Нерксiптiк лгi 5 страница
Ерлi-зайыптыларды талап етуiнен баса орта млiктi блу несие берушi ерлi-зайыптыларды бiреуiнi лесiнен ндiрiп алу шiн ерлi-зайыптыларды орта млкiн блу туралы кредит берушiнi талабын млiмдеуi жадайында да жргiзiлуi ммкiн.
Орта млiктi блген кезде ерлi-зайыптыларды райсысына андай затты берiлетiнiн сот айындауы керек. Егер ерлi-зайыптыларды бiрiне беретiн зат ны жаынан оны лесiнен артып кетiп жатса, онда екiншiсiне бл шiн тиiстi темаы тлейдi.
Ерлi-зайыптыларды за бойынша жеке ытары мен млiктiк ытары болады. Осы жерде осы ытарыны туындау негiзi болып, оларды йi болып некеге тiркелген кнi саналады. Ол неке мiндеттi трде жергiлiктi Азаматты хал актiлерiн тiркеу органдарында жргiзiледi.
Ерлi-зайыптыларды тiркеу кнiнен со отбасындаы те-дiгiне негiзделген неке атынастары басталады. Халыаралы жеке ытаы отбасы жне неке атынастарын реттейтiн занамалар бойынша ерлi-зайыптылар те ытарды пайдаланады жне те мiндеттер атарады. Ал азаты дет-рып, салт дстрiнде де, мсылманды шариат заында да ер адамдара басымдылы берген. Адамдар ауымдасып жасайтын оамдар кштi рi берiк болуы шiн йел мен еркектi зара арым-атынасын неке арылы шариат тртiпке келтiрдi, ажеттiлiктерiнi амтамасыз етiлуiне осы лгiде рсат бередi.
азастанны занамасы бойынша да жне халыаралы жеке ытаы отбасы жне неке атынастарын реттейтiн занамалар бойынша да бiрлескен мiр кезiнде жиналан млiк орта меншiк болып табылады. детте, отбасындаы млiк ерлi-зайыптыларды екеуiнi ебегiнi нтижесiнен жиналады. Кейде зайыбы жмыс iстемеуi, й шаруасында жне бала трбие-сiмен айналысуы ммкiн. рине, егер отбасында млiктi кiмдiкi екендiгi туралы дау туан жадайда, олар млiктi тадырын шешу жнiндегi тiнiшпен сота жгiне алады. Сот млiктi пайда болуына атысты барлы мн-жайды ескере отырып, мселенi дiлеттi шешуi тиiс. Сот ерлi-зайыптыларды тртiп жадайын (екеуi де мiр салтын стана ма немесе бiр жаымсыз ылытара бой ран ба, iшiмдiкке салынан емес пе т.б.), бiр-бiрiне деген, балаларына деген атынасын ескередi. Орта млiктегi кейбiр заттар (птер, машина т.б.) ерлi-зайыптыларды бiрiнi атына жазылады. Тiптi осындай жадайды зiнде де ол орта млiк болып табылады. Сондытан ерлi-зайыптыларды бiрi екiншiсiнi келiсiмiнсiз ол заттарды сатуа, алмастыруа, сыйлауа жне мраа алдыруа ыы жо. Ерлi-за-йыптылар орта млiк тадырын зара келiсiп шешуi тиiс.
з млкiне келтiрiлген зиян шiн ерлi-зайыптыларды райсысы зi жеке жауап бередi. Егер ерлi-зайыптыларды бiреуi ылмыс жасауды нтижесiнде басаны млкiн блдiрсе, ол зiнi жеке млкiмен жауап бередi, ал егер ол жетпесе, онда орта млiктегi аз лесiнен тлейдi. Егер жалпы орта млiк жасалан ылмысты нтижесiнде пайда болса немесе кбейсе, онда екiншiсiне келтiрiлген зиянны орны жалпы млiк есебiнен толтырылады. рине бл мселелердi брi осы iске атысты барлы деректер жан-жаты тексерiлуi негiзiнде сот арылы шешiледi.
