Р-ы ртрлі саладаы гигиена ылымны дамуы жне мазмнын сипаттаыз

Гигиена грек сзі — Gиgіеіпоs — емдеу, денсаулы келеді деген маына береді, профилактика деген ым. Адам азасына айналаны оршаан сырты орта факторлары мен леуметтік жадайларыны тигізетін серін зерттейтін медициналы ылым. Медицина ылымдарыны те крнекті салаларыны бірі. Медициналы оу орындарында санитарлы-гигиеналы факультеттері мен кафедралар бар. Арнаулы трде маман-дрігерлер-гигаенистер дайындалады.

Гигиена — ауруларды алдын алуа жне денсаулы сатауды орайды. Денсаулыа зиян келтіретін азы-трлерін жойып жіберуге гигиенистер ат салысады. Денсаулыа зиян келтіретін факторларды болмауын гигиена ылымы ата баылау жасап отырады. Адамдарды айналасын оршаан сырты ортаны факторларын негізге ала отырып, гигиенистер адамзат баласыны тіршілігі мен ебегіне ыайлы жадайлар жасауа адамзат баласын аурулардан айытыруа, дерттер мен лік крсеткіштерін тмендетуге тіршілік мірді зартуа, ебекке деген абілеттілікті ктеруге жне т.б. биологиялы жадайларды жасартуа баытталан ылым. Неше трлі дістері, практикада олданатын натылы тсіддері болады. Осыны брі адмны денсаулыын арттыруа олданылады.

Сонымен гигиена ылымыны негізгі кздеген масаты — адамдарды айналасын оршаан сырты орта факторларын сауытыру арылы бірінші денсаулы сатауды профилактикасын ткізу. Бір сзбен айтанда адамзат баласына залал келтіретін факторлардан адамзат баласын орау. Жалпы гигиена, ебек гигиенасы, оушы жастар гигиенасы, таам гигиенасы, йелдер гигиенасы болып бірнешеге блінеді. рбіріні здеріні алдына ойан масаттары бар.

Дрігер-гигиенистер, санитарлар айналаны оршаан сырты ортаны адамдар мірі мен жмыс жадайларыны келесіз тстарыны алдын алатын ескертпе керіністеріндей кн сайын болатын санитарлы-гигиеналы баылау жргізіп, рбір кездескен олайсыз жадайлардьщ жолына тосауыл ойып отырады. Жпалы ауруларды таратпай, алдын алу масаттарымен аптап кететін жпалы дерттерге арсы медициналы дістер мен шараларды ке клемде олданады. Неше трлі алдыы атардаы шараларды іс жзіне асырып эпидемияа арсы кресті дете тседі. Ауа райыны згешелігін, микроклиматты біркелкі еместігін, судаы ауру тарататын микробтарды санын анытап, биологиялы ерекшеліктерін ескеріп, ауадаы ша-тозадардаы микробтарды біліп, ала ішіндегі ттінні рамын анытап, олармен биологиялы жне химиялы крес жргізуді жолдарын белгілеп береді.

ай саладаы дрігерлер ызметінде болмасын профилактикалы іс-рекет жасап, кзге кріне тседі. Оларды жасау шін тере ой, жйрік аыл керек. Адамзат баласыны денсаулыы бірімен-бірі байланысты табии (биосфералы) жне леуметтік-экономикалы, саяси факторларды серлерімен алылтасады. Биосфералы факторлара жататындар: атмос-фералы ауа (тропосферадаы), су (гидросферадаы), жер (литосферадаы, космосты факторлар (кун сулесі), леуметгік факторлара ебек жне оу жадайлары, тама, киім-кешек, тесек-орын, жадайы жне т.б. жатады. Бл факторлар адамдарды салауатты омір сру салтын алыптастырады. Бл факторлар олайсыз боланда неше трлі зиянды дадылар дамып кетеді. Ара-шараи ішу, темекі шегу, наркотикалы заттар мен урелену, токсикоманиямен айналысу ерекше етек алады.

