АТАС ТРЫМБАЙЛЫ
(1899–1937)
Аын Атас Трымбайлы 1899 жылы азіргі останай облысы Жангелдин ауданыны клемінде дниеге келген.
1933 жылы елдегі уын-сргінді сынааны шін амауа алынып, сл кейін бостандыа шыан аын кп замай айтадан амауа алынады. 1937 жылы ату жазасына кесілген.
олыма жазамын деп алдым алам,
Болып жр айыменен кілім ала.
Тарихты бастан кешкен уаианы
Жазайын тсіндіріп келсе шамам.
Кешегі жауыз патша заманында
Ел едік сахарада скен надан.
Байлар мен бекзаттарды тепкісінде
Кедейді болан еді кні ара.
Та атып лы октябрь нрын шашты,
Жер жзі ебекшіні кзін ашты.
Кедеймен орташалар йымдасып
Трмыса социалды адам басты.
Брыны ел анаан жалмауыздар
Кірерге кр таба алмай орып ашты.
р лттан отар болып езілгендер
Шыарып бір женен ол араласты.
Бабамыз Маркс-Ленин салды жола,
Тайма деп тзу жолдан о мен сола.
Бекітіп партияны стаздарын
Темірдей тртіп етіп берді ола.
Сталин партияны жол басшысы
Жер жзі ебекшісін ертіп соа.
исайып тзу жолдан адасанны
Айыбын кпке айтып салды оа.
р лтты з олына тізгін берді,
ндіріс жадайына сйкес болды.
Белгілеп ксемдерден басшыларды
Ескіден жаалыа бастады елді.
Табыса толып жатан ие болып
Он сегіз бізді кеес жаса келді.
Бірлескен шаруашылы ала басты
алыпты бытыраы тастады енді.
Енші алан з алдына азастан,
Халыпыз .......... кн шыыстан.
Ардаты лы октябрь арасында
Езілген ала басты рбір стан.
Ксемні Голощекин бастауына
Азыра жері болды-ау жаылысан.
Санаспай кей ауданны жадайымен
Жо малды уаыт болды тап деп ысан.
Малшылы аудандара кз салмады,
р трлі жадайларды еске алмады.
Ауданда алыстаы адамдарды
Жіберді орында деп тек бар-даы.
Секретарь Талтабаев секілділер
Селтедеп екі ол ес алмады.
Тадамай бай-жарлы деп жоспар берді
Оай ма жо кедейді ет салмаы.
ашаннан шеттегі аудан бізді Торай,
Келеді шаруашылыы ешбір обай.
Саяси соыр солшыл кп басшылар
Ауданды болдырды ой ерікке оймай.
Негізі бар ксібі мал екені
Асыра сілтеп берді есте болмай.
Колхоза жз процент ортатас деп
гітсіз науан жрді кшпен зорлай.
ашаннан бытыраы аза халын,
Біржола жойдырма боп ескі салтын.
Ашылды кей ауылдан жалыз колхоз
Еске алмай отырышы елді шартын.
Бір жылда оныстатып боламыз деп
Ойламай ызмет етті істі артын.
Осындай моменттерді пайдаланып
Байларда істеп баты айла шарын.
Азайды соныменен малды басы,
Кйзелді сонан кейін ел шаруасы.
Мойнынан аш-ары боп дорба салып
Шбыран жаяу болып ел арасы.
Басарып Талтабаев тран шата
Халыты ырын тапты бір арасы.
Баласы жібайды Маш шбар
Болып еді профсовет тр аасы.
Сйлеуші бола алса елді амын,
ызметкер жергілікті бірлі жарым.
Табанда орнынан алып сота беріп
Кз крді партиядан шыаранын.
Болмасын асыра сілтеу раны бар
алмасын аша тя деген малын.
Солшылды сотарлыты арасында
Торайды елу процент ырды жанын.
Ауданны сондай халін сезді облыс,
Жіберіп комиссия крді облыс.
Тексеріп бастан ая болан істі
ылмысын істерінен терді облыс.
Алдында кпшілікті шкерелеп
Жазасын лайытап берді облыс.
аражат толып жатан продналыш
Жрдемін бірсыпыра болды облыс.
Бірлескен артел еді колхоз брын,
згертті жабайыа оны трін.
Халыты азан-тозан тзетуге
Жіберді басшыларды білмей сырын.
Білсе де ауылдаы ойрандыты
Салмады бл жаына кзді ырын.
Ауылды, облысты алдап елді ыран
Білмедік не себептен сенгендігін.
Басшылар жаалытан Торай барды,
ола алып оралдыты олдай барды.
ртуа жергілікті ызметкерді
Жоспарды кенен жасап ойлай барды.
Нрали Нрсейіт лы кіл болып
Жол сілтеп алдаы іске толай барды.
