айла» -
Жаны тгіл арыды бергізеді.

Труа уаытым жо сзді зайтып,
Барамын асыыспен елге айтып.
Сусын деп у беретін см сарайды
Кетейін кейінгіге сырын айтып.

Кп жрдім, енді мнан не кремін,
Жолдас кетті, несіне бгелемін.
ош-аман бол, жігіттер, дада бол,
Елге арай ентелеп жнелемін.

Айрылып серігімнен алдым наып,
Мымды тырайын кімге шаып.
«А, дай, зі ода»-дедім-даы,
Жнелдім жапа-жалыз бке аып.

Жігіттер, жалан емес, мным аны,
Брыннан осы сарай елге аны.
айта келмес ападан рі ткізіп,
Шыарып салып мені айтар халы.

Піскен мен шикі

Бай мен жарлы баласы аа шыты,
Жала аып жарап тр аты мыты.
Жортып жрген тлкіні крді-даы,
уып барып еріксіз інге тыты

Екеуі келді шауып атты ыстап,
Тлкіні аламыз деп отпен ыстап.
«Шылбырынан арандап атты ота ой,
Тойып алсын боланша біз жмыстап».

Жазым болар десе де болмайды бір,
Жарлы байс, айтсын-ай, намай жр.
Байы айтан со амалсыз арандады,
Анда-санда бір зіп еледеп тр.

От жаып, ыстап еді ттін салып,
Екі ат ркіп жнелді зіп алып.
Тлкі рсын, айрылып клінен,
Сандалды екі бала жаяу алып.

Бйбатшасы жгірді тра сала,
«Тота - деді мырзаа атшы бала,-
Аттан да, тлкіден де айрылмалы,
Мен стайын, сен тлкіні ыстап ара».

Аырын келіп еді лыылытап,
йрыын тігіп алды шиыршытап.
Желіккен ат желге ермей тотасын ба,
Ойын салып статпай кетті зынтап.

айта келсе, бай отты жаа алмай тр,
Отыны жо бір шоты реді р.
Отын салып, жарлы ыстап тлкіні алды:
«Енді не бар аядап, ауыла жр».

Екеуі елге арай жрді ентелеп,
Мырзасы жре алмайды уайым жеп.
ыл шылбырды зігін алды жарлы,
Бір нрсеге керегі болар-ау деп.

Бйбатшаа жаяулы жаман батты,
Аяы ісіп, жре алмай слап жатты.
Мндай істі талайын крген жарлы,
Тастасын ба мырзасын, аралапты.

«Мен брын жаяулыты крмедім - деп,
Бйтіп жан инаанша лмедім - деп.
Бйбатша арыздасты жолдасына -
лім кетіп, тым атты шлдедім деп».

Жолдасы су іздейді сыр жгіріп,
Беліне екі етегін алды тріп.
ды шыар деді де жетіп келді,
йілген бір арада топыра кріп.

Су шыан ды екен шыыраудан,
Кіші емес топыраы тмпеш таудан.
Етікке белбеуменен шылбыр жалап,
Су алды айламенен лдеайдан.

Ішкізді етікпен су мырзасына,
Мырзасы риза болды сырласына.
Крдіц бе, піскен адам не ылып жр,
Шикіні не кн туды бір басына.

Суа анып ала со желдей есіп,
Екеуі таы жрді дай десіп.
Ентігіп екіндіде жетіп келсе,
Кетіпті крген жерден ауыл кшіп.

Бай жылады кре алмай елді шаын,
Кедей тінтіп арап жр жртты маын.
Сонша арап тапаны сыны іше,
Жне біраз таспаны сыдыранын.

Тастамай алды бала, о да керек,
арады кш срлеуін енді ертерек.
Сопатан кшті ізін тауып алып,
Жгіріп кн батанша аты дедек.

Ымырт боп, ас арайып, кн де батты,
Бір жерге шаршаан со келіп жатты.
арным ашты деп жылап мырза жатыр,
Азар-мазар дегенде та-даы атты.

Екеуі жне жрді зыр жгіріп,
Кез болды бір зенге талай жріп.
Жарлы бала зеннен балы алды,
Таспаны бау, инені арма ылып.

От жаты, Балы пісті. Тойып алды.
Бйбатша уанганнан нге салды.
«Сыны ине, сыдырым таспа» деген,
Мирас боп кейінгіге сонан алды.

Ел тапты ерте тсте срлеуменен,
Еріншектік бітеді жрмеуменен.
Дниені ащы-тщы дмін татпай,
Не болды еш нрсені білмеуменен?