Айтыландардан кргендей, ерлi-зайыптылар арасындаы атынас жалпыа млiм моральды нормалара ана емес, за нормаларына да орай рылады. Дау туан жадайда, млiктi тадырын сот шешедi, сот алдында оларды ытары мен мiндеттерi, сондай-а жауаптылыы да бiрдей болады.
Жалпы, бл мселе бойынша арнайы ережелер ыты кмек туралы арнайы келiсiмдерде болуы ммкiн. Мысалы, Венгрия, Болгария жне Польшамен жасалан келiсiмдерге сйкес егер ерлi-зайыптылар бiр мемлекет азаматы бола трып, баса мемлекеттi аумаында трып жататын болса, онда ол атынастарда оларды трып жатан мемлекетiнi заы олданылады. Мндай шарттар, сонымен атар, мндай азаматтарды блек мемлекеттерде тратын кездегi атынастарын да реттейдi. Егер, азастан Республикасы азаматы – Ресейде трып, ал оны зайыбы – Польшада тратын болса, онда оларды арасындаы некелiк атынастар оларды азаматтыына сйкес шешiледi.
Бiра, сонымен атар некедегiлер бiрдей азаматтыта да болмауы ммкiн. Мысалы, азастан Республикасындаы трып жатан азамат азастан Республикасы азаматы болып, оны зайыбы Ресейдi азаматы бола отырып, Ресей Федерациясында трып жататын болса, онда бл жадайды зара келiсiм реттеп отыр. Оан сйкес, оларды атынастары олар соы тран жердi заымен аныталуа жатады.
Балалар мен ата-аналарды арасындаы атынастар. Баланы ыты жадайы оны азаматтыымен аныталуы керек. Балаларды ытарын орауа байланысты азастан Республикасы шiн 1989 жылды 20 арашасында абылданан Бала ытары жнiндегi Конвенцияны кшi тарайды.
азастан Республикасыны Азаматты туралы Заына сйкес 14 жаса дейiнгi балаларды азаматтыы ата-аналарыны азаматтыымен байланысты болады. 14 пен 18 жас аралыындаы балаларды азаматтыы оларды келiсiмi болан жадайда ана згертiлуге жатады.
Балаларды азаматтыы оларды ата-ана ыынан айырылан ата-аналарыны азаматтыы згерген жадайда згертуге жатпайды. Ал балаларды азаматтыын згерту шiн ата-ана ыынан айырылан ата-ананы келiсiмi ажет болып табылмайды.
Сонымен, азастан Республикасыны занамасында жалпы мойындалан принцип ызмет етуде, оан сйкес 14 жаса дейiнгi балаларды азаматтыы автоматты трде оларды ата-анасыны азаматтыына байланысты болып табылады. Ал 14 пен 16 жас аралыындаы азаматтар здерiнi азаматтыын згерту шiн келiсiм берулерi шарт болып табылады. Бл жат з кезегiнде нотариалды бекiтiлуге жатады.
Егер екi ата-ана да азастан Республикасыны азаматтыын алатын болса егер оларда азастан Республикасыны азаматтыы тотатылатын болса, осыан сйкес оны балаларыны да азаматтыы згередi.
Егер екi ата-ана да немесе балаа аморшы ретiнде танылан азастан Республикасында тратын жалыз ата-ана азастан Республикасыны азаматтыынан шыатын болса, онда ата-анасыны арызы бойынша азастан Республикасыны азаматтыын сатап алуы ммкiн.
Кейбiр жадайларда ата-ананы екеуi де азаматтытан шыа отырып, з баласына ынта бiлдiрмеуi ммкiн, бл жадайларда баланы аморшысыны арызымен ол азастан Республикасыны азаматтыын сатап алуы ммкiн. Бiра, бл з кезегiнде кейiннен баланы ата-аналарыны артынан азаматтыын згертуiне кедергi болып табылмайды.