Аттарын таныстырсам келгендегі
Бар болса айда лар оран барды.
Хатшысы райкомны Келімбетов,
Кісі екен жамандыа сондай жетік.
зіні тілін алар жаынынан
Облыстан кісі срап кіл кетіп.
Жемтіктес мбетяров айнаасын
Торайа прокурор ойды дрілдетіп.
арашал Жбанышалиев аа болды
Параор жан табылмас мнан тіп.
арашал барлыынан брын барды,
Жерлесі сраанын ырына алды.
улардан Текебаев сиятанан
Сарала кілем алып трге салды.
Бесінші, сегізінші ауылдарды
ырса да ала кілем ымтай алды.
Білетін айтып беріп аырында
ылмыстан ішкен-жеген арашалады.
Баса да абыл еді аландары,
Алудан бола оймас армандары.
Айтайын ткен ісін арашалды
Ауыла он тртінші барандаы.
рилы Уаан ауылнай бір сиырды
Жасырып соыма арнап аландаы.
азеннен тртінші ауыл колхоз млкі
Бір ой мен бес пт бидай аландаы.
Аланны тауса алмаспын айтып брін,
Бл алам жола ойма елді халін.
ай жнімен елді басарып жаа басшы
Айтайын тыдаушыа осы жаын.
Брына асыра сілтеу ателікті
Тзер деп кпшілікті уананын.
уанды шын ниетпен брімізде
дер деп азып-тозып аландарын.
Басында декабрьді блар барды,
Круге ебекшілер марланды.
Ттенше конференция шаырылды
Активтер аудандаы хабарланды.
атынасып шамамызды келгенінше
Сйледік бастан-ая болан халді.
Алдаы істелетін істер андай
Білгенше айтан болды бар арманды.
Сендерді кздеріді жоямын деп
Секретарь Келімбетов ызарланды.
Бл сзді не себептен айтты екен деп
Кейбірі жолдастарды ойына алды.
Обкомнен укіл болып Нрсейітлы
Торайа секретарьмен бірге барды.
Артелді аудандаы ажыратып
Мшеге бермек болды орта малды.
Аупартком, ауаткоммен жер блімі
осылып ол оярлы нсау жазды.
Нсауды жазылса да ола бермей
дейі Келімбетов жыртып салды.
Брына жергілікті ызметкер деп
йарды укілдікке шыаралы.
Жн істі жнсіздікке шыармаа
Жасырып жиылыс жасап ой ойланды.
Райкомны орг еді Оразбаев
Оаша бюролар біріге алмады.
Ауызша тапсырмасы орындалып
Жабуа бтен жала таба алмады.
Жал мен онда бар ма шатат деген,
Жн тапса жады екен наа деген.
Ауданды жолшыларды аасы еді
Уаытша сол кездегі Ахат деген.
Босатты ызметтен келе сала
Ойда жо оралдыа сатад деген.
ылмыс крсетерлік болмаанмен
уына шыратты атапенен.
стауа бірте-бірте аымдады,
ркімді исынсыздан таымдады.
Жояа жаламенен жнін тауып
Біріні бірі сзін малдады.
Бастыы райотдел темішев
Ол-даы басшылара жаындады.
удалап жеке ылмыс айыптауа
Байларды ола стаудан тартынбады.
Бірінші трмеге алды арымбайды,
арашал арсы келді деп баылдайды.
Болан со кімшілік олында кш
Еш айла здерінен артылмайды.
ылмыс бар ма жо па бізге кман
Бермеген арашала артылмайды.
ара атты сраында бермеді деп
Соыма салды мені Матбайды.
Бар еді меншігімде жалыз атым,
Бергенде болмас па едім кілім жаын.
Крмеген алып беріп брын-соды
Білмеспін баса тиер пайда арын.
Жойды деп станцияны барлы малын
Келтірді айыптауа істі шартын.
Ержанов, Крбиев блтірікті
Тексермей трмеге алан шама-шарын.
Басында нуарды блар жатты,
Екпіні басшыларды болды атты.
Дегендей жегім кеп тр арным ашып
Шули олына алды жалыз атты.
Балдызы Минар атты зорытырып
лтіріп аырында тынышты тапты.
Жмысты темішев олына алып
Трмеге мені-даы кеп жапты.
Жыладым райкомге елден келіп,
Тексер деп а-араны істен кріп.
аа мен райкомны мшесінен
Жіберді комиссия бізге бліп.
ылмыс жо ішкен-жеген ісінде деп
орытты комиссия шынды теріп.
ааны жиылысына салан шата
Келіскен орытындыа аулы беріп.
Актіні істе болып бір данасы,
Болмас бермедім
Болар деп тылуа болды длел
Бермеуге келеді ой ны шамасы.
