Тапсырма. Мтінмен жмыс

Экономика (грек. oikonomia – шаруашылыты жргізу нері) ымы алашында й шаруашылыын жргізу туралы за дегенді білдірген. азіргі кезде бл ым одан лдеайда ке маынада: ндіріс, ттас халы шаруашылыы, жалпы ндірісті р саласы, аражат-аша айналысы, т.б. байланысты айтылады. Біздер экономиканы ке клемде, оамды ндірісті жйесі деп тсінеміз. Экономика ымы материалды игіліктер ндіру, айырбастау, блу жне ттыну рдісі кезінде адамдар арасында пайда болатын ндірістік атынастарды сипаттайды. Экономикалы атынастар зге оамды атынастарды айындайды, оларды базисі болып табылады [4,53б].
Экономика ылымы е ертедегі ылымдарды бірі. Алаш рет экономия термині III асырда ертедегі грек ойшылдары Ксинофонд жне Аристотель ебектерінде пайда болды. Кп асырлар бойы “экономия” (ойканомия) сзі й шаруашылыын йымдастыру жне жргізу ережелерін амтыан. Сонымен атар жалпы лтты мемлекеттік шаруашылыты жргізу ережелеріні аныталуын ажет етті. Осыан байланысты экономия ымы жаа мнге ие болып, саяси экономияа айналды.Ол грек тілінде “полис”-мемлекет, “ойкос”- й шаруашылыы, “номос”- за дегенді білдірді. Саяси экономия ымын алаш енгізген Антуан де Монкретьен болатын. 1615жылы оны “Саяси экономия трактаты” деген ебегі жары крді. Мнда мемлекеттік шаруашылыты жргізу кеестері мазмнданан. Саяси экономия ылым ретінде XVI-XVII асырларда пайда болан. Бл кезені алашы ілімі Меркантелизм (итальян сзі – саудагер, кпес) болды. Осы ілімні негізгі мазмны байлы кзі тауар мен аша айналымы саласында болды деп есептелінді. Меркантелизм екі кезенен трды: алашы кезе – аша балансы теориясын сынды, оан сйкес олар елден ашаны сырта шыаруа тыйым салу ажеттілігін сынды; соы кезе – меркантелистер тауар айырбастау сферасын зерттеуге кшті. Алашы меркантелистерден айырмашылыы олар ашаны шетке шыаруа тыйым салмады, ндірістік тауарларды экспортын кбейтіп, протекционизм саясатын жзеге асыруды сынды. Протекционизм – лтты экономиканы орау. Меркантелистер кілдеріне Монкретьен, Стафорд, Мен, Фосашков жатады. Айналыс аясындаы баыттарды жаулап алып, буржуазия аясына теді. Оны мні байлыты кзі ндірілген игіліктер тек айырбасталатын сауда сапасы емес, ндіріс болып табылатыны длелденген. Шынайы байлы - аша емес, тауар. Ол идея алашы рет физиократтар (физио-табиат, кратос-билік) ебектерінде пайда болды. Осы мектепті басты тласы – Франсуа Кене. Ол лтты байлыты айнар кзі ауыл шаруашылыы ебегі деп есептетеді. Кейінен бл сратар Уильям Петти, Давид Рикардо, Адам Смит ебектерінде арастырылады. Олар лтты байлы тек ауыл шаруашылыы ана емес, барлы ндіріс саласындаы ебектен крінетінін айа етті.

Тапсырма:

I. Мтінмен жмыс.

Экономика деген не?

 

Экономика – “й шаруашылыын жргізу нері” деген грек сзі.

Жеке адамны, отбасыны, бкіл оамны бірлігі экономикадан трады.

Экономиканы білмей, й шаруашылыынан бастап халы шаруашылыына дейін басару ммкін емес. Экономиканы мынадай трлерін ажыратамыз:

1) Отбасы экономикасын жаняны р мшесіні ебекпен тапан табысы райды. Ол тамаына, рухани мдделеріне, жол жне птер аысына таыда баса тіршілікке ажетті мтаждарына жмсалады. Мадай терімен келген табысты орынды жеріне немдеп жмсаан жн.

2) лтты экономика тмендегідей салалардан трады: нерксіп, ндіріс, ауыл шаруашылыы, клік, рылыс жне сауда. Экономикалы аума санатына мыналар жатады: кімшілік басаруды еркін тауар – аша айналысы жзеге асырылатын аумаы, уе кеістігі, мемлекеттік балы аулауа, шикізат, отын ндіруге айрыша ыы бар ауматы су мен континенттік айран жатады.

3) Нарыты экономика дегеніміз зіні ішкі рыногына ие бола отырып, лемдік рынога шыу. Оны задары:

а) тауарды сатуда, сатып алуда, ндіруде сыныс пен сранысты ескеру керек;

) сапалы тауар ндіру арылы бсеке шартына жауап бере алу;

б) баа белгілеу процесін басара алу;

4) алтарыстаы экономика ресми экономикалы процестермен атар жреді. Ол ылмысты экономика (заа арсы жне ашы трде тыйым салынан) жне бркемелі экономика (салытардан жалтаратын жне табыстарын жасыратын).

Бізді халымызды масаты – алдыы атарлы, туелсіз ркениетті оам ру. лемдік рынокта з еліні тауарларын таныту. Отанды тауарлар шыаратын ндірісті дамытса, жмыссызды болмайды.

1-тапсырма. азаша-орысша сздікті пайдаланып, мтін бойынша таырыпты сздік раыз:

тіршілік, мтаж, немдеу, райды, мдде, экономикалы санат, рухани, ндіру, бсеке шарты, тыйым, жалтару, ркениетті, ажырату, дамыту, сраныс, сыныс.

2-тапсырма. Ерекше дыбыстары бар экономикалы терминдерді атап, сол дыбыстарды ажыратыыз:

 

 

 

3-тапсырма. Сздердегі тл дыбыстара назар бліп, жазылуын есте сатаыз: сраныс, сыныс, заа арсы, ндіріс, нерксіп, шикізат, оам, туелсіз, айрыша ы, тыйым.