Тынышты йкеліс кші.

Тынышты йкеліс кші жанасатын беттерге баытталан тепе –тедік кшіні проекциясымен аныталады. Ол осы кшке атысты пропорционалды трде, озалыс басталана дейін седі. йкеліс кшіні тепе – тедік кшіні проекциясына туелділік графигі мынындай трде бейнеленеді.

 

Ішкі йкеліс кші деп бір денені з бліктері арасындаы йкелісін айтамыз. Мысалы сйытар мен газдарды ртрлі абаттарыны арасындаы йкеліс.

Сырты йкеліспен салыстыранда мнда тынышты йкелісі жо болады. Егер денелер бір –біріне атысты сыранаса жне де ттыр сйы абатымен блінген болса, онда йкеліс сйы абатында болады. Мндай жадайда гидродинамикалы йкеліс(сйы абатты алындыы айтарлытай алы) жне шекаралы йкеліс (граничный)(сйы абатты алындыы ~ 0,1 мкм те немесе одан кіші) жайында айтылады

Сырты йкелісті бірнеше задылытарын арастырайы. Бл йкеліс беттесуші жазытытарды бдырлыымен тсіндіріледі, ал жылтыр жазытытар жадайында йкеліс молекулалар арсындаы тартылыс кшімен тсіндіріледі.

Жазыты бетінде жатан жне оан горизонталь баытта F кші

тсірілген денені арастырайы. Дене тсірілген F кші

арты боланда ана озалыса келеді.

Fуйк йкеліс кшінен

Француз физиктері Г. Амонтон жне Ш. Кулон тжірибелік жолмен келесі зады таайындады: Сыранауды Fйк йкеліс кші ысымны N нормаль кшіне тура пропорционал:

Fйк= f N,

мнда f – сыранауды йкеліс коэффициенті, ол беттесетін жазытытарды асиетіне туелді.

йкеліс коэффициентіні маанасын арастырайы. Егер дене клбеулік брышы те клбеу жазытыта орналасса, онда ол дене F ауырлы кшіні

P тангенциал раушысы

келеді.

Fуйк

йкеліс кшінен артан кезде ана озалыса

Осыдан (дене сыранауыны басы)

 

F = Fйк, немесе Psin0 = fN = fPcos0, бдан f = tg0.

 

Осыдан йкеліс коэффициенті - денені клбеу жазыты бойымен сыранауы басталан кездегі 0 брышыны тангенсіне те.

Жылтыр жазытытар жадайында молекулалар арсындаы тартылыс кші лкен роль атарып тр. Сондытан Б. В. Дерягин сыранауды йкеліс заын сынды:

Fйк=fшын(N + Sp0),

мндаы p0 – осымша ысым, ол ысым блшектерді араашытыы алыстаан сайын тез азаятын молекулалар арсындаы тартылыса байланысты, S – денелер арасындаы байланыс ауданы, fшын – сыранауды шын йкеліс коэффициенті.

йкеліс кшін азайту тсілі, ол сыранау йкелісін домалау йкелісімен алмастыру арылы жзеге асады. (шарикті немесе роликті дгелектер жне

т.б.). Домалау йкелісіні коэффициенті сыранау йкелісіні коэффициентінен он есеге дейін аз. Домалауды йкеліс кші Кулон заымен аныталады:

N

Fйк= fк

r

мндаы r – домалап бара жатан денені радиусы, fк – домалау йкеліс коэффициенті. Мына формуладан домалауды йкеліс кші домалап бара

жатан денені радиусына кері пропорционал екенін креміз.

 

Лекция

3 ЖМЫС. УАТ. ЭНЕРГИЯ