Ттынушылар ыын орау басармасыны санитар дрігері жмысын йымдастыруды негіздерін тсіндірііз

Ттынушы - бл жеке ттынуына немесе жеке шаруашылыына пайдалану масатында тауар сатып алатын жне жмыстар мен ызмет крсетулерді пайдаланатын азамат немесе белгілі бір йым.

Ттынушыларды негізгі ытары:

негізгі мтаждытарды анааттандыруа, яни мір сруді амтамасыз етуге баытталан тауарлар мен ызметтерге; тамаа, иімге, баспанаа, денсаулы сатауа, білім алуа, санитарлы жадайа арналан ыы;

адам денсаулыына немесе міріне ауіп тндіретін тауарлардан, ндірістік процестер мен ызметтерден орануа арналан ауіпсіздік ыы;

зі сатып алып отыран тауар туралы млімет алуа: тауар жасы ма, андай асиеттері бар, сапа сертификатыны мерзімі тіп кеткен жо па, ол кіммен берілген, тауар сатушы кімні кілдігін білдіріп отыр жне тауар жаттары туралы млімет алуа ыы;

монополиялы тауара оны баасыны кілге онымды екеніне кепіл алуа, аты бір сомада сатылып отыран алуан трлі тауарларды тадауа ыы;

зіні мдделерін ескеруге жне кіметтік оамды йымдара ттыну ыын ескеруге, сыныстар беруге, тыдатуа ыы;

сапасыз тауарлар немесе анааттанарлысыз ызмет крсетілгенде шыынны орнын ндіріп алуа ыы;

ттынушыа тауарларды сапасын ажыратуа ммкіндік беретін білімдер мен ілімдер алуа деген ттыну біліміне ыы.

Дрігер (спортта) — дене трбиесі мен спорт саласында жмыс істеу шін арнайы біліктілікті жетілдіру дайындыьінан ткен медицина маманы. Дрігерлік баьілауды кешенді тсілі - тнні басты-басты жйелері мен оны зара байланысын жан-жаты зерттеу шін бір мезгілде олданылатын дістерді жиынтыы. Дрігерлік-дене трбиесі диспансері — емдік-профилактика мекемесіндегі емдік дене трбиесі мен дрігерлік баылауды йымдастыру жйесіндегі манызды блім

Санитарлы аарту жмыстарыны формалары мен дістері. Халы арасында санитарлы-эпидемиологиялы жмыс ткізу шараларын тсіндірііз

Санитария (лат. sanіtas — денсаулы) — санитарлы-гигиеналы жне жпалы аурулара арсы шараларды белгілеп, оны жзеге асыратын денсаулы сатау саласы. Санитария ала, елді мекендерді тазалыын зерттеп, наты гигиен. шаралар белгілейді, жпалы аурулара арсы крес жргізілуін баылайды. 1960 жылдан кейін Санитария терминіні орнына санитарлы-эпидемиологиялы ызмет деген ым олданылады. Бл — мемл. сан. баылау жасап, індетке арсы шаралар жйесін жзеге асыратын мекемелер мен йымдарды жиынтыы. Сан.-эпидемиол. ызмет рамына санитарлы-эпидемиологиялы ст., сан. аарту йі, ылыми-зертттеу институттары, биологиялы препараттар ндіретін мекемелер кіреді.