Сыртынан ку болып аралаан
Белгілі ежелден-а бай баласы.
Тергеуде беттестірмеді арманым сол
Белгісіз андай сыр бар бл арасы.
Сонымен біз трмеде ш ай жатты,
Таусылып аза-тлік жарап атты.
Торайды лемге айын ауыр халі
Пла ткен дниені брін сатты.
Трмыстан соы кріп семьямыз
ш айда-а жошылыты дмін татты.
Кепілмен сахараа аз кн шыып
ызыа той боландай біздер батты.
Мартты он-он бесі шамасында,
Кн бату, жату мезгіл арасында.
Бір кні трмеге кеп тыып жіберді
Райзо Мейірманны баласында.
Шашыпсы жрдем азы деген екен
сталан срастырса жаласында.
ола алан мны ісін мбеталиев
Ол сені а-араа арасын ба.
Тексерген прокурор жауап алып,
арайтын шыаруа ынта салып.
Таппастай жеке ылмыс боландытан
Баса ояр жол табады ойа алып.
Жн сілтеп басшылыа туір болды.
Крайдан укіл болып Манср барып.
Зиянкес йымдасан йым бар деп
Кірісті іс арауа иялданып.
Басшылар Мансрменен аылдасан,
Маал бар шыады деген аыл бастан.
Бастаан Мейірманов бір топ бар деп
лке мен облыса хабар шашан.
Растап сйлеп шыар ку болса
Айналды таруа бар ылмыстан.
Босатса да тірікті аызатын
Табылды ылмыстылар екі бастан.
айдаы ел анаан уды іздеді,
Олара ішкі сырын білгізбеді.
ылмысы анша болса босатам деп
Ойлатты айт деп итін ргізгелі.
Тапсыран бл жмысты Шулиге
Жауапты жнін тауып жргізгелі.
Трмеге жоспар жасап, жоба сызан
Адамды елу-алпыс кіргізгелі.
Колхоздан тексерілген тараларда,
улара табылды орын паналара.
з басын тармашы боландытан
Басаны аясынба аралауа.
Тоыз жз малды басын тгел жойан
тылды Мхамбетжан шара бар ма.
Колхозын тоыз ауыл тоздырса да
пия агент ылды балалара.
Тексеріп сот, тергеуші тгел баран,
Айындап ылмыстарын трмеге алан.
Сейдалы, Жанылышты мірменен
Айыпкер есебінде бірге салан.
Трмеден олтаба мен сырта шыты
Сйлесе йым бар деп кімдер жалан.
ркім-а йреткенді айтып шыты
з басын тылуды етіп арман.
Бір кні темішев трме барды,
Жн срап жатандара кзін салды.
Алтысы апрельді не жетісі
Шыарам кепіл тап деп хабарлады.
Тарыып тар орында жатан жанны
Кіліне зор уаныш кіріп алды.
Ішінде не смды бар бізге кмн
уанды еске алды деп айтан зарды.
Трмеден шыан кні тайрадады,
Мз болып лімізше сайрандады.
Кісі екен шын большевик сабаз-ай деп
Жаарып жарым кіл жайрадады.
Араты бірер шыны тауып алып
Ішсек деп басты осып ойды ойланды.
йіне арынбайды бара алды
осылып екі-ш литр ара алды.
Отырып жарты саат тарап кеттік,
аржыны кемдігінен аша алмады.
Сейдлі, мірменен Ерали бар
Кісі екен он екі, он ш санап алды.
гіме Шулиді матау болды
Бытырап йді йімізге кетіп алды.
Бар екен шыаруда жасырын сыр,
Болады тгел айтсам бір талай жыр.
Егіске арсы жиылыс деп табалы
Егерде басын осса осылар бір.
Осылай жоспар жасап шыарыпты
Плеге сонша жетік рыр.
Сайлаан ку бол деп Сейдалыны
Кісі еді ашаннан-а сзі блдыр.
Басты деп Ахметалиа есім берді,
Наатан айыптауа сектерді.
Куні олдан жасап йыстырып
Бірыай аралауа кіл блді.
зіді профсовет оямыз деп
азенге сйле деген крген жерді.
Бірыай аралады тексеруде
Заменен тегермеді арты-кемді.
Кірісті кісі стауа содан былай,
Кріне таза суа осып лай.
Куні бірсыпыра басын осып
аазды сзге терген салып шимай.
Колхозын сзді терген салып шимай.
Колхозды тртінші ауыл Албарбгет
Тексерді кісі шыып бірнеше ай.
Сйледі тірікші йым бар деп
Млікті гіттеді сзбен бір ай.
Колхозын тртінші ауыл тексеруге,
тірік материал ескеруге.
