ОЫТУ МЕН ТРБИЕЛЕУДІ ПЕДАГОГИКАЛЫ ЖЙЕСІ 6 страница

Реабилитация - дамудаы кемшілікті медициналы ралдарды кмегімен алыпа келтіру процесі. Реабилитациялау процесінде ауруды серінен болан кемшіліктер компенсацияланады.

леуметтік бейімдеу (латын тілінен аударанда rehabilitas) керексізді, абілетті алыпа келтіру дегенді білдіреді. Медициналы-педагогикалы маынада аномальды баланы леуметтік ортаа осу, оны психофизикалы ммкіндігіне арай оама, ебекке араласуа дадыландыру процесі.

1990-шы жылдары еліміздегі леуметтік-саяси ыпалдарды серінен мемлекет ндылытарын баалауда адам ыын, бала ыын, мгедектер ыын мойындау, ммкіндігі шектеулі тлалар мір сретін бірдей оамды мойындаудаы згерістер анытала бастады. Мемлекетті мгедек жандара аморлы крсету талаптары психологиялы-педагогикалы кмек мазмныны лсіздігіне сыни кзарастар таныта бастады. Айматы дегейде бірте-бірте практикаа психологиялы-педагогикалы кмекті дстрден тыс формаларын енгізу ола алына бастады.

Ресей Федерациясында Білім беру Министрлігіні бйрыына сйкес 1992 жылы оытуды компенсаторлы трі енгізіліп, леуметтену процесіндегі дезадаптация жадайларыны белгілері аныталды. Осы уаыта дейін тзету сыныптары психикалы дамуы кешеуілдеген балалара ана арналса, тртібі иын балалара арналан тзету сыныптары ашылды. Екі жылдан со коррекциялы-дамыта оыту концепциясы, яни тзету сыныптарыны дамуы жола ойылды.

Оушыны мектепке дайындыын анытау, отайлы педагогикалы жадайларды жзеге асыру жалпы педагогика, дефектология, физиология, психоневрологиялы ауруларды клиникасы, леуметтану пндеріні бірігуімен жзеге асады. Бала тласыны ерекшеліктерін жйелі трде талдау бала дамуындаы кемшіліктерді ана емес, жеке даму динамикасын, кемшіліктерді себептерін анытауа ммкіндік береді. Диагностикалау жмыстарыны міндеттері кеес беру-диагностикалау арылы педагогикалы процесті коррекциялы-дамыта оыту баытында рылуына, профилактикалауа, бала денсаулыын шынытыруа, оу-трбие процесіні топты, жеке трлерін йымдастыруа ммкіндік береді. Отайлы трде педагогикалы жадайлара тадау жасауда баланы жеке ерекшеліктерін ана емес, жас ерекшелік кезедерін де есепке алуымыз керек.

Дамудаы екінші кемшілікті алдын алуда жргізілетін коррекциялы-педагогикалы міндеттер білім беруді арнайы ралдарыны кмегімен кемшілікті коррекциялау, компенсациялау процесін жзеге асырады. Себебі, дамудаы кемшілікті серінен болан жаымсыз жадайларды тзетуде білім беруі мазмны мен формалары аныталады. Мысалы,есту абілеті бзылан бала бойындаы кемшіліктерді тзетуде осымша пайда болан кемшіліктерге де назар аударып, есту алдыын дамыту, ауызша сйлеу тілін алыптастыру, сйлеу рекетіне баулу, ерін имылынан оуа дадыландыру, байланыстырып сйлеуге йретудегі коррекциялы-педагогикалы олдау жмыстары жргізіледі. Сондытан білім беру бадарламаларыны оу материалдарын игертуді ана емес, леуметтік бейімдеу, кеістік пен уаыт арасындаы бадарлау дадысын алыптастыру, з-зіне ызмет ету, трмысты дадыларды игерту, арым-атынасты трлі формаларын игерту, тртіп нормаларын игерту жмыстары йымдастырылуы тиіс.

Интеллектіні саталу дегейіне арай ммкіндігі шектеулі тлалар білім беруді трлі дегейде игерулері ммкін. Мысалы, саыраулар, нашар еститін балалар, соырлар, нашар кретін балалар, тірек-имыл аппараты бзыландар, эмоциялы-ерік сферасы мен тртібі бзыландар, крделі тіл кемшілігі аныталан балалар орта білімді игерумен шектелмей, орта жне жоары ксіби білімді игере алады. Интеллектісі бзылан тлалар арапайым трдегі жалпы білімді игеруде дайындытан тіп, интенсивті трдегі интеллектуалды ммкіндікті ажет етпейтін мамандыты игеруге абілетті.

Аыл-ой дамуындаы кемшілікті крделі дегейі аныталан тлалар жеке дамыту бадарламасы бойынша білім алып, даму ерекшеліктеріне арай гигиеналы, арапайым трмысты дадыларды, арапайым ебек дадыларын игереді. Арнаулы білім беруді мазмны дамудаы кемшілікті ерекшелігіне ана емес, жас ерекшелік кезеіне байланысты рылады. Осы жадайлара байланысты арнайы білім беру мекемелеріне арналан оу жоспарларынан бірнеше ерекшеліктерді байауымыза болады.

Жалпы білім беру циклындаы бадарламалар бойынша пндер тізімі жалпы білім беретін мектептерге сас келеді. VIII трден баса арнайы білім беру мекемелеріні трлері цензалы білім береді. Кейбір блімдерді оытудаы саат сандарыны ысаруы байалады. Кейбір жадайларда, мысалы, арнайы мектепті V трінде шет тілі оытылмайды

Коррекциялы баыттаы пндерді оытылу ммкіндігі шектеулі балалар дамуыны сипатына арай аныталады. Мысалы I, II трлердегі мектептерде «Пндік-практикалы оыту», III, IV трінде «Кеістікті бадарлау», VII трінде «оршаан ортамен таныстыру жне тіл дамыту», VIIІ трінде «леуметтік-трмысты бадарлау» пндері оытылады. Коррекциялы пндер бастауыш звеноа арналан оу бадарламаларына енгізілгендіктен, бастауыш буындаы оытуды затыы 4-5 жыла созылады. Оу жылыны жалпы уаыты 10-12 жылмен есептеледі. Осы уаыт аралыында арнайы мектеп оушылары (VIIІ трін оспаанда) жалпы білім беретін мектепті 9 – шы сыныбына арналан оу бадарламасын игереді. Ебекке дайындау пндері бойынша арнайы мектептерде ебекке баулуа ерекше мн беріледі. Ебекке баулу сабатары бастауыш сыныптан бастап жргізіледі, 5 – ші сыныптан бастап баланы ммкіндігіне арай ебекке баулу сабатарын тередетіп оыту басталады. Мысалы, VIII трдегі мектептерде оушылар шеберхана ісі, ааш шебері, ая-киім шебері мамандытарымен танысады.

Баылау сратары мен тапсырмалары

1. Коррекциялы-педагогикалы процесті рылымды компоненттерін атаыз.

2. Ммкіндігі шектеулі балаларды коррекциялы оыту мен трбиелеудегі диагностикалау, моноторинг жмыстарыны мнін ашыыз.

3. Арнаулы (тзетім) мектептеріне арналан оу жоспарлары мен оу бадарламаларыны рылу ерекшеліктеріне сипаттама жасаыз.

4. Цензалы білім беру арнаулы мектептерді ай трінде жргізіледі?