Трансформаторларды ошауламалары

Трансформаторлар зі таайындауы бойынша кштік, лшейтін, сынайтын, дейтін, т.б. трлерге блінеді. Таайындауына арай олара ойылан талаптар да ртрлі. Конструктивті орындауы бойынша олар май толтырылан, газ толтырылан, уелі (ра) трлеріне блінеді. Жоары вольтты кштік, сынайтын трансформаторларды кбісіне май толтырылан. 6.1. суретте ш фазалы кштік май толтырылан трансформаторларды рылымы крсетілген. Осы суретте крсетілгендей трансформаторларды орамалары мен ошаулаумалары трансформатор майына орналастырылан. Бл май екі функцияны атарады: 1) ошауламада электр рісіні тесіп ту кернеулігін лкейтеді; 2) трансформаторларды ыздырылан блшектерінен жылуды бліп жіберетін шартттарды тудырады.

Бакты ішіне орналастырылан ошаулама сырты серлерден сенімді оралынан, сондытан осы трансформаторларды ашы ауада стауа болады. 6.2. суретте майлы трансформаторларды ошаулама топтасуы крсетілген.Трансформаторларды сырты ошаулама ткерме ошаулаыштармен (вводтармен) жне ртрлі фаза мен кернеудегі ткерме ошаулаыштар шыны жне трансформаторларды жерлендірілген блшектермен араларындаы ауамен амтамасыз етіледі. ткерме ошаулаыштар штарыны арасындаы ашыты ра кернеу (U_c) жне импульстік кернеу кезіндегі ауа аралыын тесіп ту болмаан жадаймен аныталады. Егер де ткерме ошаулаыш штарында электр рісін дегейлейтін экрандар орналаспаан болса, онда ауа аралыы шкір – шкір деген электродтармен аныталады (сол екі электродты араашытыымен). Егер де ткерме ошаулаыш штарында экран болса, онда ауа аралыыны есептелуі электр рісі лсіз біркелкі емес деген шарт бойынша есептеледі. Ішкі ткерме ошаулаыш штарыны арасы май тосауылды болып орындалады. Орамалардан брын блінетін ошауламалар кабельдік ааздар мен лакоткань деген заттардан жасалады. Трансформаторлардаы ауыстырып осыштар трансформацияны коэффициентін згертіп труа арналан. Ауыстырып осыштарды ошауламалары реттеу брыштара сер ететін кернеумен аныталады.

Бас ошаулама – берілген орамамен кршілес орамаа дейін жне трансформаторларды жерлендірілген блшектеріне дейінгі ошаулама.

Бойлы ошаулама – ораманы ртрлі блшектеріні з арасындаы ошаулама: орам, абат, катушка арасындаы.

Бойлы ошаулама негізгі екі элементтен трады: витковая жне катушка ошауламалара. Басты жне бойлы изоляцияны конструктивті жасалынуы ораманы трімен, сыйымдылы оранысты болуымен, нейтральді (бейтарапты) режимімен аныталады. рылысыны

(конструктивно) жасалынуы бойынша трансформаторды орамасы ораушы жне цилиндрлік текше трлеріне блінеді.

 

 

 

6.1 Сурет - ш фазалы ш орамалы

110/38.5/11кВ трансформатор

 

1-110 кВ ктерме; 2-35 кВ ктерме; 3- ошаулаушы цилиндр; 4- 11кВ-ты ктерме; 5- ауыстырып осышты жетегі; 6- газ шыатын быр; 7- май кеіткіш; 8- магнит ткізгіш; 10- 110 кВ-тік орама; 11- 110 кВ ораманы экрандайтын орамдары; 12- термосимфонды сзгі; 13- арбаша; 14- бак; 15- бырлы радиатор; 16- озалтыш- желдеткіш. Орауышты орамаларды ткірмесі е аяында немесе ортасында орналасады. Орауышты орамаларды салындату бабы цилиндрлікке араанда арты, неге десе май орауышты жасы жуып-шаяды жне ыса тйыталуа стамдылыы те жоары. Біра та бл орамаларда цилиндрлік текше орамалара араанда импульсті кернеу сер еткенде потенциалдарды таралуы біркелкі емес. Цилиндрлік текше орамалар ауыспалы режимдерде текше бойымен кернеуді таратуыны біралыптыы орауышты орамалара араанда жоарыра, сондытан бл цилиндрлік текше орамаларды те жоары кернеулерде пайдаланан дрыс. Осы орамаларды кемшілігі сол, тоты ыса тйыталуын механикалы тратылыы тмен жне салындатуы нашар. Цилиндрлік текше орамаларды сынайтын, лшейтін жне уаты тмен кштік трансформаторларда пайдаланады. Трансформатор орамаларыны электрлік ошауламасы май тосауылды немесе май ааздан жасалынады.