Не ылды, байады ба, піскен адам?
ор болар йде отырып скен адам.
иялап иын жерде сол озады,
Кн жол кріп, басына іс тскен адам.

Бай мен кедей

Бай болды, батыр болды, шешен болды,
Ел билеп, топ бастаан ксем болды.
Сен ылмаан нер жо бола ойсын,
Бір адам андай болсын десе, болды.

Немене, ор да болды, кем де болды,
Малсыз кедей кімменен те де болды?
Екеуіні бірін ал зі тадап,
Тбінде мен не болдым, сен не болды?

Байлыты алып, мрата зі жетті,
Кемдікті маан беріп тентіретті.
ымыз ішсе, кже ішіп мен де жрмін,
Брі бір, бай боланмен айтып тті?

Сйткенмен мен де лемін, сен де лесі,
аза келсе — алмайсы, жнелесі.
Тірі алдында, білмеймін, кім озады,
лгеде малы жалдап не кресі?

Енді маан дейсі ой крді бейнет,
Сен-а тіпті кейімей сзіе жет.
з кзінен басаны брі жауы,
ане, сонан айысыз тылып кет!

Біреу зорлап алады, біреу алдап,
ры-залым... брі тр жыланша арбап.
Жаны толан жалмауыз жаладаан,
Тілі шыан бала да сені армап.

Мал баусыз, малшыа сзі батпай,
ысы-жазы тынымсыз йде жатпай,
«араым, ана малды айыршы?» деп,
ане, сен де жрмісі кзі сатпай.

Мен бапаймын малыды аы бермей,
Жне зіме аырма арсы келмей.
Кілім сйсе йтаймын, не жатамын,
Енді згеге батыршы маан сенбей.

Мен сыылды келсе таы біреу,
з кзіе оймайды о да тіреу.
Аяында зіе келген жо па
Мал баып, кл шыарып, боты креу.

Байлы жасы екені елге млім,
зі істеп дет ыл, келсе халі.
олы білсе, біреуге жалынбайсы,
Шыдамды бол, еріншек болма, жаным.

Аны байлы — денеге біткен нер,
Білімдіні брі де соан тнер.
Арам жиып матанан дулет емес,
Алдымызда бір кн бар есеп берер.

Улар

Жігіттер, ор да емеспін, кедей де емен,
Кемдік крген жерім жо ештемеден.
дай жолын біле алмай, у билеген
Елден баса айым жо, мныма сен.

Байаыз, бл сзімні міні бар ма,
Кнде анттасан бл елді діні бар ма?
Аузымен с тістеген жасыызды
у мен сма жалынбай кні бар ма?

айсыыза келсе де, орны трде,
Бір семіз ат дайын ыл, тама бер де.
ладындай у болып жалтылдап ба,
Сылтау ылып кетпесін иын жерде.

кей улар, мытыны брін жайрат,
Таымына брау сал, сырын сайрат.
Бар жасымыз уларды лы болды,
Тепсе темір зерлік, айран, айрат!..

Байларды у білмеген сыры алмас,
Тамам уды бірімен-бірі жалас.
Араз болып жрсе де пайдасы бір,
Орны дайын ол итті, ры алмас.

Таламай жаынды рар, алысты рар,
кей байды еліртіп жарыстырар.
Жолдасынан бзылып бір у шыса,
Оны бір у жетелеп таныстырар.

Жауыны жан жолдасы осы дейді,
Мнан таса сыры жо досы дейді.
He ылса да кілін орнытырып,
Осыменен шын жаын болшы дейді.

Пірге олын бергендей, мыты байс,
мтыла кр, табылды жасы жмыс.
Жанын беріп жылпылдап, малын беріп,
Клі сеніп алан со ол - бір тыныс.

Кнде байап жреді ыланыды,
Адиды жатаныды, траныды.
бден тойып алан со блт береді,
«Крді бе енді - дейді де - ранымды».

рдым деп барар ескі жолдасына,
Алдап келді кдірлі болмасын ба.
Жалмауызды дос ылан жасыларды,
ошыды пкел, тбіде обасына.

Алдамаса, йтеуір, жеп жреді,
Жемей ашан ондай у тек жреді.
Аты арытау, тамаы олы болса,
Мен жауыма кетемін деп жреді.

Мны естісе ылпылдар байды к...
«Жаман еді-ау кпірді - деп - ниеті,-
Семіз атын дайын ыл, ашасын бер,
Туір, толы жасалсын шай мен еті».

Жайы осы. кей см жалынаны,
Лайы па солара табынаны?
дай берген малыды уа шашып,
Осынша есер боланы не ыланы?

Онан-даы біріне бірі билет,
Билегені тзу айт, адала жет.
Мны паса, оалма, онан да рмен,
улар тгіл ит жесін, ту, блекет!