Шули мбетияров тгел шыты
алайда іс ылуа серт беруге.
сталан сол ауылдан жиырма кісі
арамай-а арасын бет круге.
Босатам тірікті айтып шы деп
Болмаса су тбіне кеткенім де.
Млікті амалаан ортаа алып,
тірік айта алмаан ауыз барып.
азенді Нрлыбаев айналдыран
Дейді деп бай баласы сені халы.
Егер де йреткенді айтып шыса
оямыз профсовет деген аны.
Айнала ырмен жара арамаан со
Ыаймен соза берген басы айналып.
Айыптау ортындыны естіртерде
Трмеге азенді де ойды салып.
асырда ол созынбас жолдаса деп
азекен жата берді – а-та алып.
алымжан, Тлепберген, Тлемрат
айырбек, Мыан, асен басын уып.
абылда, Мырзабаймен таы баса,
Аша алып тосан теге сол ит оды.
Мааттай ку болан ірі байлар
Босанып жеке занан жолы болды.
Байды стап кедейлерді сонша езетін,
Білмедік лытарды ішкі ниетін.
тірік пен айыптауды масат крді
Ашылан шын ылмысты бркеп бетін.
Жасырын сыбыр ку таы да бар
Атауа бізге кман ол ретін.
Тексеру жауап талап жрді бізге
Айтайын сол жаынан гімесін.
Тексерген жауап алып темішев,
Дамылсыз кндіз-тні терлеп тепшіп.
йреткен тірікті кімдер айтса
амаудан олтабамен кетер шып.
Ашуа а-араны кіл блмей
Бірыай аралауа тне тсті.
Куні олдан жасап йыстырды
Сида жо істеді деп иаш істі.
Кнбеген трмеге адам топырлатты,
Бірыай соан желдей екпін атты.
Газетті редакторы Махмут слтан
Бір кні стімізге оны жапты.
йым бар кееске жат ертеден деп
Болмаан оианы басын шатты.
Оаша кулерді бір йге алды
Кім крген брын-соды мндай зады.
Біріне-бірін йрет дегендей-а
Куні басын осып бірге салды.
Блары о не деді соы кезде
Болмаса кім біледі ондай халді.
Жолынан жарып тыып отыратын
Айтуа тірікті ыайланды.
Соттаы бізге таан кін андай,
Боламыз еске тссе жылаандай.
ондырды алаш орда тап жауы деп
Жаныды кйдіреді сраандай.
Байларды ксіп істе деп орайсыдар,
Торайда йым болып орнапсыдар.
Егісті орындатпау рекетін
дейі жиылыс ашып озансыдар.
Шыныды айт осыларды брі де рас,
Мойына алмасадар обайсыздар.
Жазбады жылап айтан шынды сзді
Дейтіні енді кісі болмайсыдар.
Ауыздан шыан жауап жазылмады,
ділдік кткен міт табылмады.
Кумен беттескенде шынды сздер
Айтанмен ешбір еске алынбады.
ылмысын ара шалды анша айтанмен
лаа бір ілмеді ондай зарды.
Орысша йлестіріп зі жазып
Жадайды білімсіздік пайдаланды.
Мінекей тексеруді жалпы тсы,
Еркі бар кімшілік олда кші.
ркімні тек трмысын анытауда
Таы да бар таалара еткен ісі.
Ауылынан туып скен жігіттерді
Сратан кім болды деп тек трмысы.
Кеестер тірікті алай айтсын
Кедейлік деп кулік берген жо деп мысы.
Блара ондай ааз жарамайды,
лытар зі шыып аралайды.
Бай молда тегі жат деп кулік жазып
олды ойып мрді бас деп мазалайды.
Егер де олды оймаан кеес болса
Брібір оны зін жазалайды.
Ондаан олын ойып мр басан со
Кеестер ешбір айла таба алмайды.
Брыны кулікті еске алмады,
Кедейлік ата текке кз салмады.
Бір бай, бірі молда, бірі феодал
Жай кісі болып ешкім тек алмады.
Табы жат, тілегі жат кісілерге
Млім ой ауа-тын сз салмаы.
Жазаны е ауырын олдануа
Шынды алмай тірікке бетті аударды.
Не керек ай жарымда жауап бітті,
Ести алмай бас аразды болан жікті.
Тармаы елу сегіз – екі, жеті
Айыптап соныменен істі тікті.
Маал бар кигіз азы жерге барар
Егер де ран топа болса мыты.
Істі алып облыса Шкен басты
айтуа бекіттіріп зі шыты.
Почтаа тотау салды кнде тергеп,
Жаламен жата бердік ыза кернеп.
арашал дейі арнап кісі ойды
Бір атты оып крмей жіберме деп.
Жазаны е ауырын олданбашы
ай жерден ктерілмек кіл сергек.
