Бадарламалау тілдері,классификациясы жне функциясы

Бадарламалау тілі (орыс. язык программирования; гр. programme - нсау, хабарлау) — хабарларды есептеуіш машиналарды кмегімен срыптайтын жасанды тілдер тобы.

Бадарламалы тілдерде символдарды бірізділікпен деуге ажет мтіндер алдын ала жазылып кояды, мтіндерді бйрыты тапсырма деп арауа болады. Семантикалы шарттары бойынша мтіндер мынадай дегейлерде срыпталады: дербес маынасы жо ліпби табалары; шаын тіл бірліктеріні екі жаты атаулары; маынасы бйры трінде емес атауларды осындысын білдіретін сйлемшелер; белгілі рекетті білдіретін (бйры маынасында) синтаксистік рылымдардан тратын операторлар таы баса. Бадарламалы тілдерді зіне тн сипаты — символды, сздік, сйлемдік, мтіндік дегейлерді ара жігі белгісіздігінде мтіндерді жазып, ЭЕМ-ге енгізуде ондаы жетімсіздік баса символдармен толытырылады. Мысалы, (СОТО сйлемшесі бір символ, бір сз немесе бір сйлем болып есептелуі ммкін. Бадарламалы тілдер олданылу трысынан екіге блінеді: алгоритмдік р трлі типтерді алдын ала жазуа болатын универсалды бадарламалы тілдер жне нерлым шаын масатты жмыстара (модель жасау, мтінді автомат деу, белгілі бір процесті басару) арналан мамандандырылан бадарламалы тілдер. Бларды ішінде ЭЕМ-мен пайдаланушыны арым-атынасын дамытуда диалогтік бадарламалы тілдер маызды орын алады. Бадарламалы тілдерді дамуы оларды дегейін ктеру, адам мен машинаны арым-атынас процесін жеілдету, бадарламаларды тиімділігін арттыру арылы іске асырылып отырады. 20-асыр 70-жылдары бадарламалы тілдерді жалпы саны 1 мыа жаындады. Е жиі олданылатын, дегейі жоары тілдік бадарламалар: фортран, кобол, ПЛ/1, алгол, бейсик, паскаль, мектепте ке тараан — паскаль тілі.[1]

БАДАРЛАМАЛАУ ТІЛІ, бадарламалау тілі — мліметті (деректі, апаратты) жне оларды алгоритмін (бадарламасын) ЭЕМ-де деуге арналан формальды (жасанды) тіл. Бадармалау тіліні негізін алгоритмдік тіл райды. Алашы Бадарламалау тілі ішкі машиналы тіл болып есептеледі. азіргі Бадармалау тілі машиналы-бадарланан, процедуралы-бадарланан жне проблемалы-бадарланан тілдер болып ажыратылады. Машиналы-бадарланан Бадармалау тілі зіні мліметтеріні трі мен алгоритміні рылуы бойынша белгілі бір ЭЕМ-ні (не ЭЕМ класыны) рылымын бейнелейді. Мны стіне оны бадарламалау процесін жеілдету жне автоматтандыру сияты ерекшеліктері бар. Ол машиналы тілге жаын тіл. Машиналы-бадарланан бадармалау тіліне автокод, алмо, эпсилон, т.б. тілдер жатады.

Процедуралы-бадарланан бадармалау тілі

Процедуралы-бадарланан бадармалау тілі — белгілі бір мселелер класын шешу бадарламасын сипаттауа арналан тіл. Бл тілде мамандар ксіптік терминдер трінде ЭЕМ шін тапсырмалар растыра алады, рі онда мселені шешу шін орындалатын наты адамдар міндетті трде крсетіледі. Мндай тілге фортран, Паскаль, алгол, ПЛ1, кобол, бейсик, дельфи, СИ, т.б. жатады. Мны ішінде фортран ылыми-техникалы есептерді шыару шін, Паскаль ндіріс пен оуда, бейсик дербес компьютерде жмыс істеу шін, т.б. р трлі масатта олданылады.

Проблемалы-бадарланан бадармалау тілі

Проблемалы-бадарланан бадармалау тілінде функциялы терминдер ЭЕМ-ге орындалу реті крсетілмей-а беріледі. Мндай тілге р трлі олданбалы бадарламалар тобын (пакетін), апарат-іздеу жйесіні сраныстарын жатызуа болады. Бадарламаны сипаттауды толытыына арай Бадармалау тілі тменгі жне жоары дрежелі Бадармалау тілі болып блінеді. Тменгі дрежедегі Бадармалау тіліне нсау беру кезіндегі адамдарды толытыы тн. Мндай тілдер детте машиналы тілге жаын болып келеді. Бл ЭЕМ-ге берілетін тапсырмадаы ксіптік ызметте пайдаланылатын терминдерді ыса рі сиымды берілуіне ммкіндік береді. азастанда Паскаль, дельфи, СИ, ассамблер бадарламау тілінде кптеген жаа бадарламалар жазылды. Олар республикада кеінен пайдаланылып, шет елдерге де сатылды.[2][3]

Функциялар

Функция – баса мліметтер алу шін аныталан мліметтерге олданылатын компьютерді іс-рекеті. Функцияны ерекшелігі – оны орындалуы барысында бір ана нтиже шыады, ал кіру параметрлері бірнешеу болуы ммкін. Нтиже функция атауымен белгіленіп, негізгі бадарламаа беріледі.

Функцияларды жалпы трі:

Бейсик Паскаль Си++

Функция атауы FUNCTION <атауы> (<форм. параметрлер тізімі>); function <атауы> (<форм.

параметрлер тізімі>): <функция типі> || <функция типі> <атауы>(<форм. параметрлер тізімі>)

Денесі <операторлар блігі> begin <операторлар блігі >; end; { <операторлар блігі> };

Аяталуы END FUNCTION жо жо

Санны квадратын анытайтын функцияны мысалдары:

• Бейсик:

FUNCTION SQR % (X AS INTEGER)

SQR% = X*X

END FUNCTION

• Паскаль:

function SQR (x : integer) : integer;

begin

SQR:= x*x;

end;

• Си++:

int SQR (int x)

{

return x*x;

};

Паскаль тіліндегі функцияны негізгі бадарламаны командалар блігінен шаырылу командасын арастырайы: <функция аты> (<шын мнінде берілген параметрлер тізімі>);

Мысалы: у:=SQR(x);