Серпімділік кші. атты денені деформациялану трлері. Серпімділік модульі. Гук заы. йкеліс кші.

Табиатта абсолют атты дене болмайды, барлы наты денелер кшті серінен деформацияланады, яни зіні пішінін жне лшемін згертеді.

атты денені деформация трлері: сыылу деформациясы (созылу), бралу деформациясы, иілу деформациясы.

 

Егер сырты кштерді сері тотааннан кейін дене зіні брыны кйіне айтып келсе, деформация серпімді -деформациялану деп аталады.

Сырты кштерді сері тотааннан кейін дене зіні брыны алпына айта келмесе, онда ондай деформацияны пластикалы деформация деп атайды.

Деформацияланатын денені клдене имасыны бірлік ауданына сер

F

ететін кш кернеу деп аталады:

= .

S

Егер кш бетке нормаль бойымен баытталса, кернеу нормаль кернеу деп аталады, ал егер бетке жанама бойымен баытталса – тангенциалды деп аталады.

Деформациялану дрежесіні санды сипаттамасы салыстырмалы деформация, яни стержін зындыыны салыстырмалы згеруіболып табылады (клдене деформация)

= Dl ,

l

салыстырмалы клдене созылу (сыылу)

' = Dd ,

d

мндаы d – стержінні диаметрі.

Аылшын физигі Р.Гук, кішігірім деформациялану шін салыстырмалы зындыы мен кернеуі бір-біріне пропорционал екенін тжірибие жзінде длелдеді:

= E ,

мндаы Е пропорционалды коэффициенті, Юнг модульі деп аталады.

мен анытамасынан:

 

 

немесе

=Dl

l

= = F ,

E ES

F = ES Dl = kDl

l

немесе

F = -kDx ,

 

мндаы k – серпімділік коэффициенті, «–» табасы серпімділік кшіні деформациялануа арама-арсы баытталанын крсетеді.

 

[k]=1 Н/м, [E]=1 Н/м2.

 

йкеліс кші.Механикалы процестер кезінде р трлі кштер сер етеді. Мысалы: йкеліс кші, ауырлы кші, серпімділік кші. Осыны ішінен йкеліс кшін арастырайы.

андай да бір дене, баса бір денені горизонталь жазыты бетімен озалатын болса жне осы денеге баса кштер сер етпесе, онда ол денені озалысы баяулайтыны немесе млде тотайтыны тжірбиеден белгілі. Механикалы кзарас бойынша оны былай тсіндіруге болады: денеге андай да бір кш сер етеді жне осы кш оны озалысын тежейді.

 

Бл кш йкеліс кші. йкеліс кші дегеніміз – денелер тікелей жанасанда пайда болатын жне рдайым жанасу бетіні бойымен баытталатын кшті айтамыз.

йкелісті екі трі бар: сырты йкеліс (ра)жне ішкі йкеліс (сйы немесе ттыр). Екі денені зара серлесу кшін сырты йкеліс кшідеп атайды. Сырты йкеліс денелер озаланда ана емес, денелер салыстырмалы тыныштыта транда да болады. Мндай кшті тынышты йкеліс кшідеп атайды. Ал егер дене бір – біріне атысты озалатын болса, онда оларды бір – біріне атысты озалысыны мазмнына байланысты сыранау, домалау йкеліс кштері деп бледі.