Эпидемиология” (эпидемия жне грек. logos – ілім) – жпалы жне инвазиялы ауруларды пайда болуы мен таралу задылытары, сол ауруларды жою шаралары туралы ылым. Эпидемиология екі блімінен трады: 1) жалпы Эпидемиология – жпалы ауруларды задылытары мен олармен кресу, жою жне оларды алдын алудаы теорияны, дістемелік жне йымдастыру негіздері туралы білімні жиынтыын амтиды; 2) жеке Эпидемиология – белгілі бір жпалы ауруа тн ерекшеліктерді жан-жаты зерттейді. Эпидемиология микробиология, гигиена, паразитология, иммунология, жпалы аурулар клиникасы, т.б. жаратылыстану ылымдарымен тыыз байланысты. Жпалы аурулара крес шаралары тжірибелеріні орытындысы ретінде Эпидемиология кне заманнан бері белгілі. Мыс., б.з.б. 1000 ж. ытайда шешек ауруларына арсы егу дісі олданылан, ндістанда індетке арсы санитарлы за болан. аза жерінде лама алым, емші тейбойда Тілеуабыллы шешек ауруларына арсы вакцина егуді осыдан 500 жыл брын пайдаланан. Ал Шыыс Азия елдерінде алапес ауруларыны жпалы екенін біліп, ондай науастарды ошаулап, арнайы “алапес йіне” амаан. Ертедегі Римде лікті ала ішіне жерлеуге рсат етілмеген. Жпалы ауруларды тірі оздырыштар тудыратыны туралы алаш рет Гиппократты ебектерінде айтылан. айта ркендеу дуірінде жпалы аурулар туралы ыл. негіз алыптаса бастады. Осы кезде Эпидемиологияны дамуына лкен лес осан италиялы алым Дж. Фракастро (1478 – 1553) болды. Ол ауру тарататын микроорганизмдерді зерттеді. Аылшын дрігері Т.Сиденхем (1624 – 89) скарлатина, хорея, подагра, т.б. жпалы ауруларына алаш ыл. сипаттама берді. Оны “аылшын Гиппократы” деп атайды. 18 -да орыс дрігері Д.С. Самойлович (Сущинский) (1744 – 1805) оба індетімен кресу тжірибесі негізінде Ресейде Эпидемиологияны негізін салды. 19 -ды 2-жартысында микробиологияда ашылан жаалытара байланысты белгілі алымдар Л.Пастер, Р.Кох, И.И. Мечников, Д.И. Ивановский, Н.А. Семашко, А.Н. Сысин, К.И. Скрябин, Д.К. Заболотныйды, т.б. ебектеріні нтижесінде кптеген індеттерді микробтары табылды. азастанда 1925 ж. ызылорда бактериол. лаб. ашылды. 1940 ж. осы лаб-ны негізінде Алматы аласында Эпидемиология жне микробиология ыл.-зерт. ин-ты (азіргі Гигиена жне эпидемиология ылыми-зерттеу орталыы) ашылып, республикада Э Эпидемиология саласындаы зерттеулер ола алынды. Сондай-а Эпидемиология мселелерімен аза карантиндік жне зоонозды инфекциялар ылыми орталыы, республикадаы мед. ун-ттер мен академияларды кафедралары сан.-эпидемиол. ст-салар шылданады. Жедел тетін ішек індеттері зерттеліп, олара, т.б. жпалы аурулара (шешек, кл, скарлатина) арсы бактериялы препараттар шыарыла бастады, дизентерияны себептері мен эпидемиол. ерекшеліктері аныталды. Эпидемиология саласында крнекті алымдар Х.Ж. Жматов, И.аралов, Н.Д. Беклемишов, М.А. Айымбаев, І.А. Макиров, Н.И. Киреев, Е.Х. Шратов, Н.Ж. Жайыбаев, т.б. кп ебек сіірді. С. міреев, І. дайбергенлы[

Ттынушылар ыын орау басармасыны ызметті рылымы. Санитарлы-гигиеналы жне санитарлы-эпидемияа арсы шараларды нсаыз

Ттынушыларды негізгі ытары:

зіні мдделерін ескеруге жне кіметтік оамды йымдара ттыну ыын ескеруге, сыныстар беруге, тыдатуа ыы;

сапасыз тауарлар немесе анааттанарлысыз ызмет крсетілгенде шыынны орнын ндіріп алуа ыы;

ттынушыа тауарларды сапасын ажыратуа ммкіндік беретін білімдер мен ілімдер алуа деген ттыну біліміне ыы.

