Геодезия ылымыны мні жне негізгі міндеттері
Картография жне топография
Негіздері
Оу ралы ретінде университетті ылыми кеесімен
малданан
Астана – 2016
УД 528.9
ББК 26.1
Пікір беруші:
| Е. Алибаев Г.А. Абудраманов | Геодезия жне картография ылыми зерттеу орталыыны директоры С.Сейфуллин атындаы аза Агротехникалы университетіні доценті, техника ылымдарыны кандидаты |
А.Т. Беристенов, О.К. Дюсебаев, Ф.К. Ермеков, Б.Е. Бердижаров, Э.С. Берістен, Картография жне топография негіздері, С.Сейфуллин атындаы аза агротехникалы университеті баспасы, 2016 ж. – 150 б.
ISBN _____________
(ISBN номері)
Аталан оу ралын оыту халы шаруашылыыны р саласында пайдалану масатында растырылан. Соны ішінде: жер реформасы барысында пайда болан жер пайдаланушылытарды жер клемін анытап блу кезінде "Картография" жне "Топография" ылымыны наты іс-рекеттері баяндалады.
Оулы азіргі нарыты экономика барысында шаруашылы иелеріні жерді тиімді пайдалану, даму баыттарын алдын-ала жоспарлап, картография жне топографиялы негіздерін игеру масатында тере мегеру шін растырылан.
УД 528.9
ББК 26.1
| ISBN ______________ (ISBN номері) | © © | Беристенов Алимбек Тайнагазиевич, Дюсебаев Орманбет Кулмакович, Ермеков Фараби Керимбаевич, Бердижаров Баубек Ералиевич, Эльмира Серікбайызы Берістен, С.Сейфуллин атындаы азАТУ баспасы, 2016 ж. |
Алы сз
Бл оу ралы "Картография жне топография" ылымыны теориялы жне практикалы курс бадарламасына байланысты жазылан. Сонымен атар геодезия, топография, картография сратарын тере рі жылдам игеруге олайлы.
Оу ралыны негізгі баыты –студенттерге картографиялы білім мен атар географиялы карталармен жмыс істеуді йрену мен ылыми практикалы жмыстарда олдануа дадылану.
Оу ралында теориялы, практикалы сратара р блімні басында ысаша анытама арастырылан.
Оу ралы ауыл шаруашылы мамандары соны ішінде: Жерге орналастыру, жер кадастры, геодезия жне картография мамандыында оитын студенттерге арналан.
Кіріспе
Геодезия ылымыны мні жне негізгі міндеттері
Геодезия – жерді пішіні мен клемдерін анытауда оны бетін плана, картаа тсіруде, жерді ималарын /профильдерін/ жасауда инженерлік жмыстарды жобалауда, жргізуде жне падалануда олданылатын ртрлі лшеу тсілдері туралы ылым.
Геодезия ежелгі ылымдарды бірі бола келе, зіні даму сатысында жоары геодезия, геодезия /топография/, радиогеодезия, космосты геодезия, картография, аэрофототопография жне инженерлік геодезия деген ылыми салалара блінеді.
Бларды масаты мен міндеті орта боланымен, райсысыны з объектісі, зерттеу тсілі, з теориясы бар.
Жоары геодезия – Жерді пішіні мен млшерін зерттейді жне жер бетіні рилы нктелеріні кординаталарын бір жйеде анытайды, яни елімізді барлы территориясыны мемлекеттік геодезиялы негізін жасайды. Кейінгі кезде жоары геодезияны алдында лкен мселелер ойылып отыр. Олар – жерді сілкілуіне, тауларды рылуына, жанартауларды атылауына байланысты рлытар мен теіз денгейлеріні айырмасын жне оны згеруін зерттеу. Жер ыртысыны вертикаль жне горизонталь баыттаы ыысуын баылау.
Жер бетіні шаын айматарын жазыты ретінде арап, оны лшеу жне ааз бетіне кескіндеу тменгі геодезияны /топографияны/ жмысы.
Аэросуреттер бойынша топографиялы карта жасауды дістерін зерттейтін жне оны жетелдірумен шылданатын ылым аэрофототопография деп аталады.
Жалпы жер бетіні немесе оны блшектеріні карталарын жасау жне пайдалану дістерін зерттеу – картографияны жмысы.
Кен азуда осы айтылан барлы геодезиялы жмыстарды тау-кен ісіне тн дістермен жргізу маркшейдерлік іс деп аталады.
Инженерлік геодезия рылыс жмыстарыны, табиат байлытарын пайдалануды т.б. инженерлік жмыстарды есептерін шешеді. Мнда жоары геодезияны да, топографияны да, фототопографиясыны жне маркшейдерлік істі де негіздері олданылады.
Геодезия баса ылымдармен тыыз байланысты. Геодезиялы лшеулер жер бетінде, оны ойнауында атмосфера абатында, теізде жне космоста ртрлі арнаулы аспаптар мен ралдар арылы жргізіледі. Сол аспаптарды рылысын зерттеуде, жасап шыаруда геодезия физика, механика, химия, радиоэлектроника жне т.б. ылымдарды деректеріне сйенеді. Геодезиялы лшеулерді нтижесі зіне сйкес есептеулер арылы делінеді. Соан байланысты геодезияда ылыми математикалы деу жне лшеу нтижелеріні сапасын баалауа кп кіл блінеді.
ылым мен техниканы дамуына, оамны ркендеуіне байланысты соы кезде геодезияда автоматика, телемеханика, радиоэлектроника ке орын алады.
Жер жніндегі ылымдар зара тыыз байланысты. Жерді лем кеістігіндегі бір ттас дене ретінде алып араанда, геодезия астрономияа, оны саласы - планетаралы космогонияа сйенеді. Жерді рельефін, оны геодезиялы абытарын, зоналарын зерттейтін география, геология, гравиметрия, геоморфология сияты ылымдар геодезиямен штасып жатады. Бізді елімізде пайдалы азыналарды мол оры бар. Бл байлыты халы игілігіне жмсауда тау-кен ндірісіні алатын орны зор. азіргі тау-кен ндірісі жоары дрежелі техникамен жабдыталан, ебек німділігіні жедел суін жне халы ажеттерін нерлым толыынан анааттандыруды амтамасыз ететін халы шаруашылыыны бір саласы болып есептеледі. Осыан байланысты маркшейдерлік іс алдында кендерді тиімді пайдалану, маркшейдерлік-геодезиялы жмыстарды жргізуді тсілдері мен техникасын жоары ктеру, алдыы атарлы автоматтандырылан маркшейдерлік-геодезиялы аспаптарды пайдалану міндеттері ойылып отыр.