аймыты лкеменен облыстан
Бір кнде жо ылмашы еді бізді жерлеп.
стауы Анниковты скеріндей
Бізде жо істерге ыли бермек.
ысымны жнсіз крген жнін айтса
лытар тыдамайды олын сермеп.
Атылатын бгін ерте кісісідер
Деп айтар киім тама неге керек.
Кн батып, тан атпайды йы ашып
Жан шошып айтан сзден ыза кернеп.
Сйтсе де облыса арыз жазды
Дегенге атыласы ажаптайтын.
Жбірді бастан кешкен тгел жазып
Почтаа ебін тауып хатты салды.
лке мен облыса арыз жетті
аншама крсеткенмен бізге тарлы.
Жіберген Шураковты обл отдел
Алдына мселені брін салды.
Тексермей танысты да жріп кетті
Жолдасты онысына а-та алды.
Тксиіп темішев ол да шыты
Асынан мылты рал тгел сайлап.
Жола азы, киім-кешек жо деп бізге
Жалынып, жалбарынып айтты жайлап.
Болмайды алдырмаймыз рсат жо
Дегеннен баса жауап бермеді ойлап.
Жргенде жол стінде шын шынымыз,
Абдырап тарылан жо тынысымыз.
Дегендей ойа кіріп айраттанды
Шешілер облыстан бл ісіміз.
Кн суы тама, киім алдырмады
Кнделік нашар болды трмысымыз.
н салып, кк арбаа мініп алды
айырлы болай-а деп жрісіміз.
Кздеген тп негізгі масат андай,
Наатан жапан жала атпас тадай.
Тзету кімет заы мінез лы
Жазы не сонша аздырып асатандай.
Жиналып алан екен біраз халы,
Шулады семьялар мазаны алып.
Кіреніп тнгі дауыс зар жылаан
Трандай лаымды бгін жарып.
Алыстан ой бауырым деп ош айтысар
Бірі ол, бірі бл деп айай салып.
Атпенен омыраулатып айтарады
Бір йіріп амшыларын ыайланып.
Адамны баласынша стамады
Кйіндік сол жеріне аздап налып.
Баытжан алабаев сиятылар
келді киім, тама бірер барып.
Хош бол деп туан жермен жола тстік
лмесек крерміз деп айта айналып.
Наатан жауыздыпен кйдіргенге
Кісіні кетеді екен іші жанып.
Болан со крсеткен ой олында кш,
Біз крдік таршылыты лгеннен со.
Аралап киім-кешек жре бердік
Жгіріп бір станция енгем жолым.
Жаындап уып жетіп келген кезде
Аыран артымыздан шыты дыбыс.
Атамын кейін айт деп мылты кезеп
Оны да алдырмаан бл неткен іс.
Бір кесе шикі н болды кнделік ас,
Бл сзді оспасы жо тгел рас.
За жо еді ттынды аштан лтіретін
Бралып нр татпаан зіміз аш.
Сутка тынбай жріп Ырыз жеттік
Жауап сол тама алуа рсат болмас.
Одан со Шалар келдік ш-трт онып,
Аштыты серінен азып-тозып.
Адамны баласы деп еске алмайды
Кім крген таршылыты мндай болып.
Шалардан саат онда пойыз міндік,
Бет алып Атбеге енді жрдік.
Тоймай-а бір сткеге облотдел
Шбырып апасына барып кірдік.
амарлы бізге орын болмады ма
Ішінде апасыны кп отырды.
Кезінде тнгі саат он екіні
Конвоймен итекеге біз шбырды.
Кіргізді итекеге алып барып,
Бар екен бізден брын біраз халы.
Камбірге екі бліп кіргізді де
Кілтшілер жріп кетті лып салып.
Ауру кп ыырсыан сасы ауа
Аыан йді іші тмандатып.
Орын жо отырарлы, тіке трды
Тірліктен кдер зер болды алып.
Ертегі кн сулесін крерміз бе
Дегендей кйге тстік айыланып.
Тртіпсіз барашкеге отырыс кп
Барады сасы ауа кеудені алып.
Дегенмен та атан со табылды орын,
Кім крер таршылыты бдан жорын.
Белгілі алта иесі шермаштара
Жмсады біреу жолын, біреу олын.
Сонымен орналасып жата бердік
Ашар деп обл отдел істі оын.
Ойлар деп сеніп едік адал ниет
Айтандай іске факті длел жоын.
Он шаты итекеде тті кндер,
аржыа бес-он теге болды ділгер.
ысымнан Торайдаы тыландай
Уаытша адамшылы дедік біздер.
Бір кні Шураков жетіп келді
Торайлы барсыдар ма деді кімдер.