Егер оны ата-анасыны бiреуiнде азастан Республикасыны азаматтыы тотатылатын болса, онда бала азастан Республикасыны азаматтыын сатап алады. Ата-ананы тiнiшi бойынша оны баласыны да азастан Республикасы азаматтыы тотатылып, з азаматтыын алуы ммкiн.
Мемлекет алан жадайды барлыында зiнi азаматтыында алатын азаматты ытарын орауа мiндеттенедi.
Сонымен атар, егер баланы ата-анасы белгiсiз бола отырып, ол бала азастан Республикасыны аумаында мір сретін болса, ол азастан Республикасыны азаматы болып табылады.
азастан Республикасында келiктi тану ата-ана мен баланы азаматтыына арамастан бiздi елдi ыы бойынша жргiзiледi.
азастан Республикасындаы ата-ана мен балаларды арасындаы зара арым-атынастар бала азастан Республикасыны азаматы болып табылады ма, лде жо па, оан арамастан барлы жадайда азастанды ыпен реттеледi. Ата-аналар балаларды трбиесiне арауа мiндеттi, з кезегiнде балалар ата-аналарыны жадайына арап, оан кмек крсетуге мiндеттi.
Ата-аналы ытарды барлыы балаларды пайдасына шешiлуi тиiс болып табылады.
азастан Республикасыны занамасы ата-аналара з балаларын оларды засыз стап жрген адамдардан сот тртiбiнде талап етуге ылы болып табылады. Шетелдiк ата-аналар да осы ыа ие.
3.1Алименттік міндеттемелер
Ата-аналар здерiнi кмелетке толмаан балаларын амтамасыз етуге мiндеттi, сонымен атар, ебекке абiлетсiз балаларды да асырауа мiндеттi болып табылады. Егер отбасы ажырасатын болса, азастан Республикасыны занамасына сйкес олара алимент тлеу арастырылан. Егер тла азастан Республикасыны аумаынан тыс шыып кететiн болса, азастан Республикасыны аумаында алан з баласына алимент тлеуге мiндеттi. Мндай алименттердi тлеу мiндетi азастан Республикасыны аумаынан тыс тратын балаа да тленуi тиiс болып табылады. Алименттiк мiндеттемелерге байланысты нормаларды олданылуын анытайтын коллизиялы нормалар бiздi занамада жо. Бiра ресейлiк халыаралы жеке ы теориясында бан байланысты ресейлiк за олданылады деп шешiлген болатын.
Ата-ана мен баланы арасындаы атынастарды реттелуiне байланысты олданылатын нормалар ыты кмек крсету туралы трлi шарттарда крсетiледi. Бл шарттара сйкес ата-ана мен балаларды арасындаы атынас ата-ана мен бала ай елде трады, сол мемлекеттi заымен реттелуге жатады.
Бiра келiсiмге келушi мемлекеттердi бiрiнде ата-ана трып, екiншiсiнде баланы зi тратын болса, онда оларды арасындаы атынас сол бала трып жатан мемлекеттi заы бойынша аныталатындыын айту ажет. Мысалы, егер кесi – Ресей-де трып жатан болса, ал оны баласы азастан Республикасыны аумаында трып жатан болса, онда кенi барлы мiндеттерi, сонымен атар оны алименттiк мiндеттемелерiнi барлыы осы азастан Республикасыны занамасы бойынша аныталатын болады. Бл шарттардаы баланы ыын ораушы бiр элемент болып табылады.
Сонымен, баланы анасы, кесi азастан Республикасынан тыс трып жатан бала кесiнен з елiнi соты бойынша алименттердi мжбрлеп орындатуы ммкiн.
