Жел раушаны» оны осалы гигиеналы маызын гигиеналы ашыыз

Жел раушаны жергілікті жердегі желдерді басым баыттары туралы крнекі малмат береді. Трын жне оамды имараттарды ауаны ластайтын кздерді жел басым соатын жаынан орналастыру ажет, бл ластаушыларды таралуын шектеуге немесе оны алдын алуа ммкіндік береді.

Жоарыда айтыландардан белгілі, адам азасы тіршілік рдісінде ауаны температурасыны, ылалдылыыны, озалысыны, жылу радиациясыны р айсысынын жеке серіне емес, бірлескен серіне шырайды. Адам азасыны оршаан ортамен жылу алмасуы рдістеріне сер етіп, адам азасыны жылылы жадайы мен ортаны жылылы жадайын анытайтын, осы факторларды кешені микроклимат деп аталады.

Микроклимат крсеткіштеріне ауаны температурасы, ылалдылыы, озалу жылдамдыы, оршаан заттарды беттерінен берілетін жылу радиациясы жатады.

Микроклимат, алыптасатын жеріне байланысты, жабы блмелердегі (трын, оамды, ндірістік, арнайы ондырыларды, скери техниканы, клікті) жне жеке ауматарды (елді мекендерді, жерді, ышам аудандарды жне т.б.) микроклиматы деп блінеді. Адамны жылу тепе-тедігіне сер ету дрежесі бойынша микроклиматты комфортты жне дискомфортты - салындататын жне ыздыратын деп бледі.

Комфортты микроклимат жылу реттейтін механизмдерді зорлануын тудырмайды. Жылу сезінуі жасы жне орталы жйке жйесіні жмысы да отайлы, дене жне ой жмысына абілеттілігі, сонымен атар, олайсыз факторларды серіне тзімділігі де жоары болады.

Дискомфортты микроклимат, керісінше, жылу реттейтін рдістерді зорлануымен, жйке жйесі мен анализаторларды жмыс крсеткіштеріні нашарлауымен, р трлі мшелер мен жйелерді функционалды жадайыны бзылуымен, азаны арсы тру абілетіні тмендеуімен сипатталады, сонымен атар, р трлі жедел жне созылмалы ауруларды дамуына себепші болуы ммкін. ыздыратын дискомфортты микроклимат жедел жне созылмалы гипертермияларды р трлі белгілеріні дамуына (жоарыдан араыз), ал салындататын дискомфортты микроклимат – жергілікті жне жалпы гипотермиялара жне олармен байланысты аурулара жне азаны функционалды жадайыны бзылуларына келеді.

Микроклимат факторларыны кешенді трде сер ететінін ескеріп, те жоары да емес жне тым тмен де емес температуралар ауаны ылалдылыы мен озалысыны олайсыз шамаларымен бірге сер еткенде, азаны атты ызыуна жне атты салындауына келуі ммкін екендігі есте болуы керек. Созылмалы денені атты ызуы тіпті, ауа температурасы 26-28ºС кезінде де, біра ылалдылыы 80% жоары жне ауа озалысы 0,3 м/сек тмен микроклимат жадайында за уаыт болан кезде, пайда болуы ммкін. Созылмалы денені салындауы ауаны температурасы 12-14ºС жне одан тмен, салыстырмалы ылалдылыы 60% жне одан да жоары болан кезде байалуы ммкін. Жедел суытан болатын патология 0ºС тмен температура кезінде жиі дамиды, біра ауны жоары ылалдылыы мен ауаны жоары озалу жылдамдыы бірге сер еткенде, плюс температура кезінде де дамуы ммкін.

Барометрлік ысымны гигиеналы маызына тсініктеме беріп тііз. Азаа жоары жне тменгі барометрлік ысымны серін талдаыз

Жерді гравитациялы кші атмосфераны тменгі абаттарында оны негізгі массасы жиналуына ыпал етеді, сондытан, дл осы абаттарда атмосфералы ысым мен ауаны тыыздыы жоарылау болады. Ауаны ен жоары ысымытеіз дегейінде байалады. 45ºС ендікте, ауаны температурасы 0 ºС кезінде, ол с.б 760 мм, немесе 101,3 кПа (1 атмосфера), ал оттегіні парциалды ысымы - с.б 100 мм болады. Теіз дегейінен биіктік жоарылаан сайын, атмосфералы ысым мен ауаны тыыздыы, сондай-а, оттегіні парциалды ысымы тмендейді. Мысалы, 2000 м биіктікте атмосфералы ысым с.б 560 мм, ал оттегіні парциалды ысымы - с.б 70 мм болады. 4000-4500 м биіктікте оттегіні ысымы, теіз дегейіндегі ысымымен салыстыранда, екі есеге тмендейді.