ааздан спискілеп атын атап
Естіртті бес кісіге тез жрідер.
Шаырып обл отдел астына алды,
Жатандар итекеде тгел барды.
Жргізген Шураков болды айта жауап
Ауданнан згеріссіз болды ызарлы.
Шын айтан бірлі жарым ку болса
Камбірге одиношка амап та алды.
Сейдалы, Кзен, мір жне Слтан
Сасаннан ескі ніне айта салды.
Бір айда айта жауап бітіп болды,
Мнда да беттестірді о мен солды.
Ескеріп Шулиді тапсырмасын
Алмады шыны Шкен сермеп олды.
Байсыдар, молдасыдар бріде жат,
Жазыпсы Сталинге сендерде хат.
Сендерді айтатыны брі тірік
Жазбайды айтанымды дейді біра.
Бастыын обл отдел кре алмады,
Апарып олдан арыз бере алмады.
Блінген бізді іске кіл Шкен
Шындыын шешеді деп сене алмады.
Жауапта ботап, сгіп рсып алды
ділдік келісімге келе алмады.
Беделін Шулиді ктеруге
Шураков айт дегенмен кне алмады.
айтадан тергеп істі отыз кнде,
Естіртті ортындысын жалыз тнде.
Ауданнан іске згеріс аз-а кірді
Айтармыз енді мды дедік кімге.
Жіберді арауына край тбе
Арызды таы жазды іспен бірге.
Баяы итекене айта барды
Аырын ктіп жатан біз бір пенде.
Істедік итекеде ызметті,
Байады началниктер таза ниетті.
Кейбірі передатчик, надзиратель
ткіздік сауат жою сауы кешті.
Стбек, Хамитбек пен Слтан мырза
Босатып лды лы шыып кетті.
Біздерге передатча жеткізер деп
аландар шыандара міт етті.
Жолдастар еске алмады шыып кетті,
айрылып бір сопады айта барып.
Жібердік абдоллаа киім-кешек
Базара аралатып сат деп салып.
Осындай таматарды жеткізсін деп
Тапсырды райсымыз ааз жазып.
Болсайшы сір бізді есімізде
Жолына керек екен оны да азы.
Бірталай сатылан зат сома болан,
алтасы абдолланы тола алан.
Арада он шаты кн тіп кетті
Айрылды затымызды беріп олдан.
абдолла айтып кетті деген хабар
Естілді біраздан со бізге жолдан.
Сыналды-ау талай жігіт таршылыта
иын ой аман ту азан тордан.
Таныс жо беретын сырттан кмек,
олы бос жолдас лгі алдап жемек.
Ждыры жыылана деген рас
Айтарлы жолыпаймыз оны не деп.
Келер деп ашан лым Жатанбай бар
Жадырап алынбайды кіл сергеп.
Тармаы елу сегіз – он жеті
лкеден болмаса егер шына себеп.
Сейдалы, мір, Кмен, азен батыр,
Болса да тірік ку лі жатыр.
Тбінен парашкені орын алып
Батырлар азып-тозып болды паыр.
А шешер, жйрік озар дегенді дені
Мырзалар жрдай болып болды паыр.
Сатылды бар киімім киіп баран
алмады іліп алар іске татыр.
Арада екі ай тті сйтіп болып,
ртрлі ызмет еттік сырта шыып.
Тулайды жрек шіркін май жегендей
Не болар істен хабар ла тріп.
Алды жыл артына жарты жыл амаланда
ліде орныан жо кіл тынып.
Боланда инуарды жиырма алтысы
Отделден итекеге келген бйры.
алдырмай таертегі саат тоыз
Жібер деп сегіз кісі айтан тізіп.
Аныын бл хабарды естіген со
за тн келмеді йы й дрлігіп.
ркім бір жорып хабар ойа салып,
Алар ма айта жауап алып барып.
Атуа йарылан кісілерді
Жібермек аттандырып айтып алып.
Ой шіркін кейде орып кейде сергіп
Аралап шолып жатыр брін шалып.
Жасылы шаымыз деп кейбіреулер
Тс кріп айтып жатыр йытап алып.
Атар деп ашан тады асыамыз,
Жабырап кейде ойлап басыламыз.
Алмас айта жауап енді бізден
Босатар деген ойа бас рамыз.
Бал ашып малапен кейбір шалдар
Деп айтар шыасыдар жасымаыз.
Алдырмайды сырттан хабар жнді тама
Уайым сол онда жатса ашыамыз.
Тап сол кн януарды жиырма жеті,
Та атып крінгендей кнні беті.
Буынан тсек орын брі даяр
Жрмекте жолдастарды барлы ниеті.
Туар деп андай кндер басымыза
Алысты тама енші бірден екі.
айтадан отделге алып алмаса да
Тексерер деген ой бар ары шеті.