1956 жылы 24-азандаы балалар атынасына енгізетін алименттік ы Гаага Конвенциясы (Австрия, Бельгия, Германия, Греция, Италия, Испания, Люксембург, Нидерланды, Норвегия, Португалия, Туркия, Франция, Швейцария, Жапония) негізгі коллизиялы байланыс ретінде балаларды трылыты мекенін алады. Конвенцияа атысушыларды мемлекеттік аумаында бала мекені аныталан кезде ана конвенция олданылады. Бала деген сзді астында кез келген зады некелі, некеден тыс, асырап алан йтеуір жасы 21-ге толмаан бала тсініледі (1-бап). Жауап берушіні заына пайда шін негізгі коллизиялы байланыстан бас тарту сота берілген алимент тініші ол немі тратын мемлекетте орындалан жадайда болады. Конвенция сонымен атар балаа арналан жеілдік ытарды да арастырады: егер де трылыты мекенні заы балаа алимент тотатудан бас тартатын болса, онда за сотты араластырады. Конвенцияны кшіне енген за айда, ашан, анша млшерде жне кімнен алиментті талап етуді анытайды. Сондытан за кім алиментке тініш береді жне ол ай кезге дейін орындалу керектігін бекітеді.
Ке аяда амтылатын алименттік міндеттер туралы айтатын болса, ол (отбасылы, некелік, ата-аналы жне фактілі неке атынасындаы, некеден тыс атынастаы балалара алимент алимент тотату міндеттері) 1973 жылы 2 азандаы алименттік міндеттер енгізу ытары туралы Гаага Конвенциясында арастырылан. (ратификациялаан Германия, Греция, Испания, Италия, Люксембург, Нидерланды, Португалия, Туркия, Франция, Швейцария, Жапония). Алименттік міндеттерді реттейтін заны конвенцияа сай алиментті талап етушіні трылыты мекені арастырылады (4-бапты араыз). Егер де алиментті талап етуші бл заны негізінде алимент ала алмайтын болса, онда орта лтты за енгізіледі, ал бл негізде де жзеге аспай жататын болса, онда мемлекет заы, сот істі айта арайды. Белгіленген соммадаы алиментті тлейтін мемлекеттік мекеме заа баынады.
1973 жылы Конвенция 1956 жылы 24 азандаы Конвенцияны атысушылар арасындаы арым-атынасты соны ішінде балалара атысты алименттік міндеттерге байланысты алмастырады.
1961 жылы 5 азандаы балалар атынасына олданылатын ы туралы юрисдикция туралы 1969 жылы Гаага Конвнециясы з кшіне енді. (Мнда Австрия, Германия, Италия, Латвия, Литва, Нидерланды, Туркия, Франция жне т.б. мемлекеттер атысады). Конвенцияа сай бала мір сретін мемлекетті заы абылданатын мемлекеттік мекемелер «компотентті» болып табылады. 2000 жылы 13 атардаы кмелеттік жаса толмаан балаларды ыы туралы Гаага Конвенциясы кшіне енбеді (ол ойандар Германия, Нидерланды, Франция жне лыбритания).
1996 жылы 19 азаннан бастап балаларды орау мен ата-аналарды жауапкершілігі туралы ыты енгізу, юрисдикция туралы Гаага Конвенциясы лі кнге дейін з кшінде. (Мнда кптеген еуропалы мемлекеттермен атар Австралия, Эквадор). Юрисдикцияны шектей отыра мемлекеттік мекемелерді «компонентті» деп мойындау негізінен балалар мір сретін жермен байланысты. Сонымен атар баланы ыы мен жеке меншігі туралы орау келген кезде олар бл жадайымен тыыз байланысты мемлекетті ыына сйенеді. Конвенцияа атысушы бала бір мемлекеттен баса мемлекетке кшетін болса, онда сол мемлекетті ыы олданылады (15-бап). Ата-аналарды жауапкершілігі бала мір сріп жатан мемлекетті заымен аныталады. Коллизионды нормаа салып жіберетін заа олданылатын конвенция жадайлары мемлекет конвенцияа атыспаан жадайда да орындалады (20-бап).
Балаларды засыз трде баса мемлекетке кшіру 1980 жылы 25 азандаы Гаага Конвенциясыны халыаралы балалар рлау туралы азаматты аспектісінде ылмыс болып саналады.