Атмосфералы ысымны аздаан туліктік ауытуы дені сау адамны азасына детте кп сер етпейді. Біра, биіктікке ктерілген кезде, ысымны айын тмендеуі немесе кейбір жмыс трлерін (кессонды, сгуірлік) орындау жне су астына тскен кезіндегі ысымны жоарылауы олайсыз сер етуі ммкін.

2700 м лкен биіктікке жне тез ктерілгенде (1 кннен аз), биіктік немесе тау ауру деп аталатын симптомдар кешені дамиды. Ол альпинистер, шыштар, биік тау жадайында жмыс істейтін жмысшыларда, уе шарында шу кезінде, декомпрессиялы камераларда жне т.б. кездеседі.

Ауадаы оттегіні парциалды ысымыны тмендеуі адамда оттегіні жеткіліксіздігіне келеді. Оны алашы белгілері: бас ауруы, лсіздік, жрек айну, ентігу, йыны бзылуы, тахикардия - 2000 м биіктікке ктерілгенні зінде байала бастайды. Одан да жоары биіктікке ктерілген кезде, айын гипоксия дамиды, биіктікке тн кпені, миды сулы ісігі, кзді торлы абыына ан йылу, мрыннан жне асазан-ішек жолынан ан кету пайда болады. Бірнеше саат ішінде лімге кеп соатын, кома дамуы ммкін. шыштарда пайда болатын биіктік ауруы, тау ауруына араанда, биіктікке тез ктерілуіне байланысты жедел дамиды жне ауыр трде теді. Тау ауруына кбінесе балалар жне етеккір алдындаы кезеінде йелдер жиі шырайды.

Биіктік ауруы дамуыны негізгі механизмі, ауадаы оттегіні парциалды ысымыны тмендеуі серінен дамитын гипоксия болып табылады. Бдан баса, атмосфералы ысымны айын тмендеуі кезінде, ан мен тіндердегі алыпты жадайда еріген кйінде болатын газдар, газ трізді кйге тіп, ан тармаында кпіршіктер тзеді, бндай жадай тамырларды газды эмболиясыны жне оан байланысты р трлі мшелер мен тіндерді ауыр заымданулары дамуына кеп соады. Сонымен атар, те жоары биіктікте атмосфералы ысымны прессорлы серіні тмендеуі нтижесінде, кеуде мен іш уыстары кеееді, ылтамырларды ткізгіштігі жне кіші ан айналым шеберіндегі ан тамырларыны ысымы жоарлайды, бл сулы ісік дамуына келеді.

Биіктік (тау) ауруыны алдын алуы. лкен биіктікте (біра 5000 м жоары емес) жрген адамда біртіндеп компенсаторлы-бейімделу реакциялары - траты гипервентиляция, анда эритроциттерді кбеюі, тіндегі зат алмасуыны згерістер, блшы еттерді анаэробты жадайдаы жмыстара жоары абілеттілігі дамиды. Тмен атмосфералы ысыма біртіндеп бейімделу нтижесінде, биік таулы аймата тратын трындар 2500-4000 м биіктікте ешандай шектеусіз мір сре алады.

