Бір туліктегі дені сау адамны ауыза ажеттілігі
Таматану жне науастарды таматандыру
Таамны рамы
Таматану азаны физиологиялы ажеттілігі болып табылады.
Адам азасына ажетті заттарды таам арылы алады, олар ауыздар, майлар, кмірсулар,минералды заттар,витаминдер жне сулар.Осы заттарды барлыы крделі алмасу рдісіне атысады.Ауыздар,кмірсулар азаны энергиямен амтамасыз етуде басты ызмет атарады.
Азаны энергетикалы заттармен амтамасыз ету.
Метоболизм процесінен ауыздан, майдан, кмірсулардан энергия блінеді,олар нарлыпен лшенеді. Азадаы 1гр ауызды тотыуынан 4ккал, 1гр майдан- 9ккал,1гр кмірсудан-4ккал, 1гр майдан-9ккал,1гр кмірсудан-4ккал. Таам нарлыы арнайы кестемен крсетіледі.
Бір туліктегі таамды заттара дені сау адамны ажеттілігі Суточная потребность здорового человека в питательных веществах
Дені сау адама туліктік лестегі жануар ауызыны млшері крсетілген алыпа сйкес растыруы керек 100-120 г, сімдік -40гр,жануар майы 85-90 гр, сімдік 10-15 гр ,кмірсулар 400-500 гр, трт мезгіл таматануда жалпы таам салмаы 3кг дейін жетуі ажет.
Физикалы жмыспен айналыспайтын ауруханада жатан науастарда таамны нарлыы алыптан аспау керек.
Барлы таматарда энергиялы ажеттілікпен ана шектелмейді . Белоктар, майлар,минералды заттар лпалар мен тіндерді ызметін алпына келу шін «рлысты» заттар болып табылады.
Ауыздар - негізі тірі клеткалар , ферментер мен гормондар рамына кіреді, тыныс алуа, блшы еттерді жиырылуына жне босасуына атысады, азаны микробтар мен вирустардан орайды .
Рамында ауызы бар таамдар
Ауыздар жануар таамдарыны ( ст, ет, балы) жне сімдіктерді ( нан, жарма, брша) рамында кездеседі.
Бір туліктегі дені сау адамны ауыза ажеттілігі
Ресейде физикалы жмыспен жне спортпен шылданбайтын 18-29 жастаы дені сау адамны 1 кг дене салмаына тулігіне орта есеппен 1,0 г ауызды ажет етеді. Европада жне АШ -та ауыза ажеттілік тмендеу, 1 кг дене салмаына -0,75-0,85 г ауыз , жалпы ауыз млшерінен жануар ауызы 50 пайызын райды ( ресейде -55 пайыз).
Майлар-азаны негізгі энергия кзі болып табылады. Клеткалы мембраналдарды , нерв тіндеріні негізгі компаненті . Майлар арылы азаны мір сруге ажетті заттары: А,Д,Е, друмендері, ауыстырылмайтын май ышылдары, лецитин тсіп отырады.Майлар минералды заттар мен майертетін друмендерді жасы сіірілуін ажет етеді.Майлы тіндер - знергиялы заттарды жиналуы кзі. зіргі кезде экономикалы дамыан елдерде таматануда жануар майлары кп млшерде олданыалады.
Кмірсулар-таматану мзіріні негізгін райды жне 50-60 пайыз энергияндылыпен амтамасыз етеді. Кмірсулар негізі сімдік таамдарында саталады. Клетчаткалар ,пектиндер, гемцеллюлозалар ішекте орытылмайды да энегия кзі болып алады.Осы полисахаридтер брыны аты «бласты заттар » таамды талшытарды негізгі рамы болып табылады жне кптеген ауруларда негізгі ызмет атарады.
Кмірсуа туліктік ажеттілік дені сау 18-30 жастаы ерлер мен йелдерде 360 жне 300 г, немесе 1 кг алыпты дене салмаына 5г. кмірсуларды жалпы 80 пайыз млшері крахмалда ( днді таамдар, брша, картошка ) 15 пайызы - жеіл ортылатын жай кмірсулара , ант жне рамында анты бар таамдарды осанда, 5 пайызы - таамды талшытара (жеміс- жидектер, дндер) .