Балаларды ата-анасымен баса да тлалармен, баламен атысты отбасы мшелерімен арым-атынаса орнату Конвенцияда келтірілген (Страсбург, 2003 жылды 15 мамыры). 2003 жылы 27 арашадаы ЕО Кеес Регламенті 2201/2003 отбасылы ыпен атар ата-аналар арасындаы жадайды шешуге талпынады. (217, 218-баптардан араыз). Балаларды орналастыру мен оларды ыын реттеу туралы Регламентті жадайы (коллизионды норманы атысы жо) ата-аналарды балаларды рлауды тотату, арым-атынас ыы туралы «ілгері басушылы» сотты шешімге сер ету1. Бл мемлекеттерде ата-ананы міндетін алан тлалара кмек крсетіледі (баланы жадайы туралы апаратты алмастыру жне жинау, бала арым-атынасыны жетекші істері, шешім абылдау ажеттігіне байланысты кмек крсету, баланы айтаруа атысты мселе).
1989 жылы халыаралы жеке ыты сратары бойынша тртінші американ аралы мамандандырылан конференцияда (CIDIP-IV) баланы аморлыа алуа атысты кптеген міндеттер абылданды.(Оан Аргентина, Бразилия, Боливия, Эквадор, Мексика, Перу жне т.б.) Балаларды аморлыа алуа байланысты конвенция міндеттерді кеейтеді. Мнда домицилия немесе рал алушыны жалпы мекені, немесе арыз берушіні мемлекеттік заы ма, йтеуір кез-келген балаа тиімді болатын за абылданады.
3.2. келік (аналы) ыты даулау жне бекіту
Зады тртіпті негізінде бекітілген балалар ыына келетін болса, ата-аналар мен балаларды міндеттері мен ытары осы негізден туындап жатыр. ыты наты анытауды маыздылыы ата-аналарды ытарын дауласумен атар, ртрлі мемлекетке кетуші жбайлар шін некелі жне некесіз жадайда дниеге келген балалар ыын орналастыра білу1.
Баланы некелі жадайда дниеге келгендігі кп мемлекеттерде жбайларды жеке задылыыны негізінде шешіледі (тсінік шін азаматты туралы немесе домицилия туралы за деп тсіндіруімізге болады.) Мысалы, Италияда баланы дниеге келуі ол туан сттен оны лтты заны негізінде орналастырылады. (1995 жылы халыаралы жеке ыты италиянды жйесіні реформасы туралы Заны 33-бабы) Австрияда некелік шарт негізінде дниеге келген баланы орнатып алу мен оан ыты даулау Австрияны жеке заымен (азаматтыы бар мемлекет) жбайлар арасында бала дниеге келгенде немесе оан дейін некені тотатан стте аныталынып алады. Жбайларды шін жеке задарды ішінде е сттісі сол деп табылады, егер неке тотаанда балаа да нерлым тиімдісі болатын за.
Некесіз дниеге келген балаа атысты кптеген коллизиялы байланыстар олданылады. Австриядаы (§25) некеден тыс дниеге келген балаа атысты келік ыты мойындау жне бекіту шарттары зада ол дниеге келген сттегі жеке ыа сай жалпы ережемен аныталынады.келік ыты бекіткен заа сай келік ыты даулауа да ыы бар. Жбайлар арасындаы балаа атысты соы кездегі кптеген задар бірнеше тарматы амтып жатыр, мысала некеден тыс дниеге келген балаа сол сттен бастап жеке заына баынса, ал халыаралы жеке ы туралы Кореяны заында сонымен атар ол трылыты мекен-жайды жалпы заы немесе кені жеке заына баынады. 2004 жылы халыаралы жеке ы туралы Бельгия заыны жаа кодификациясы келік немесе аналы ыты даулау мен орнатуды
талапкерді (ана баласын брын мойындаан жбайы) жеке заына баындырады. 2005 жылы Украина заында келік ыты даулау
мен бекітуді бала дниеге келген сттегі жеке заа баындырады. (Азаматтыы бар мемлекетті заы баланы жеке заы болып табылады). Баланы жеке _________________
1 Семейное право Российской Федерации и иностранных государств. Основные институты.. М., 2004. Б. 193-207.
