Зат есім– затты, былысты атауы болатын, затты атын білдіретін сздер. Сратары: кім? не? кімдер?нелер?

Мысалы: кім? – ана, аын, етікші, жазушы, елші, оушы, аспаз, ксіпкер, зейнеткер, арбакеш, стаз, аылгй,жрдемші, т .б.

Не? – ауыл, ааз, жылы, перде, теледидар, арындаш, нсер, нтиже, зен, жапыра, торай, кітап, дптер, т. б.

Кімдер? – балалар, спортшылар, жлдегерлер, ншілер, немерелер, аналар, орманшылар, асаалдар, желер, оушылар, т.б.

Нелер? – журналдар, кгершіндер, орындытар, бркіттер, жылылар, клдер, таулар, дптерлер, аламдар, глдер, кліктер, т. б.

Туынды зат есімні жасалуы

Есім сздерден	Етістіктен	Еліктеу сздер
Ашы, жлдызшы, сынышы гімеші, егінші, тергеуші Адамшылы, ашылы таршылы; молшылы Суретшілік, кйшілік Балалы, кішілік, досты, ділдік; Талапкер, жлдегер; Дмхана, ебекор, нерпаз, уесой, арбакеш, азастан;	Алым, блім Сзбе, кеспе Бры, сзгі Айтыс, крес Тара, крек Сйеніш, уаныш Боран, тйін Ксеу, брау йінді, шайынды Сорыш, кргіш Тйреуіш, сылауыш	Тарсыл грсіл шуыл дкіл уіл арсыл

Крделі зат есімні жасалуы

Бірігу арылы	осарлану арылы	Тіркесу арылы	ысару арылы
Теміразы Тйетабан Ккшетау Ебеккн	Крпе-жасты Жігіт-желе Ата-ана Дрі-дрмек	Абай даылы Тау сілемі Алма шырыны амар слу	жымшар Б Пединститут Медбике

 

Зат есім трленеді, яни септеледі, кптеледі, жіктеледі, туелденеді.

Зат есімні сйлемдегі негізгі ызметі – бастауыш пентолытауыш, алайда зат есім трленіп келіп барлы сйлем мшелеріні ызметін атарады.

Балышылар теізге арай бет алды. Балышылар – кімдер? – бастауыш. Тілекке кесіні сзі кп ой салды.Тілекке – кімге? – толытауыш,кесіні – кімні? – анытауыш, сзі – несі? – бастауыш. ЕлдосАстанадан Алматыа шапен шып келді. Астанадан – айдан? – пысытауыш, Алматыа – айда? – пысытауыш, шапен – немен? – толытауыш. Адам бойындаы асыл асиет – адамгершілік.

Адамгершілікзат есімісйлемді аятап, ойды тиянатап баяндауышызметін атарып тр. Зат есім жіктеліп келіпте сйлемнібаяндауышыболады. Мысалы, Бар азаты Абайы.

аза тілінде жеке транда толы маынасы болмайтын, сйлем мшесіні ызметін атара алмайтын, алдындаы есім сзге кмекшілік ызметатаратын сздер де кездеседі. Ондай сздер кмекші есімдердеп аталады. Кмекші есімдер зат есіммен ілік септігі арылы байланысады, яни,зат есім ілік септігінде, кмекші есім туелдік жалауында келеді. Мысалы, аланы сырты, жерді асты, стелдісті, мектептіалды, дкенні асы,йді жаны, ауылды маы, ыдыстыт(п)бі, кшені арасы, блмені іші.

Кмекші есімдер зат есім сияты трленіполданылады. Мысалы, Ауылды жанында бір ора мал жайылып жр. Ауылды жанында – айда? – пысытауыш.

Сын есім, трлері, емлесі, сын есімні трленуі, сйлемдегі ызметі

Сын есім затты сынды, сапалы асиеттерін білдіретін, сынды ым атауыболатын сздер. Сраы –андай? ай?