Май тосауылды ошауламаны тесіп тетін кернеуі май абатшаларымен аныталады. Майды электрлік беріктігі аазмай ошаулаудан тмен боландыынан, май тосауылды ошауламаны клемі ааз майдан лкен болуы керек.

 

 

 

Май-тосауылды изолияцияны ішінде бос уыстар бар, сондытан орамаларды аып тратын маймен суыту жадайы жеіл. ааз май изолияцияны электрлік беріктігі май-тосауылды изоляциядан жоары боландытан ааз майды алыдыын тмендетуге болады. Біра та ааз май ошауламада май еркін жре алмайды (циркуляция), сондытан ораманы суыту иыныра. Кейбірде осындай ошауламада уыстар (канал) жасайды. Мндай трансформаторларда изоляцияны млшерлері май каналында рсат етілген рісті кернеулігімен белгіленеді, сонда орташа кернеулік тмендейді. Тосауылдар электрокартоннан жасалынады жне электр рісіні кш сызытарына перпендикулярлы орналасады. Трансформаторларда электр рісіні конфигурациясы крделі, сондытан тосауылдар ртрлі болады. Негізінде ш типті тосауылдарды олданады: цилиндрлік (текше) тосауыл, жалпа тыыры жне брышты тыыры. Тосауылдарды саны номиналды кернеуге байланысты. Кбінесе цилиндрлік тосауылдарды бакелиттен жасайды.

Газ толтырылан трансформаторларда бакты ішінде ошаулама ретінде 0,2-0,3 МПа ысымда істейтін электрлік беріктігі жоары газдарды пайдаланады. Олар элегаз, фреон жне т.б. перфторланан газдар. Осы газдарды 0,2-0,3 МПа ысымында электрлік беріктігі трансформаторлы майды беріктігіне жаындайды. Жоары беріктікті газдарды трансформатор орамаларын айналып ткендегі жылулыты брып суытуы майды суытанынан екі есе кем. Егерде 0,2-0,3 МПа ысымында айнау температурасы 50-80°С - да айнайтын фреонды олданса, орамдарды суытуа едуір кбейту болады. Бл жадайда трансформатор сйы фреонмен толтырылады. Орамалар 60⁰ – 90⁰С-а дейін ызанда фреон айнайды. айнап тран сйытара жылулыты туі жай газды конфекциясына араанда 100-1000 есе жоары болады. айнаан кезде сйыа жылулыты туі 100 есеге дейін кбейеді де, трансформатор интенсивті суыйды. Сол кездегі пайда болатын газ трансформаторды тбе жаына жиналып конденсатора арай беттейді. Осыдан пайда болан конденсат трансформаторларды багына баытталады. Трансформаторды салындауын крсеткен слба фреонны газ кйіндегі жоары электрлік беріктігін пайдаланады. Фреонды олдану трансформаторды габаритін жне салмаын едуір тмендетеді. Сйы конденсатты жылу беру коэффициентіні жоарылыынан конденцациялы рылысы компакті болады. Газ толтырылан трансформаторлар жылжитын ондырыларда, мысалы айнымалы тоты электровоздарда олдалынады. Газ толтырылан трансформаторларды изоляциясы май толтырылан трансформаторларды трлеріне сйкес.

Ауа трансформаторларыны багы болмайды, оларда ошалама ретінде атты диалектриктер мен ораманы сыртындаы ауа бірге жреді. Трансформатор орамасыны изоляциясы оршаан ортаны серінен болады, яни суланып, былануы ммкін. Сондытан бл трансформаторларды жабы орындарда (помещение) олданады. Осы трансформаторларды изоляциясы суа, ылалдылыа тзімді болуы керек. Кейбір трансформаторларда эпоксид немесе кремний органикалы компаундтан жасалынан атты изоляцияларды пайдаланады. Компаундты йып, атырып тастаан орамаларды ошаулануы жне герметизациясы ( су тпеуі) кшті болады. Осындай трансформаторларды жасап шыару оай боландытан, бларды олдануы 35 кВ-а дейін лшеуіш трансформаторларда ке тараан. Эпоксид компаудты негізінде кш трансформаторлары шыарылмайды. Эпоксид компаудты кемістігі сол температура тскен сайын ішкі механикалы кернеулері лаяды. Жмыс режимінде трансформатор орамаларыны бойлы изоляциясына кернеуді аздау млшері сер етеді. Мысалы, кернеу екі кршілес орамдарды арасындаы потенциалдарды айырмасы жмысты болса да 30-50 В - тан аспайды. Бойлы изоляцияа сер ететін лкен кернеу, ол алышебі тік - импульстік кернеу. Басты ошауламаа жоары айнымалы жмыс кернеуі мен асын кернеулер сер етеді. Басты ошауламада е жоары импульстік кернеу жмыс кернеуден жерлендірілген бейтараптамада 20%, ал ошауламаланан бейтараптамада 80%-а асады.