Кмір ндіру технологиясы

 

ндірістік кмір, бос жыныс кйінде абаттасып шгінді трде жатады. Шгінді жынысытар кмір белбеуі, брыштап орналасады. Шгінді пласталар клдененен жатуы, кмірді белбеу жасайды делінеді. Осыан байланысты ш тобы болады: шымдалан клбеу ламасы 0-25°; екіш – 25-45°, тік ламалы 45° -тан 90°-а дейінгісі.

Клбеу лау брышы кмірді пайдалы азбаларды тадамалы орналасуы.

Шгінді жынысты абатты (аттылыы) трт топа блінеді: те жа – уатты алыдыы 0,5м, жа – 0,5-ден 1,3м, орташа уаттысы 1,3-тен 3,5м жне уаттысы 3,5-ден жоары одан жоары алыдыта. Жынысты абатты уаттылыын жне клбеу брышын ртрлі дістермен анытайды, ал азып алу механизациясыны дрежісі азу рдісіне жне жмыс істеу жадайына байланысты.

Таудаы жиынтыты ндірілуі (тік клбеу клдене) жне жер астыны техникалы, жер бетіні рылысы кмір азудаы жер асты дісімен, жер асты шахтасы деп аталатын, ал руданы алу - рудник деп аталады.

Жер астынан ндіру топтарынын мынандай трлері бар:

1. Жер бетіне ндіріп шыару, оан ыма, тік азалан , сл клбеу азылан , салау(скважина) етіп азу сияты ндіру жолдары.

2. Бірден жер бетіне шыармай ндіру. Оан: штрек ( жерді горизонталь бойымен азылан), бремсберги (ылдилап азу), клдеен азып ндіру(квершлаг).

3. Тазалап ндірудегі забой (рудниктегі шахта блімі) , ол кмір немеме азба жатан жерде шнырлау.

4. ызметтік камера жне опанды ала, оан жататындар: су тартыш (насос ), машиналы, диспетчерлік, кту камералары, медпункт, электровоз депосы, поезды ртке арсы кресу камерасы т.б.

Кмір ндіруді механикаландыруа ажетті рал жабдытар, машина- лар, керек жаратар, оларды тасымалдаушылар бріде рудник алаынан алынады.

Жер бетіндегі шахталы рылымдара: опан стіндегі имарат, бункерлі эстакада (жк тсіру, тиеу ондырылары), компрессорлар, электрлі подстанция, бас желдеткіштер, кімшілік-трмысты комбинаттар.

Кмірді жер астындаы кен орнынан ндірілуі, кен орны ашыланнан басталады.Осы масатта бос тау жыныстарыны крделі рылыс деп аталатын, кмір пластынан ндіріледі. Тау жыныстары ашылан со, пайдалы азбалардан шнырды тазартып алу шін дайындайды. Осы жмыс зіні атына сай ндіруге дайынды деп аталады. Тазалы жмыстарынан со, кмір шырлауа кіріседі.

Кмір шырындаы кмір бліктеріндегі жмыстарына шыл кірісуге: керту, опыру,бастырмалау, тасымалдау шін кеістікті тазалайды, забойлы кеістікті бекітеді.

азіргі уаытта тау машиналары мен механизмдерін олдану кптеген жеілдіктер берді, шахтерлар шін ебек німділігі артты.

Тау технологиясында тазалау жмысы е бастысы. Оан жататындар: кмірді опыру, конвейрге бастырмаланатын тиеу, кмір оятын орыннан (лава) азылан кен орнынан (штрек) зына бойынан тасымалдау, забой кенейтілген блігін бекіту жне жабындыны баыттау. Бізді елде, кмірді шыаруды 4 трлі дісі бар: олмен, брылау, гидравикалы жне механикалы.

олмен алу дісінде пневматикалы баламен опыруды пайдаланады, ол шектеулі жмыс, ол азір демелі трде механикамен ауыстырылды.

Жарылыш брылау дісі, аса уатты пласттардан, ламалы ндіру.

Кмір шырынан гидравикалы діспен алу, жаа технологиялы кмір алынатын ндірісте олданылуы рал жабдытарды сапалыы шін гидроманитормен насостар олданылады.

Гидравикалы ойып алуда, гидравикалы опару, гидравикалы, гидравикалы брылау олданылады. Гидравикалы опаруда - кмір алу опарып брылаумен жргізіледі, ол шін тау массасын сумен шаяды, ондаы су ысымы 25-40 атмосферадан ары арай гидро-транспартировкамен бетін шаяды.

Механикалы гидравикалы шырлау, кмірді комбайнмен опыру, сумен, шапшытып шайып, ол 2-6 атмосфералы ысыммен орындалады. Гидравикалы шырдан опырып, кертіп жне сумен шапшытып шаюды 80-90 атмосфералы ысыммен жргізеді.

Гидравикалы дістерді олданылуда ебек німдегі артады, ебек ауіпсіздігі саталады, біра оны олдану кенінен олданылыланмен кейбір таулы геологиялы жне климатты жадайлара кедергі жасайды.

Кмірді алудаы механикалы діс кмір ндірудіі негізгі дісі болып табылады. Ол кбіне машина, комбайн арылы комплексті трде ндіріледі.

Машиналы механикалы жолмен кмір ндіру процесі кмір пластыларын шауып, кмір шырларын жасау шін брылау дісі олданылады. Конвейрге тиеу олмен жргізіледі, сондытан кесетін машина шектеулі ана жмыс атарады, ол тау-геологиялы жадайда крделі, йткені комбайн жне комплексті трде жргізу азір олданылмайды.

Кмірді алатын комбайндар, ол тау машиналарыны осынды трлері (комбинациялы), сол мезгілде пайдалы азбаларды бзады, сйтіп ырыш комбайна блшектеп тиейді. Ол комбайндар ке клемде (1м-ден кп),тар клемдерді (1м-ге дейін) амтиды.

Кмірді жартасыны ндірілуі, кмір ндіретін машиналарды комплексті трде здіксіз жргізіледі, ол тар клемді комбайн, гидровицитті, автоматты озалмалы, озалмалы ырыш комбайн, гидро жне электро жабдыты конвейрлер олданылады.

Кмір алатын комплексті механикаланан рдісті олдану, оны ендіруге ол жеткізу керек. Кмір шахталарында комплексті типті, ртрлі тау-геологиялы жадайда механикалы машиналар бар: КМ-87Э, КМ-81В, КМ-120, К-1МКС, т.б азіргі кездерде кмір ндіру технологиялары жетілдірілген, технологиялы дегейі жоары. Тіпті адам олымен істелмейтін машиналарыда КМД, БУГ бар. Щитті агрегаттар, пластыларды ірі тік латыштар олданылады.

Кмір ндіруді барлы тсілдері кмір пластыларын жонатын ондырылар арылы орындалып, барлы процестер механикаландырылан.

Брыны дстрлі кмір ндіруде механикаландырылып ке трде кмірді борпылда массасы да осындай олданыстармен іске асырылды.