Намазды сырты парыздары
1.Кіші дретсіздіктен жне лкен дретсіздіктен тазару. Дретсіздіктен тазару дретпен, сылмен жне таяммуммен жасалады. Алла таала ран Крімде айтады:
«Ей иман келтіргендер! Намаза трар кездеріде беттеріді жне олдарыды шынтатара дейін жуыдар. Бастарыа мсх жасап, аятарыды тобытара дейін (жуыдар)!»[361].
Ибн Омар, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін естіді:
( )
«Тазалысыз намаз абыл етілмейді»[362]. Бл хадистегі «тазалысыз» сзі «дретсіз» деген маына береді.
Намаз соында жел шыса, намаз бзылады ма? Пайамбарымыз (саллаллау алайи уа саллам) былай деді:
( )
«Намаз кезінде жел шыаран кісі барып, дрет алсын жне намазын айта оысын»[363]. Бл хадисті негізінде млики, шафии жне ханбали мзабінда намаз соында жел шыаран кісіні намазы бірден бзылады. Ал ханафи мзабінда бірден бзылмайды. Алайда, жел шыан со намазды бір ішкі парызы атарылатындай уаыт тсе, намаз бзылады. Мысалы, намазды соы отырысында отыран кісіден жел шыса, намазын аятауына болады. Ал тртінші ркатті бастаанда жел шыса, бір ішкі парызды уаыты тетін боландытан, намазы бзылады.
Намаз кезінде зір пайда болса, мысалы, мрын анаса, намазы бзылмайды. Дретін алып келгенде намазын зген жерінен жаластыруына болады, рине, егер зімен де, ешкіммен де сйлеспесе. аласа, намазды айта бастауына болады.
2.Киімні, денені, орынны нжісті барлы трінен таза болуы. раннан длел:
«Жне киіміді тазала!»[364].
Ибн Аббастан, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) екі абірді асынан тіп былай деді:
( )
«Расында, бл екеуі абірлерінде азап шегуде жне лкен кн шін емес. Біреуі зрінен сатанбайтын, ал екіншісі сек таситын»[365].
Орынны тазалыы деп, намаз оылатын жерді нжістен таза болуы айтылады. Орынны клеміне сжде орындары кіреді. Олар: мадай мен мрын, екі табан, екі тізе, екі алаан тиетін жер. бу урайра, Алла таала оан разы болсын, былай деді: Бір кісі білместіктен мешіт аумаында дрет сындырады. Мны крген мсылмандар оны атасына алады. Пайамбар (саллаллау алайи уа саллам) олара былай дейді:
( )
«Оны оя берідер! Дрет сындыран жеріне бір лкен шелекпен немесе кдімгі шелекпен су тгідер, йткені сендер ауырлатушы емес, жеілдетуші етіп ана жіберілдідер»[366].
Орын тазалыына атысты кейбір кімдер:
- Намаз кезінде киімні жердегі кебу нжіске тиюі зиянсыз.
- Бір брышы нжістенген кілемні баса брышында намаз оуа болады.
- Намаздаы кісіні алдына немесе жайнамаза сті нжіс сби отырса, киім мен жайнамаза нжіс тиюімен намаз бзылады.
- Киімде нжіс бар екені естен шыып оылан намаз еске тскенде айта оылады.
- Намаз оып болан кісі киімінде нжіс боланын білсе, намазын айта оиды.
- Астары бар жайнамазды бір беті таза болып, екінші бетіндегі нжіс оан тпейтін болса, оны стіне намаз оуа болады.
Жуылан киімде ан даыны орны алуы нжіс есептелмейді. бу урайра, Алла таала оан разы болсын, Хаула бинт Ясар, Алла таала оан разы болсын, пайамбара (саллаллау алайи уа саллам) келіп, былай дейді:
«й, Аллаты елшісі, мені бір ана киімім бар жне еттеккір кезімде быланып алады, не істеуім керек?». Ол: «Тазаран кезіде оны жуып, намазыды ои бер»-деп жауап береді. Ол: «Жуылса да ан кетпейді ой?»-деп срайды. Ол: «анны зі жуылса жеткілікті, ал да зиян келтірмейді»-дейді[367].
3.уратты жабылуы. Алла таала ран Крімде былай дейді:
«й, Адам балалары! р мешіт шін зейнеттенідер!»[368]. Бл аяттаы «мешітке» сзі намазды амтиды. Ибн Аббасты айтуынша, Алла таала оан разы болсын, «зейнеттенідер» сзі «намаздаы киімді» білдіреді.
Айша анамыздан, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) былай деді:
( )
«Алла таала етеккірі келетін ызды намазын орамалсыз абыл етпейді»[369].