Партия адамдары

Бізді аза ркімді ылар маза,
Деп жр ме екен зімні бойым таза-а.
Осы жртты байаыз, беті алай,
айда аып барады осы аза?

Ауыз дмін кіргізер дмі бар ма,
Маан десе, бл елді брі бар ма?
алай кетіп барамыз деп ойлаан
Есті жас пен ескерген крі бар ма?

ай аза ойдан орып, ырдан ырды,
Білмейді деп жр ме екен ішкі сырды.
азаты айратыны тбі млім,
Алты баан алауыз иттей рді.

Бл аза удеде ашан трды,
Алдауменен кн тіп дай рды.
Бірін-бірі тыран итше ауып,
кей тбет шуылдап лып жрді.

Бетін байап араса бл азаты,
Сопаына тсті ой дл дозаты.
Аыл айтса, алады бір жерінен,
Белгісіз есі шыан сандалаты.

Кн сайын аынады тыныш жрмей,
Бір мезгіл тыныштыпен мыр срмей.
Арамды арам демейді, дайды бір,
Кім кіреді дозаа блар кірмей?

Арамды адал десе, кім болады?
азаты сзі ашан шын болады?
Алдау шін аруы - дай аты,
Япыр-ау, осы айтіп дін болады?

Байды асын см менен залым жейді,
рысы рлап момынны малын жейді.
Бірінен-бірі аяйтын жасыларды
Малы тгіл арыны брін жейді.

Мыты байлар, бек жасы осыны ыл,
Арды тастап, у менен сма тыыл,
Ел зарлатып зорлыпен мал жиып е,
«Арам жемтік - азыы итті» деп біл.

Маан кнбе, уа кн, солар жесін,
Тапаныды соан бер, тойдым десін.
Толтыра алмай тпсізге кнде йып,
Таусыланда береді неменесін?

Бермей ойса, ана бай жне дайын,
Араны ашы ол итті жтан сайын.
Арды білмей, арсыза лды рып,
Есін алып ойан бар бір дайым.

Соы байды тбеті блай болар,
йір ылып алан со клі тынар.
Ырылдатып тбетті айта жауып,
з ыланын зіне б да ылар.

Ар айда, аыл айда, намыс айда,
кей итке жалынды, табыс айда?
Ана байа ит кетсе - кні ара,
Онда ашып тыылар амыс айда?

Тек отырмай, атыды алыса айда,
Партия жааласан жарыса айда.
Жерді жзін жеіп ал жанды салып,
Дос айда, да айда, таныс айда?..

Брін жи, брін шаыр, бріне бер,
алмасын бірі кпелеп, жалпылдай гр.
Итше еркелеп у менен сма жалын,
Сол отырсын, езіе тимейді тр.

Ант ішіп, алдамаса жаныды бер,
Жалааш, жалмауыза малыды бер.
Жауды жеіп аласы, жанды аяма,
Жзі тгіл, іркілмей саныды бер.

Бермей елден айрылса р аласы,
Итті кп жи, ел саан жораласын.
у мен смды дай ыл кні шін,
«зір, дай»— дегенді не ыласы?

Япыр-ау, бл не деген наданшылы,
Осынша жайылар ма жаманшылы.
Есі шыып елерген брі де мас,
Ар айда, аыл айда, адамшылы?

азаты брі бірдей тыран ба,
Іс ылма артын ойлап мтылан ба?
Алланы крі тиіп адасты ма,
Кеткені мнша кіріп шытырмана?

Адал десе тік трар тбе шашы,
Жиан малы брі арам, ішкен асы.
ылып жрген ісі анау, кші мынау,
Аайына сайды ай арасы?

«айтелік, заман солай» деген болып,
Алдаумен бірін-бірі жеген болып,
«Менен емес, анадан» деп суылдап,
Тап-таза, брі бірдей неген болып...

Онымен мені алдай ма, кімді алдайды,
Жалан сзін лаым тіпті алмайды.
Тріні таразысы тартылса діл,
Азап крмей айламен сау алмайды.

Сен мны айтанымен не табасы,
Алса алады з арын, з баасын.
«Елі айда барады, кш жде»—деп,
Оятаным дейсі ой жрт аасын.

зі кімсі, біреуге сын таасы,
Айтанымен олара ай жаасы.
айраттан да, амдан да босатып ал,
Сонда тура шындыа жол табасы.

Бл елді кн кргені — тірік ант,
азаа алдау деген болды ой салт
Не тзеліп, не бзыл, ылажым жо,
асап, зарлап, айтты да тті ой арт.