Дріс №1. Трбие процесіні мні
Жоспар:
1. Трбиені анытамасы.
2. Трбие процесіні ерекшеліктері.
3. Трбиені масаты мен міндеттері.
4. Трбиені задылытары мен принциптері.
Трбие - арнайы йымдастырылан жне саналы жргізілетін педагогикалы ызмет.
Трбие тсінігі маыналы жаынан ке ауымды категория. Трбиені сіп келе жатан улетті трмыса дайындау деп анытаса, ал бл дайындыты арнайы йымдастырылан трбие ызметіні барысында іске асыруа болады, сонымен бірге ол балаларды кнделікті лкендермен араласа жріп, трмысты іс рекетке йренумен орындалуы ммкін. Біра аталан екі жадайдаы трбиелік рекеттер ртрлі манаа ие болатыны сзсіз. "оршаан орта трбиелейді" немесе "Отбасы трмысы трбиелейді" деумен жеке адам дамуы мен алыптасуына леуметтік - экономикалы жне трмысты жадайларды кнделікті жоспарсыз, масатты бадары болмаан ыпалын тсінеміз. Ал енді "мектеп трбиесі" десек, гіме басаша бл ретте арнайы йымдастырылан жне саналы іске асырылатын трбиелік ызметті білеміз. К.Д. Ушинский "Педагогикадаы трбие - алдын-ала ниеттелген жне арнайы йымдастырылан педагогикалы процесс" - деп тжырымдаан.
Трбие - жеке тланы санасына, мінез-лыны алыптасуына сер ететін рал. Трбие мселесімен оамды йымдар, мекемелер мен жртшылы бірлесіп айналысанда ана нтижелі болады. Трбиені мні, біріншіден, оам шін - саналы, ізгіленген, іскер азаматты алыптастыру, екіншіден, жеке адам шін - оны мір сре білуге, зін оршаан ортамен арым-атынас жасай білуге йрету. Олай болса, трбие процесідеп оамны талап-тілектеріне сай рбір жеке тланы аыл-ойын, сана-сезімін, ерік-жігерін, мінез-лы ерекшеліктерін жйелі трде алыптастырып, дамытудаы трбиешілер мен трбиеленушілерді бірлескен іс-рекетін айтамыз.
оамда атаратын ызметіне орай трбиені зіндік ерекшеліктері бар:
1. Трбие - оамды былыс. Себебі оамдаы леуметтік экономикалы, саяси жадайларды згеруіне арай трбиені масат-міндетер, мазмны мен йымдастыру формалары згеріп отырады. йткені адам жеке тла боланымен, оамнан тыс дамымайды.
2. Трбие - масатты процесс. Трбиені масаты айын рі наты боланда ана дрыс нтиже береді. Трбиені масаты оамны, мемлекетті л-ауатымен, оны саясатымен байланысты болады.
3. Трбие - бірттас процесс. Жеке тланы дамып алыптасуы ттас процесс боландытан, оны асиеттерін алыптастыру жеке дара атарылмайды.
4. Трбие - за рі крделі процесс. Адам баласы туаннан ержеткенге дейін трбиені ыпалында болса, кейін ол зін-зі трбиелеуге ласады. Сонда адам мір бойы трбиеленеді деуге болады. Адамны мінез-лы, дербес ерекшеліктері, дниетанымы бірден алыптаспайды, рі тірбие масатыны нтижесі де бірден крінбейді.
5. Трбие - кпжаты процесс. Трбиені отбасы, мектеп, жртшылы бірлесіп атарады.
Педагогика ылымы трбиені масатын жеке адамды жан-жаты дамыту, ділетті оамды з олымен ратын жне оны орай алатын етіп трбиелеу деп арастырады.
Трбиені негізгі масаттары:
а) жастарды дниеге кзарастарын алыптастыру;
) тланы рухани жне дене абілеттерін жан-жаты дамытып, эстетикалы таламдары мен сезімдерін оамны талаптарына сай трбиелеу.
Трбие оамды былыс боландытан, трбиені масаты оамны дамуымен бірге згеріп отырады.
Мектептегі трбиені басты міндеттері:
а) теориялы білімді ебекпен, мірмен байланыстыра жргізу;
) политехникалы, экономикалы, экологиялы біліммен аруландыру;
б) ксіптік бадар беру;
азіргі кезде оамдаы леуметтік жне саяси згерістерге байланысты трбиені масаты да згереді. азастан Республикасыны туелсіздікке ие болуы, аза тіліні мемлекеттік мртебе алуы, «Білім туралы», «Жастар саясаты туралы» Задарды абылдануы трбиені масатын айта арастыруды талап етеді. Сонымен азіргі кездегі трбиені масаты - дені сау, лтты сана-сезімі оянан, рухани ойлау дрежесі биік, мдениетті, парасатты, ар-ожданы мол, ебекор, іскер, бойында баса да игі асиеттер алыптасан адамды трбиелеу.
Задылы - процесті маызды блшектеріні арасын байланыстырып отырады. Трбие процесіні задылытары:
1) Трбиені оаммен байланысы;
2) Трбие мен зін-зі трбиелеуді бірлігі;
3) Іс-рекетті маызы;
4) Оушыларды жас жне дербес ерекшеліктерін ескеру;
5) жым мен жеке адамны зара байланысы;
«Принцип»сзі латын тілінен аударанда ереже, талап деген маынаны білдіреді. Трбие принциптері дегеніміз - трбие процесіне ойылатын негізгі талаптар. Трбиеші трбие принциптерін басшылыа ала отырып, трбие жмыстарын жоспарлайды, йымдастырады. Трбиені масаттылы, мірмен байланыс, жым арылы трбиелеу, трбиеленушіні тласына ойылатын талаптар мен рметті бірлігі, трбиелік ыпалдарды жйелілігі, беріктігі, здіксіздігі жне оушыларды жас жне дербес ерекшеліктерін ескеру принциптері бар.