Ттынушылар ыын орау – ттынушыларды тиісті сападаы, мірі мен денсаулыына ауіпсіз тауарларды (орындалатын жмыстарды, крсетілетін ызметтерді) сатып алу; тауарлар мен оларды дайындаушылары туралы апарат алу; ттынушыларды аарту; оларды мдделерін мемл. жне оамды трыда орау; ттынушыларды оамды йымдара бірігу ытарын жзеге асыруды мемлекет белгілеген тетігі.

3. Халыты іш сзегі жне ылау ауруларымен сыраттанушылыын санитариялы-эпидемиологиялы адаалау мынадай санитариялы-эпидемияа арсы (профилактикалы) іс-шараларды амтиды:

1) елді мекендерді, сіресе халыты сзек, ылау инфекцияларымен сыраттанушылыы бойынша олайсыз елді мекендерді санитариялы жадайы туралы апаратты талдау;

2) халы арасында туекел топтарды айынду жне эпидемиологиялы адаалауды жзеге асыру;

3) науастардан жне бактерия тасымалдаушылардан блінетін сінділерді фаготиптерін айындау;

4) бактерия тасымалдаушыларды айындау мен санациялау масатында аурудан жазыландарды, сіресе тама ксіпорындарыны ызметкерлері мен баса да декреттелген контингентті есепке жне диспансерлік баылауа алу;

5) профилактикалы жне эпидемияа арсы іс-шараларды жоспарлау.

4. Сзек, ылау инфекцияларыны профилактикалы іс-шаралары оздырыштарды су, тама арылы берілуін ескертетін санитариялы-гигиеналы іс-шараларды ткізуге баытталады. Мына объектілерді санитариялы-техникалы жадайына:

1) сумен амтамасыз ету жйелеріне, орталытандырылан, орталытандырылмаан сумен амтамасыз ету кздеріне, басты су шыару рылыстарына, су кздерін санитариялы орау айматарына;

2) тама німдерін шыару нерксіптеріне, азы-тлік саудасына, оамды таматануа;

3) кріз жйелеріне санитариялы-эпидемиологиялы адаалау жргізіледі.

5. Дрігерлік араудан со декреттелген контингентті ішіндегі адамдар жмыса абылданар алдында анны сарысуын тікелей гемоагглютинация серіне ою жолымен (бдан рі - ТГА) серологиялы тексеруге жне бір реттік нжісі мен зріне бактериялогиялы зерттеуге жатызылды. Бл адамдар серологиялы жне бактериялогиялы тексеруді орытындысы теріс болып, баса арсы крсеткіштер болмаса жмыса жіберіледі.

Тіке гемагглютинацияны сері о нтиже берген жадайда 1-2 кн сайын дретін бес рет бактериологиялы тексеруден осымша жргізіледі. Бл тексеруді нтижесі теріс болан жадайда тке бір реттік бактериялы зерттеу жргізіледі. Дреті мен тін бактериялогиялы тексеруді нтижесі теріс болан адамдар жмыса жіберіледі.

Бактериологиялы жне серологиялы зерттеуді нтижесі о болан адамдар бактериятасымалдаушы ретінде арастырылады. Олара емдеу жргізу, есепке алу жргізіледі, медициналы баылау орнатылады. Осындай жадайда олар эпидемиялы ауіп тндіруі ммкін жмыстан шеттетіледі.

6. Таматандыру, сумен амтамасыз ету саласыны жне баса декреттелген контингентті ызметкерлері осы инфекциялар бойынша эпидемиялы салауатты болан кезде іш сзегі мен ылауды оздырышын тасымалдаушылыа жоспарлы профилактикалы зертханалы зерттеулерден тпейді.

7. «арсы профилактикалы егу жргізілетін ауруларды тізбесін, оларды жргізу ережесін жне халыты жоспарлы егілуге жатызылатын топтарын бекіту туралы» азастан Республикасы кіметіні 2009 жылы 30 желтосандаы № 2295 аулысы сйкес кріз жне тазалау рылыстарыны жмыскерлері іш сзегіне арсы вакцинациялауа жатады.