Ауа озалысыны гигиеналы маызына тсініктеме берііз

Атмосфералы ауа оршаан ортаны маызды рам блігіні бірі болып табылады. Ауасыз адамны да жне баса да тірі азаларды мір сруі ммкін емес. Жердегі тіршілікті сатаудаы ауа ортасыны атаратын маызды рлі, алдымен, оны рамындаы оттегімен байланысты, ттегіні арасында азада аралы алмасу мен тіндік тыныс алу рдістері жріп отырады. Сонымен атар, азамен оршаан орта арасында жылу алмасу рдістерін амтамасыз етуде де ауаны мызы аз емес, себебі ауа, адам азасындаы жылу ндірілуімен жне одан жылу берілуіне сер етіп, адам азасыны жылылы жадайын анытайды.

Адам азасы мен оны тіршілігіндегі санитарлы жадайына атмосферадаы болып жатан физикалы рдістер де елеулі сер етеді, олар баса факторлармен рекеттесіп жергілікті жерді ауа райы мен климатын алыптастырады. Кн сулесіні биологиялы нысандарды жоятын сері бар ыса толынды ультраклгін сулелері мен арышты радиация атмосфералы ауа арылы ткенде, оларды шашырауы жне сіірілуі жреді. Тіршілік шін маызды жер бетіне жететін кн радиациясыны саны мен сапасы да кп жадайларда атмосфераны жадайына байланысты. Атмосфера, адамны, жануарларды жне сімдіктерді зат алмасуынан пайда болан газ туріндегі німдері, патогенді микроазалар, табии жне техногенді текті химиялы жне радионуклидтік ластаушылар тсіп отыратын, резервуар болып табылады. Соны нтижесінде, ауа жпалы жне паразиттік аурулар берілетін фактор болуы, сондай-а, адам денсаулыы мен трындарды санитарлы-трмысты жадайына олайсыз сер етуі ммкін.

Ауа массасыны тез араласатын жне лкен ашытытара кшетін абілеті жергілікті ластануларды тез таралуына жне оларды жаанданы ластануа айналуына ыпал етеді. Сонымен бірге, атмосфераны немі болып отыратын айналымы жне баса да сфералармен, сіресе, мхитпен байланысы, оны здігінен тазаруына жоары абілеттілігін амтамасыз етеді.

Адам азасындаы жылу алмасу рдістеріне ауа массаларыны озалуы да лкен сер етеді. Оны сер ету сипаты ауаны озалу жылдамдыына, температурасына жне ылалдылыына байланысты. Ауаны температурасы тмен боланда, ауа озалысы конвекция жолы арылы жылу беруді кшейтеді, себебі ол суы ауаны жаа аындарын немі теріге жанастырып отырады. Бл кезде орташа (6-7 м/сек) желді зі де денені салындануына, ал те кшті жел (9 м/сек асатын) суге келуі ммкін. Сондытан ыс кезінде желсіз ауа райы олайлы болып табылады. Ауаны температурасы жоары жне ылалдылыы тмен кезінде, лсіз (1-5 м/сек) соан жел, терді блінуін жылдамдатып, жылу берілуін кшейтеді. Егер де, температурасы жоары кезде, ауа су буларымен аныан болса, онда ауаны лсіз озалысыны, булануды иындауы салдарынан, салындататын сері болмайды. Жел жо кезде, ауаны жоары температурасы, сіресе, ол жоары ылалдылыпен бірге сер еткен кезде, ысты туіне кеп соуы ммкін. Температурасы дене температурасынан асатын, кшті ысты жел ауаны кез-келген ылалдылыы кезінде ыздыратын сер береді. Бл сері, булану арылы жылу берілуіні кшейуінен салындататын эффектісі ызан ауаны арынды аындарымен жойылуына байланысты. Ауаны озалысы адамны жылылы жадайына ана сер етіп оймайды. зіліссіз, кшті соан жел, тыныс алуды иындатып, оны алыпты ыраын бзады, жрек ан тамырларыны аурулары мен тыныс алу жолдарыны аурулары бар науастарды жадайын нашарлатады. Адам азасыны жйкелік-психикалы сферасына да желді сері едуір болуы ммкін. Орташа, термиялы бейтарап жел, сергітетін сер етеді, ал те кшті соан жел депрессиялы жадайларды дамуына келуі ммкін.

Ауа озалысыны гигиеналы маызы адамны оршаан ортамен жылу алмасуы рдістеріне атысуымен ана аныталмайды. Ауаны озалысы атмосфералы ауаа тскен ластаушы заттарды жоюда, елді мекендерді аэрациялауда жне блмелерді табии желдетуде лкен рл атарады. Сонымен атар, ауаны озалысы ластаушы заттарды лкен ашытытара таралуына да ммкіндік тызады.

Сондытан елді мекендерді, ауруханаларды, мектептерді жне бала башаларды, ндірістік мекемелер мен баса да нысандарды жоспарлау жне салу кезінде, берілген жергілікті жерлердегі желді басым соатын, жиі айталанатын баыттарын білуі те маызды. Ол желді ай баыттан соатындыымен аныталады. Осы масатта, рбір жергілікті жерлер шін «жел раушаны» деп аталатын (3.1.-срет) р трлі баыттар (румбалар) бойынша жыл бойына желді туру жиілігіні графигі растырылады.