Ислам мсылман ерге де, йелге де, мейлі намазда болсын, мейлі намаздан тыс болсын, уреттерін жабуын парыз етті.
Баз ибн Хаким ибн Мауия кесінен, ал ол атасынан жеткізді: Мен Аллаты елшісінен:
( : : ( . : : . : : )
«й, Аллаты елшісі, уретке атысты не айтасыз?»-дедім. Ол: «уретіді йеліе не кіе[370]болмаса, басалардан жасыр»-деді. Мен: «Кпшілік болан жерде ше?»-дедім. Ол: «Егер ешкімге крсетпеуі олдан келсе, рине, крсетпе»-деді. Мен: «й Аллаты елшісі, егер бізден біреу жалыз болса ше?»-дедім. Ол: «Адамдардан ялуына араанда Аллатан ялуы лдеайда лайытыра!»-деді[371].
- Ер кісіні уретіне кіндік пен тізе аралыы жатады.
бу Аюп, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін естіді:
( )
«Екі тізені сті урет жне кіндікті асты урет»[372]. Кіндікті зі урет емес. Ал тізе - урет. ли, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтады:
( )
«Тізе уретке жатады»[373].
- йел кісіні беті мен олдарынан баса денесі толыымен урет. олдары дегеніміз сауса бастары мен білезік аралыы. Алла таала ран Крімде былай дейді:
«(й, пайамбар!) Иман келтірген йелдерге айт, кздерін тмен аратсын жне жыныс мшелерін сатасын! Сондай-а крінетін мшелерінен баса зейнеттерін сырт кзге ашпасын. рі кйлек омырауындаы ойытарына орамалдарын жапсын!..»[374]. Ибн Омар мен Ибн Аббас, Алла таала олара разы болсын, «крінетін мшелерінен» сзін «бет жне екі олды бастары» деп тсіндірді. йел кісіні бетіне ажеттілік тумаса, шуатты сезіммен арауа шариатта тыйым салынады.
Абдулла ибн Масъуд, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( )
«йел - урет (арауа тыйым салынатын зат). йел сырта шыанда шайтан оан кіл аударады»[375].
Екі олды білезіктен сауса бастарына дейінгі аралыы урет емес. Екі аяты табаны мен сті намазда урет емес. Алайда біреуді оан арауы жне оны стауы - арам іс.
Сби балада тртке толанша урет болмайды. Трт пен он жас арасында уреті жеіл уретке жатады.
уретті жабатын киімні матасы теріні тсі мен жыныс мшелеріні бейнесін білдірмейтін алыдыта жне кедікте болуы ажет. Тар киімде намаз оу - мкру, біра намаз дрыс болады.
Денені кез келген мшесіні трттен бірі ашылса, намаз дрыс болмайды.
Негізінде, намаз екі киімде (кйлек пен шалбар) оылады. Омар, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( )
«Кімде екі киім болса, сол екеуінде намаз оысын. Ал киімі біреу-а болса, шалбар етіп кисін[376] жне яудилер секілді ымтанбасын»[377]. Алайда ш киімде оу намды. Олар: кйлек, шалбар жне слде. уретке жатпаанымен ер адам иытарын ашып, намаз оыса, мкру тахриман болады. Сонымен атар жібектен тігілген жне рланан киімде намаз оуды кімі де - осылай.
Омар, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( )
«йел кісі намазды ш киімде оиды: етегі зын кйлек, орамал жне шалбар (іштік киім)»[378].
Кімні киіміне нжіс тисе жне оны трттен бірі таза болса, немесе ауыстырып киетін таза киімі болмаса, сол киімде намаз оуына болады жне кейін айта оымайды.
4.былаа баытталу. «была» сзі бізді тілге араб тіліні " " сзінен енген жне «баыт», «тарап» деген маыналарды береді.
Шариаттаы маынасы: намаз зіне арай баытталып оылатын тарап. Таы ол «михраб» деп аталады. Михараб дегеніміз - мсылманны нпсісімен жне шайтанмен кресетін алаы.
Исламдаы уелгі была Аса мешіті болан. Хижрадан кейін 16 ай ткенде, яни хижраны екінші жылы режеп айыны ортасында дйсенбі кні бесін намазыны шінші рктіні басында Алла таала пайамбара (саллаллау алайи уа саллам) аба жаа баытталуды бйырады.
«Баара» сресіні 144-ші аяты былаа баытталу намазды сырты парызы екенін білдіреді:
""
«рине, жзіні ккке жнелгенін креміз. Сондытан сені зі натан былаа, міндетті трде, аратамыз. Енді жзіді л-Харам мешітіне арай бр! ай жерде болсадар, жздеріді сол тарапа аратыдар!..».