Блмені оптималды микроклиматын амтамасыз ету бойынша шаралар негізінде микроклимат крсеткіштерін гигиеналы нормалау шараларын баалаыз

Микроклимат (грек. mіkros – кіші жне климат) – жер бетіні шаын аймаына (мысалы, жотаны беткейі, клді жаасы, орман, т.б.) жне оны оршаан ауа абатына ана тн климатты жадай. Жер бетіні микромасштабты айырмашылытарына байланысты, мысалы, алы орманды алап климатынан сол орман ішіндегі жеке ашы аладар, блек шо тоайлар Микроклиматын немесе лкен аланы алыптасан климатынан ірі ксіпорын тірегіні, не жасыл баты Микроклиматын ажыратуа болады. Жер бетінен жоарылаан сайын Микроклимат ерекшеліктері сейіле береді. Микроклиматты саталуы ауа райына тыыз байланысты; тыны, ашы кезінде Микроклимат те айын байалады, блыыр кезінде онша сезілмейді. Микроклиматты жадай жергілікті климат элементтерін баылайтын метеорологиялы станцияларды деректері мен Микроклимат ерекшеліктерін салыстыру жолымен зерттеледі. Егістік жерді дрыс тадау, жерді мелиорациялау, нерксіптік жне жй рылыстар салу кезінде Микроклимат ерекшеліктерін ескеру ажет.

Трын йді блмелеріндегі микроклимат жадайлары адам азасыны жылу алмасуы шін олайлы жадайларды амтамасыз етуі жне суы кезде де, жаздыгні де жасы жылу сезінуін беруі керек ( –тарау). Жасалан жайлы жылылы адамны блмеде белгілі бір уаытта болуымен шектелмеуі керек жне осымша бейімделу механизмдеріні іске осылуын талап етпеуі тиіс. Жеіл й киімін киген адам салыстырмалы трде аз озалу жадайында да, зін жайлы сезінуі ажет.

Трын йді микроклимат крсеткіштерін нормалаанда, адамдарды жасы, жыл мезгілі, климат жадайлары, блмені андай масатта пайдаланатыны ескерілуі керек, яни нормативтер дифференциалды трде бекітіледі. Блмедегі ауа температурасыны орташа дегейі жне ауа температурасыны туліктік ауытулары, температураны тігінен жне клденіне аландаы ауытулары, ауаны салыстырмалы ылалдылыы мен озалу жылдамдыы нормаланады.

ыс мезгілінде орта жне жылы климатты айматарда блмелердегі ауаны е олайлы температурасы - 18-20ºС, суы айматар шін - 20-22ºС, ысты айматар шін - 17-18ºС болып табылады. Жылды суы мезгілінде жылылы жадайды алыпа келтіру шін йді ішіндегі температура біршама жоары болуы керек, себебі энергия азаны салындауны алдын алуа баытталан зат алмасуын ынталандыруа, ан тамырлары реакцияларын іске осуа жмсалады. азіргі йлердегі лкен йнектелген беттер ыста здері салындап, сулелену арылы жылу берілуі нтижесінде, адам азасынан жылуды кп млшерде жоалуына кеп соады. Микроклиматты алыптыстыруа, сонымен бірге, рылыс материалдарыны ауа ткізгіштігі мен гигроскопиялылыы, абыраларды алыдыы да сер етеді. Ауа ткізгіштігі жне гигроскопиялылыы нерлым жоары болса, сорлым блмеде температура тез тмендейді. Осыан байланысты, кп адамдар шін б йытайтын блмелердегі ауаны температурасы тмендеу (16-18ºС) болуы керек, себебі, бл ми ыртысы ызметіні таралан тежелуіне ыпал етіп, тере жне жасы йыны амтамасыз етеді.

Температураны тігінен жне клденеінен ауытуы 2-3ºС-тан аспау керек, себебі, температураны едуір ауытуы, адамны ая-олдарыны салындауына жне р трлі ауруларды дамуына кеп соады. Еден дегейіндегі тмен температура адамны аяыны мздауына, кіл-кйіні тмендеуіне жне суы тигеннен болатын ауруларды, сіресе балаларда, кбеюіне кеп соады. Орталытан жылытылатын блмелердегі ауа температурасыны туліктік ауытуы 2-3ºС, ал, пешпен жылытылатын блмелерде 4-6ºС болуы тиіс.

Блмелердегі олайлы салыстырмалы ылалдылы 30-60% деп есептеледі. Ауаны озалу жылдамдыы 0,1-0,15 м/сек дейін жылды суы мезгілінде олайлы деп саналады. Ауаны 0,3 м/сек дейін озалу жылдамдыы й температурасы жадайында олайсыз, денені салындататын сезім (азына сезімін) бермейді.