ыына байланысты шешімдер кп орын алып кеткендігін кптеген мемлекеттерден кре аламыз, мысалы Эстонияда бала дниеге келген жер осы мемлекет болан со бл ыты мемлекетті ыы деп санайды.
Халыаралы келісімдерді ішінде 1975 жылы 15 азандаы некеден тыс дниеге келген балаларды ыы туралы Еуропалы Конвенцияны айтуымыза болады (оны 21 мемлекет ратификациялаан болса, ал 4 мемлекет ратификациялмаан біра ол ойан.) Конвенцияа сйкес некесіз дниеге келген бала анасымен туу туралы фактісімен орнатылады (2-бап), ал кесімен бірге орналасу кесіні з еркімен немесе сот шешіміні кшімен танылады. Конвенцияны тсіндірме баяндамасында крсетілгендей конвенцияны осымшалары конвенцияа атысушы мемлекеттерді (келік ыты шектеуші) ішкі задылыымен сйкес келмейді. Ішкі задылытарда келік ыты з еркімен мойындау нысаны мен дісі сот, нотариат, кмелетке толмаан балаларды ыын орайтын органдара тініш беру арылы жзеге асады. Конвенцияа сай некеден тыс дниеге келген бала шін ата-ана неке жадайында дниеге келген баламен те ыты арау керек (6-бап). Отбасылы арым-атынасты реттейтін конвенцияны ережелеріне сай жбайлар некеге отыраннан бастап некелі бала мен некеден тыс дниеге келген бала арасында те ыты мртебесі орнатылады.
Р «Неке жне отбасы туралы» Кодекс абылдануымен коллизиялы реттеулер лкен згерістерге шырады. Осыдан брын ата-аналар мен балаларды, трылыты мекеннен тыс КСРО азастан заны негізінде орындалса, енді келік ыты орнату мен даулау бала дниеге келген мемлекетті негізінде аныталады (Р «Неке жне отбасы туралы» Кодесіні 276-бабы).
Бала дниеге келген кезде ата-анасы азастан азаматы болып тіркеліп трса, ай жерде дниеге келгенінен туелсіз сзсіз азастан азаматы болып табылады. Ата-анасыны азаматтыы сзсіз баласына автоматты трде баласыны да азаматтыын анытайды. Ата-анасыны біреуі ана азастан азаматы болып табылатын балалар шін мына за жреді:
1) егер де екінші ата-анасы азаматтысыз, немесе босын болып танылса, немесе трылыты мекені белгісіз болса, онда бала дниеге келген мекенінен туелсіз азастан азаматы болып табылады.
2) егер де екінші ата-ана шет мемлекетті азаматы болып, ал бала азастан аумаында дниеге келетін болса, онда бала азастан азаматы болып тіркеледі немесе азаматтысыз тла болып табылады.
Егер де ата-аналарды екеуі де азастан азаматы емес баса шет мемлекет азаматы болып, біра азастан аумаында трып жатса жне бала азастан аумаындаында дниеге келсе, онда бала азастан азаматы болып саналады, баса бір мемлекет оны азаматтыына ызыушылы тудырмауы керек. азастан аумаынанын табылан баланы ата-аналары белгісіз болса, онда бала табылан кннен бастап алты ай ішінде ата-аналары келмесе, онда олар азастан азаматтыына тіп кетеді. Еш азаматтысыз жрген ата-аналарды баласы дниеге келген кезден бастап азастан азаматтыына теді.
Мысалы, Алматыда некеге тіркелмеген азастан азаматшасыны баласы дниеге келді жне ол азастан азаматы болып тіркеледі. Ата-аналарды бірігіп анасыны талабымен Украина азаматы келік ыты бекіту шін тіркеуге баран сот істі азастан заыны негізінде Р «Неке жне отбасы туралы» Кодексіні 276-бапты кшімен арастырады.