Ндірісті йымдастыру тсілдері мен нысандары

ндiрiстi йымдастыру, оны белгiлi бiр дiстермен, нысандар арылы жргiзудi сипаттайды.

ндiрiстi йымдастыруыны негiзгi дiстерiне:

· кпшiлiк /потокты/;

· сериялы /группалы/;

· жеке дара жргiзу дiстерi жатады.

ндiрiстi йымдастыруды аынды дiсі бiрыай, бiркелкi нiмдi кп клемде здiксiз шыарумен мiнезделедi.

ндiрiстi йымдастыруды сериялы дiсi ндiрiстi нiмнi бiр трiнен екiншi трiне жеiл ауысуын амтамасыз ететiн нiмдi сериялармен /кiшкене-кiшкене блiктермен/ шыарумен мiнезделедi. Потокты дiспен йымдастырылан ксiпорындарды жеке учаскiлерiнде олдануа болады.

ндiрiстi йымдастыруды жеке дара дiсi нiмнi майда сериялармен жне блек бiрлiктермен /жеке дара жоба бойынша/ шыарылуын мiнездейдi. Жеке дара ндiрiс жаа, нерлым жетiлген нiмдi шыаратын, тжiрибелi ндiрiспен байланысты.

ндiрiстi йымдастыру дiстерiмен атар оны нысандары да болады. Бл:

· мамандандыру /специализация/;

· бiрлестiру /кооперация/;

· иыстыру/комбинирлеу/;

· шоырландыру /концентрация/.

Мамандандыру формасы ксiпорын артынан нiмнi белгiлi бiр трiн, номенклатурасын бекiту, яни нiмнi белгiлi бiр трiне мамандандыру.

Ксiпорындарды мамандандырылуы оларды ндiрiстерiн бiрлестiруажет етедi, яни нiмнi белгiлi трiн ндiру, шыару баытында бiрлесе /бiрiгiп/ жмыс iстеу.

Ксiпорындарды мамандандырылуымен бiрлестiрiлуi ндiрiс iшiнде, яни цех, учаскi, жмыс орындарында ебек блiнуiмен /мамандандырылуымен/ толытырылады.

нерксiпте келесiдей мамандандыру трлерi бар:

· технологиялы – дайын нiмнi жеке трлерiн атару;

· затты - дайын нiмнi жеке трлерiн шыару;

· блшектiк – жеке блшектердi дайындау;

ндiрiс йымдастыруды негiзгi формаларыны бiрi – иыстыру.

йымдастыруды бл формасында бiр-бiрiне кмекшi роль ойнайтын салалар бiр ксiпорында бiрiгедi. Шикiзат /мнай/ мнай ндеу зауытта немесе мнай химиялы зауытта, ртрлi сатыда бiрiнен со бiрi, яни кезекпен нделедi.

йымдастыруды таы бiр формасы – шоырландыру. Бл йымдастыруды формасы нiм ндiрiсiн неурлым iрi ксiпорындарында топтаумен мiнезделедi.

Шоырландыруды артышылыы:

· орнатылан уаттын бiр лшемiнi азаюы;

· крделi аржылар лесiнi ысаруы;

· рал-жабдыты пайдалануды жасаруы;

· ндiрудi технологиясын йымдастыруды жетiлдiру;

· материалдарды, шикiзатты жне отынды тиiмдi пайдалануы;

· ндiрiстi басаруа жне оан ызмет етуге байланысты шыындар-ды ысартылуы;

· жымны леуметтiк даму мселелерiн табысты шешудi ммкiндiгi.