Кн шыып саат сегіз болан кезде,
Естілді жиналсын деп хабар лезде.
Отыран кісілер ой болып мар
Шаыртып жатыр деген жалыз сзге.
Дап-дайын араланып шыты сырта,
оштасып амандасып алан жрта.
Жол бастар бізден трт-бес кісі
Деп жатыр шыа алса бізді мытпа.
Бір шана екі камбой дап-дайын тр,
Белгісіз шаыран бар андай ісім.
Шанаа жгімізді салысымен
Камбойлар тыыздады айда бол жр.
Алдына обл отдел жетіп келдік,
Брыны жолдастарды айта крдік.
Комбойды бірі ішке кіріп кетті
Тулап тр жрек шіркін бермей ерік.
Кідірмей лгі комбой айта шыты
Таста деді мылтыыды бізді серік.
Босанан азір бкіл жабайы адам
Крсетті уанышты кіл бліп.
уанан орыанмен бірдей екен
лі де орныан жо жрек сеніп.
зірге Атбеде боласыдар
ол ойды ол табаа кезек еніп.
Край бебе .... істі арап,
Зор уаныш кілге кірді тарап.
Айыптауа жатпайды бізді жмыс
арасын деп обл сот тртіп салад.
Сегіз адам трмеден босатылсын
Отделге телеграммен хабар жазад.
Тізбемен шаырылан сегіз кісі
Босатты сол хабарды ала сала-а.
Обл сота іс келіп араланша
Аталан бес кісі кейін алад.
Обл сота замай істе келді
Нтижесін естуді еттік талап.
Екі жарым ай шамасы болан кезде
Елдеріне жре бер деді тарап.
ашан керек дегенде дайын болсын
Деді де оя берді бізді санап.
Бесеуінде шыарды кейін алан,
Боланы арты екен басында ерік,
Жан ашыр дос, дшпанны брі серік.
Алды май, арты июнь айларында
осылды семьяа айта келіп.
Басшыны бізді айдаан бірі де жо
Торайда арап жрсек кнін кріп.
Айналан пішкен тонны киюге зі,
тірікті рмелеген шынды жеді.
Айтайын баса сзді мны тастап,
Басшылар елді баты алай тастап.
ысаша осы жаын баяндайын
Жыр ылып тауыса алмаспын брін асап.
Кезінде егін жинау ырман алма
Крайдан айыптауа кіл барма.
***
Аман-жасы кйлі-сау ма Ткен шал,
Алпысбайа арасатын не хал бар.
Бас жарлыын бізден арты кім крді
Хакімжан мен семьяа кзі сал.
Таусылмайды жаза берсе бізді зар,
алам(ын) айран келмеуіне хат-хабар.
Кіл жетсе кмек беріп ктерер
Кйлі туыс мен секілді кімде бар.
ажи берме Дмет бекіп айраттан,
Бейнет крген біз секілді талай жан.
Жауыздарды жаласынан жадырап
Ертегі кн еркінсіп атар та.
Бес-алты ауыз шер таратып жаздым хат,
Ойлаймын деп азып-тозып жабырап.
Ел тарыпай молыпайды деген сз
асірет тартан лі-а кіл болар шат.
Хатпен білдір хал жайыды андырып,
Жай білетін жанашыра жаздырып.
Кп ойлаумен бекер боса жабыып
Алмаайсы з-зіді аздырып.
Крші-клем тгел слем достара,
Сз аяы жаындады тотара.
А оралар, жйрік озар деген сз
тылармыз, осылармыз атара.
1933 жыл, 24 атар
СЛЕМ ХАТ
Аманбысы туыс-жекжат андай хал,
Хат арылы біз тараптан хабар ал.
Жабыраан жарым кіл жаарып
Тарар ма екен ішке толан айы-зар.
мір шіркін тіп барады лдырап,
Су сепкендей аып жатан сылдырап.
Алды-артыма ой жіберіп толансам
Тк крмейді кейде кзім блдырап.
Жолдас еді мірлікке берген серт,
Жазыларма жректегі шерлі дерт.
Тарыалы бір жыл болып барады
Су сепкендей снер ме екен жанан рт.
ткен кнде крдік талай тарлыты,
ркімдерде жошылыа шалдыты.
Арасында екі бес жыл кеесті
Кріп едік біразыра барлыты.
Саынды ба Шарикажан араым,
Жабыанда есіме алып жазамын.
Отызыншы жылды ары шегінде
Жошылыты тартып едік азабын.
Ойлап едім енді ебегім жанар деп,
Трмыстаы крген орлы алар деп.
Жуандардан жбір крген жарлыа
Сенуші едім кеес кзін салар деп.
Жылдан астым шырадым жалаа,
Кез болан со ойран слу араа.