Сулар-тамады мзірлерді ішінде сулар зат алмасуа , таамны орытылуына, жылу реттеуді амтамасыз етуде е маызды ызмет атарады.
Су адамны дене салмаыны 2/3 блігін райды егер азада 10 пайыз су жоалтатын болса, міріне ауіп туады.Суа ажеттілік таматану сипатына жне ебегіне, климатына, денсаулыына жне баса да факторлара байланысты. Орта есеппен аланда ересек адамны суа ажеттілігі тулігіне 2,5 литр. Адам 1-1,5 л суды сйыты (сорпа, чай, компот ) арылы алады, таамды заттардан 0,3-0,4 л азаны зат алмасуы кезінде алады .
Минералды заттар.- (Натрий,калий, кальций ,фосфор, темір, магний ) - азаны алыпты мір сруіне жадай жасады . кальцимен жне фосфор блшы
Друмендер- таамды мзірді е негізгі рамы болып табылады .
Азаны мірсруін алыптастырады . тамата друмендерді жеткіліксіз тсуінен гипо- немесе авитамоз пайда болады.
1. Таматану –бл
1. Организмні тіршілігіне алпына келтіруге жне оны терминалды жадайдан шыаруа баытталан шаралар жйесі.
2. Организмні физиологиялы ажеттілігі табылады адамды энергиямен амтамасыз ететін организмні суы жне дамуына жетті материал болып табылатын+
3. Организмні жылуды тзу жне бліну реттілігін рдіс
4. Науасты тамапен емдеу
5. Зат алмасуын реттейттін рдіс
6. Науасты азасын механикалы аялау
7. Науасты азасын химиялы аялау
8. Науаса сйы тама беру
2. Науастарды таматандыру кезінде таамны сырты трі андай болу керек ?
1. стелді толы жабдытау +
2. Таамны иісі
3. Дене ызуы+
4. Каллориясы
5. Дмі +
6. ысымы
7. Иісі +
3.Рационды таамны ережесіне жатады:
1. Кніне 3 рет таматанады
2. Таама рафинадталан майды олдану
3. Таамды бір уаытта олдану +
4. Таамды тоты сезімі пайда болана дейін олдану
5. Таамды олданан со озалыс жасау +
6. йытар алдында 2-3 саат брын таамды олдану
7. йытар алдында 1 саат брын таамды олдану
8. атты тойып таматанбау +
4. Диетсестраны міндетіне жатады:
1. Мзірлік тізімді растыру +
2. Таамды німдерді сатып алу
3. Таайындалан емдмдік мзірді баылау
4. Науастарды таамдарын сатауды баылау
5. Асхана мен тама тарату блмесіндегі санитарлы жадайды баылау +
6. Пищеблоктаы ызметкерлерді медициналы баылау +
7. Мейірбикелерді медициналы баылау
8. Таам алдытарын жою
5. Порционикте крсетіледі:
1. Блімшедегі ауыр халдегі науастарды санын
2. Блімшедегі науастарды жалпы саны +
3. й таамдарымен таматанатын науастарды жалпы саны
4. Емдмдік стелді нмері +
5. Блімшедегі емдмдік стелді ерекшелігі
6. Наты емдмдік мзір таайындалан науастарды саны +
7. Шыарылан науастарды жалпы саны
8. Шыаруа дайындалып жатан науастарды жалпы саны
6.Палаталы мейірбике баылайды:
1. Пищеблок ызметкерлеріні жмыса жіберілуі туралы жатын
2. Таамны дайындау технологиясын
3. Тоазытыштар мен тумбочкаларды санитарлы жадайын +
4. Асхананы санитарлы жадайын
5. Науастарды туысандарынан келген таамдарды рамын+
6. Таамдар ассортиментін
7. Таамдарды сатау мерзімін +
8. Ыдыстарды деуді
7. Тсек жанындаы тумбочкада сатауа болады:
1. Жемістерді
2. Печенье+
3. Сусындар
4. Кептірілген нандарды+
5. Ст німдерін
6. Ет німдерін
7. Ст ышылды німдерді
8. Варенье +
8.Гипо- немесе авитаминоз –дегеніміз … жетіспеушілігі:
1. Ауыздарды
2. Майларды
3. Кмірсуларды
4. Друмендерді +
5. Минералдарды
6. Суларды
7.Ст ышылды німдерді