Ндiрiстi йымдастыру типтерiнi ерекшелiктерi

ндiрiс-тi типi	Технологиялы ерекшелiктерi	Шыару-ды сипаты	айталануы	Процессті басару мселелерi
Кпшiлiк	Бйым толы техноло-гиялы циклын тедi, рал-жабдыты згеруi (ауысуы) аз болады, жоары мамандандырылан ебектi талап етпейдi.	Траты жне здiк-сiз нiм шыару	ата белгiлен-ген но-менкла-тура (нiмнi трi)	ндiрiстік циклда тртiп саталады, са кемшiлiк-терi тез жойы-лады, П тал-дау, тепе-тедiгiнi жолын оай есептеуi
Сериялы	ртрлi бйымдара технологияны айыр-машылыы, нiмнi жылдам згеруi, мбе-баптылы жне зге-рiстiлiк	Бйымны кп номен-клатурасы-ны шыа-руды т-ратылыы	Шыару-ды бекi-тiлген реттелген партия-лары	Тапсырыс бойынша жос-парлау, тты-нушыа жне сраныса не-гiзделуi, бйым шыа-руа минимум уаыт кетiру, зiндiк нын тмендету
Жеке даралы	нiм те ерекше жне крделi, сраныс аз, жобалы тапсырыс жасауа баытталан ндiрiс, негiзгi шы-ындарды жоары ма-мандандырылан е-бек жне ымбат материалдарды талап етедi	Даналы, жобалан-ан бйым дайын бол-ан со	Сирек	Негiзгi масаты-нiм шыару про-цесс уаытын ысарту, ндiрiс ке-зедiлiктерi келiстiру

 

Дріс 5. Ебек аыны йымдастыру

 

Ебек аы жне оны трлері

Тарифтік жйе

Тарифсіздік жйесі

 

1.Ебек аы рылымы 3 бліктен трады:

1. Жалпы жалаы;

2. леуметтік сатандыруа жасалатын наты аударымдар;

3. леуметтік сатандыруа жасалатын шартты аударымдар.

Ебек аысы йымдастыруды принциптерi:

· рбiр жмыскердi ебек шыыны млшерiн дл есептеуiн амта-масыз ету;

· ндiрiстi тиiмдiлiгiн арттыру;

· ебек нiмдiлiгiнi ебек аысымен салыстыранда озы суiн амтамасыз ету;

· жоары мамандыты, крделi ебектi теуi, жй, шала маманданан ебекке араанда, жоары болуы ажет;

· жмыскерлердi трлi топтаы жне категориялардаы жмыс аысыны дегейiн блудi жне реттеудi мемлекет жргiзедi.

Кесімді ебек аы – шыарылан німні есебі бойынша аныталады. Ол кезде німді шыаруа кеткен уаыт, шыан німді уаыта байланысты млшерлеу, тапсырысты уаытпен орындалуы есепке алынады. Табыс мына формула бойынша есептелінеді:

 

ЕА = КБ * М,(1)

мндаы: ЕА – ебек аы;

КБ – нім бірлігіні кесімді бааламасы;

М – дайындалан німні млшері.

Ебек аы тлеуді кесімді нысаны бірнеше жйелерге блінеді:тікелей кесімді;кесімді-сыйлыаы;демелі кесімді;жанама кесімді;акакордты.

Тікелей кесімді жйе кезінде ебекке аы ндірілген німні бірлігіне арай тленеді.

Кесімді сыйлыаы тлеу жйесі кезінде жмысшыа тікелей кесімді баалама бойынша табыстан тыс, жмысты алдын ала беллгіленген, наты сапалы жне санды крсеткіштерін орындаанын жне асыра орындааны шін сыйлытар тленеді. Бл кезде мына формула олданылады:

 

ЕА = P*Q(1+(p+k*n)/100) (2)

мндаы: ЕА – ебек аы;

P - рбір німні кесісді баасы;

Q - шыарылан нім клемі;

р - белгіленген крсеткіштерді орындааны жне сыйаылау шарты шін сыйаыны тарифтік ставкаа проценттік клемі;

k - рбір белгіленген крсеткішті процентіне млшерден асыра орындааны шін сыйаы;

n - белгіленген крсеткіштерді млшерден асыра орындау проценті.

демелі кесімді ебек аы тлеу жйесі млшерді орындааны шін, тікелей кесімді бааламалар бойынша тлемдерді амтиды, ал млшерден тыс ндірулер кезінде жоары баалама бойынша тлемдерді амтиды.

Ебек аы тлеуді кесімді трін жымды трде немесе рбір наты ызметкерге жеке олдануа болады..

Жанама кесімді ебек аы тлеу кбінесе осалы жне ызмет крсететін ндірістерді (клік ралдарыны жргізушілері, реттеушілері, жндеушілері жне т.б.) жмыс жасайтын жмысшылара олданылады.

Аккордты кесімді жйе жмысты барлы клеміне тлейтін аыларды амтиды. Жмысты жеке элементтеріне арналан млшерлер мен бааламаларды осып, барлы жмысты нын анытаймыз.