Балалармен тілегі бір жауыза
Тап жолында шын кедейлер жаа ма.
Бір ыс, бір жаз жатып едік Торайда,
Шыныменен трмыс жеіп орлайма.
Бояманы жаласымен жабытым
Аа зауал деген сір болмай ма.
Ттті йыда бала жатан кез,
Естіледі жресідер деген сз.
Он-он бестей конвойменен амалап
Жргізетін жабдытарын етті тез.
Сапарланды октябрьді бесінде
Меіреу тнгі саат екі кезінде.
Ой бауырымдап айай салып оштасан
Зарлы дауыс бгінгідей есімде.
Алдырмады киім-кешек ешбір зат,
йымдасып удаланан ескі дат.
Тілдесе алмай ол стасып оштаспай
Жола тсіп тарта бердік таырап.
кімшілік жола трды олда кш,
Баса кктеп істеп шыты бір жмыс.
Кдер зіп кіл айтып алсын деп
Ел кзіне ыр крсетіп ткен іс.
Тнгі дауыс лаымда зарлаан,
Ой бауырымдап ош айтысып алмаан.
Мейірімі жо масаторлар кекпенен
Сз тыдамай ойдан жаман айдаан.
Крдік біраз жылдан бейнет тарлыын,
Орындады жауыздыты жарлыын.
Плымыза жолдан азы алдырмай
Шарт крсетті олда кшті барлыын.
Тоыз кнде Атбеге жеттік біз,
амдана алмай тнде рланып кеттік біз.
Занан асып сонша збір беретін
Біле алмады сол иттерге неттік біз.
Кеес заы аты шешер жаында,
Жаза бермес жаза крген паыра.
Жынды ара, ткті ара, у ара
Пішкен тонын зі киер аырда.
Жан ашитын туыс-туан аман ба,
Кресерлік трмыс андай замана.
Саынаннан сендерді ойлап амыып
Мадайымды сйенермін алама.
Бірге туан сйенерлік аа жо,
Трмыспенен кресерлік шама жо.
Алды-артыма ой жіберіп ойласам
Жрдем беріп жаысатын пана жо.
мір шіркін ін беріп алдады,
Бояманы жазылмай тр армаы.
Е болмаса шер таратып алатын
Тірі болып Серікжаным алмады.
Жалпы аман ба аны бірге туысан,
Кіндік кесіп кірді бірге жуысан.
лкен-кіші, замандастар аман ба
Асы атып, тайды бірге уысан.
андай халде айран туан елім-ай,
Кішкентайдан туып скен жерім-ай.
Ойлаанда рекпиді жрегім
Сынып алан секілденіп белім-ай.
Жабырайды жарым кіл жабыып,
Жас аламын кейде кзге амыып.
Ден сау болса не крмейді жеке бас
Артымды ойлап кйінемін тарыып.
Шешем байс дені сау ма кй андай,
Трмыс алай, азан жо па й алай.
Жабыпасын жалызыны жанында
Ойлай берсін бір осылып трандай.
***
стем бой жалан, шын алды,
деліп тірік шыдалды.
зімен бірдей боласын
ылмыстылар орланды.
Жабыты жатып жазысыз,
Бозарды жатып азысыз.
ол ая бос ермек жо
Байлауда трмыз азысыз.
Бояманы бойы сті,
Жала жауып беттесті.
арайтын бетті кз жмып
тірік айтып шын десті.
Кім шешер аты аныты.
Жаылып кйе жаламен
Жасып кіл жабыты.
Сарайды саулы, сн кетіп,
ажыды, айрат, л кетіп.
Сар тсек болып жата алмай
Саламыз кйге ндетіп.
ділдік кйіп жалыып,
Жалыамыз жабыып.
заан со бл іске
айырамыз амыып.
Трмысты кріп тарлыын,
ылмысты сезбей барлыын.
Алдандырыш алдаыш
Орындап зорлы жарлыын.
Меіреу трме бл оныс,
Созылын клкі бір жатыс.
Саата минут парапар
Болды тілек кн батыс.
ткенін мір тілейсі,
Наантан кйіп ждейсі.
Жабыса біреу ішінен
Ктеріп кіл сйейсі.
Ойланбаан бл бір іс,
Сонда да болды бір жмыс.
Сенім, міт серт кетіп
Тексеруден шыты-мыс.
удаланып ескі дат,
Брмаланып ділет.
Табамыз кедей болса да
Болып та шыты мінез жат.
Толаусыз тон рады,
Толаусыз кн ралы.
Шынды жеіп шешпесе
Болжаусыз мір траы.
Содырлы солшыл істерді,
Бас амы жо істерді.
Тексеріліп талданып
зіне...............................
1933 жыл, шілде