Ал-Барра, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( . )
«Біз Аллаты елшісімен (саллаллау алайи уа саллам) бірге он алты, не он жеті айдай намазды Аса мешітіне арап оыды. Кейін жзімізді аба тарапына згерттік»[379].
была кез келген елдегі мешіттерді ішіндегі михраб арылы аныталады. Теіздер мен шлдерде жлдыздармен аныталады.
Омар, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( )
«быланы ай тарапта екенін жлдыздармен анытауды йренідер!». Білмеген кісіге быланы ай жата екенін іздеп, анытауы ужіп. Намазды анытаан баытына арап оиды. Егер ателессе, намазын айта оымайды. Алла таала ран Крімде былай дейді:
«айда баытталсадар да, Аллаты жзі сол тарапта»[380].
Егер ателескені намаз стінде аныталса, намазды збей, баытын ана згертеді. быланы іздемей, кез келген баыта арап оылан намаз дрыс емес, тіпті былаа кездейсо тура баытталса да.
Брылуа шамасы келмейтін науас адам, міріне ауіп тніп тран адам, сапардаы адам (шапен, машинамен, поезбен кетіп бара жатса) намазды ммкіндігі келген жаа баытталып оуына болады. шатаы жне поездаы жолаушы намазды трып оуа шамасы келсе, трып оиды. Егер иына айналса, отыран жерде ишарамен оиды. Машинадаы кісі клік зінікі болса, тотап, кдімгідей толы оиды. Ал зінікі болмаса, орнында отырып, ишарамен оиды.
Кемедегі жолаушы намазды былаа баытталып, толы бейнесінде оиды. Ишарамен оуына млдем болмайды.
Атпен немесе тйемен келе жатан жолаушыа нпіл намаздарды, тіпті, бекітілген сннеттерді стінде оуына болады. Имам бу Ханифа атты стінен та намазыны сннеті шін ана тсетін.
абаны ішінде намаз оу дрсыс па?абаны ішінде оылан намаз дрыс болады. Ибн Омар, Алла таала оан разы болсын абаны ішіне кіргенде зіне Билл, Алла таала оан разы болсын, крсеткен орында намаз оитын. йткені ол сол орында Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) намаз оыанын крген жне абаны ішіні кез келген жаында трып намаз оыысы келген адам еш айыпталмайды,-деген[381]. Сонымен атар абаны солтстік жаы мен оан арама-арсы орналасан доа трізді абыраны арасында трып намаз оуа болады.
5.Уаытты кіруі. Уаытты кіруімен намазды атарылуы парыз болады. Алла таала айтады:
«..Расында, намаз иман келтіргендерге белгілі уаыттарда парыз етілді»[382].
Жабир ибн Абдулла, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( )
«..Мені мметімнен болан адамды намаз ай жерде кезіктірсе, сол жерде оны оысын!..»[383].
Намазды дрыстыы шін уаытты наты кіргенін білу шарт. йтпесе, намаз дрыс болмайды.
6.Ниет. Ниетті тілдік маынасы: бел байлау. Шариаттаы маынасы: іс-имылмен Алла таалаа баынуды жне жаындауды алау.
Ниет лшылыты деттен айырып, ыыласты жзеге асырады. Ниет - жректі амалы. Оны тілмен білдіру мустахап. Алла таала ран Крімде былай дейді:
«Расында, мен дінді Аллаа ыыласпен берілген трде лшылы етуге бйырылдым,-де»[384].
Омар ибн ал-Хаттаб, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін естіді:
( )
«Негізінде, іс-имылдар ниеттермен байлаулы жне ркімге ниеттенгені болады..»[385].
Ханафи, млики жне ханбали мзаптарында ниет намазды сырты парызына, ал шафии мзабінда ішкі парызына жатады. Сонымен атар ханафи мен ханбали мзабтарында ниетті тілмен білдіру намды. Мысалы, бесінні парызын оыанда: «Бесінге ниет еттім»-деп тілмен білдіреді. Ал шафии мзабінда парыз сзі осылып: «Бесінні парызына ниет еттім»-деп білдіреді.
Ниетті шарттары
1 - Намаза ниет етілгенде ниет пен тахрим ткбіріні аралыында намаздан баса іспен шылданбау.
2 -Парыз жне ужіп намаздарына транда, оны ай намаз екенін ниетпен білдіру. Мысалы, бесін немесе екінді екенін білдіру. Нпіл намазында ай намаз екенін білдіру шарт емес.
3 -ткізіп алынан намаздарды саны кп болса жне оларды азасын тегенде ай намаз екенін жне ай кнгі екенін білдіру ужіп.
4 -Имама юшы кісі имама юына ниет етуі шарт. юды дрыстыы шін имамны имамдыа ниет етуі шарт емес.