Жылыту жйесі траты ыайлы микроклимат алыптастыруы ажет. Микроклиматты автоматты, орталытандырылан немесе жеке трде реттейтін ммкіншілігі боланы да дрыс. Жылыту блмелердегі ауаны отынны жануы кезінде тзілетін иіс газымен жне р трлі німдермен ластайтын кзі болмауы керек. Блмелерді ауасы жылытатын ралдара отыран органикалы шадарыны кюі жне ра айдау кезінде тзілетін газдармен ластанбауы керек. Бл газдар ауаа жаымсыз иіс беріп, адамны тыныс алу жолдарыны шырышты абыын тітіркендіреді, тама кеберсуі сезімін жне басыны ауыруын тудырады. Егер жылытатын ралдарды бетіні температурасы 70-85°С аспаса, оларды бетіне отыран ша кймейді. Жылытатын ралдар блмеде кп орын алмауы ажет жне блмені отын, клмен ластамау керек. Жылыту пайдалануа ыайлы, рт пен кйік аупін туызбауы керек. лмедегі олайлы ауа температурасы 20-23ºС болып табылады.

Микроклимат трлерін атаыз: комфортты, дискомфортты ыздыратын жне салындататын. Оларды айырмашылытарын анытап, азаа тигізетін серлерін табыыз

24. Адам азасына олайсыз микроклиматты жадайларды серін сипаттаыз

Аза немесе Организм (гр. organon жне лат. organіzo – келісті трге келтіру) – белгілі ортаа з бетімен тіршілік етуге бейімделген, тірі жне тарихи алыптасан бірттас жйе. Тым уалаушылы асиеттеріне сйкес зіне тн рылысы мен даму ерекшелігі бар.

рылысы мен ызмет ерекшелігіне байланысты органдар жйелері мен аппараттары:дене(сомалы),ішкіоргандар(висцералды)жнебайланыстырыш (интегралды) органдар жйелері болып блінеді. Органдар жйелер рылысы ртрлі, біра белгілі бір ызмет атаратын мшелер (азалар) райды.

рылысына байланысты органдарды:

абатты (тері),ттікше (ішкі мшелер) жнепаренхималы трлері болады.Организмні рылым бірліктері – жасушалар, лпалар (тіндер), мшелер. Организмдер бір жасушалы жне кп жасушалы болып блінеді. Бір жасушалы Организмдерді ішінде колониялы (шоырлы) трлері де бар. Мысалы, вольвокс, т.б. рбір жеке дарабастар да з алдына жеке аза болып саналады.

Ауыл трындарыны жеке трын йлері, ауылды жерлердегі кейбір зіне тн тіршілік жадайларын ескеріп, жоарыда аталан барлы гигиеналы талаптара сай болуы керек. Мысалы, ауылды адамдар тратын йлерде, трын блмелерден, асй, жетхана, ванна блмесі, кіреберістен баса, йнектелген верандалар салынуы, жмыс киімдері мен ысы киімдер, сырты киім сатайтын орындарды арастыру ажет.

3. Трын йлерді ішкі ортасын йымдастыру

3.1. Микроклимат жадайлары.

ыс мезгілінде орта жне жылы климатты айматарда блмелердегі ауаны е олайлы температурасы - 18-20ºС, суы айматар шін - 20-22ºС, ысты айматар шін - 17-18ºС болып табылады. Жылды суы мезгілінде жылылы жадайды алыпа келтіру шін йді ішіндегі температура біршама жоары болуы керек, себебі энергия азаны салындауны алдын алуа баытталан зат алмасуын ынталандыруа, ан тамырлары реакцияларын іске осуа жмсалады. азіргі йлердегі лкен йнектелген беттер ыста здері салындап, сулелену арылы жылу берілуі нтижесінде, адам азасынан жылуды кп млшерде жоалуына кеп соады. Микроклиматты алыптыстыруа, сонымен бірге, рылыс материалдарыны ауа ткізгіштігі мен гигроскопиялылыы, абыраларды алыдыы да сер етеді. Ауа ткізгіштігі жне гигроскопиялылыы нерлым жоары болса, сорлым блмеде температура тез тмендейді. Осыан байланысты, кп адамдар шін блмедегі олайлы ауа температурасы 20-23ºС болып табылады.