Синхронды генераторды жктемеленгендегі жмысы.

Синхронды шфазалы генераторды осыштарын жктемемен жаластыранда, жоарыда атап тілгендей, оны статоры орамасынан то теді жне айналмалы магнит аыны пайда болады. Сонымен, жктемесіз жмыс жасаан кездегі машинаа полюстерді оздыру орамасында пайда болан бір ана магнит рісі сер ететін болса, жктелген кезде, полюстерді айнымалы магнит рісіне статор орамасыны айнымалы магнит рісі осылады. Машинаны орытынды магнит рісі осы екі магнит рісіні зара бірлесе рекеттесуінен пайда болады.

Ротор полюстеріні магнит рісі траты тотан, ал статор орамасыны магнит рісі айнымалы тотан туындауына арамастан, ол екеуі бір жылдамдыпен жне бір баытта айналатын траты магнит рісі сияты зара бірлесе рекеттесетін болады. Шын мнінде, полюстер магнит рісі пайда болуы табиатынан траты бола тра, роторды айналу жылдамдыымен айналып, статор орамасында жиілігі f=pn/60 айнымалы шфазалы ЭК-ті индукциялайды, ол осылан жктеме бар кезінде, шамасы траты жне орама бойымен n_c=pn/60 жылдамдыпен айналатын магнит рісін тудыратын, шфазалы айнымалы тоты шаырады: f=pn/60 n_c=pn/60 салыстыра отырып, n_ð=n_ñ деп аламыз былайша айтанда, статор орамасымен полюстерді оздырыш орамасыны магнит аындары бірдей. Сонымен, екі магнит аыны да бірдей жылдамдыпен айналып синхронды генераторды жмыс тртібіне арамастан, бір – біріне араанда озалыссыз алады. Бір магнит ткізгіште екі магнит рісіні болуы, оларды «якорь реакциясы» деп аталатын, бірлесіп имылдауына жне синхронды машинаны бірегей орытындылаушы магнит рісіні пайда болуына сзсіз келеді. Синхронды машина шін «якорь реакциясы» деу траты то машиналарына ана келеді оны дрысында «статор реакциясы» деп атауы о болар еді, шындыында, статор орамасыны магнит аыны статор полюстері орамасыны магнит рісімен «реакцияа» тседі. Якорь сзі теіз терминдерінен ауысан жне магнит полюстеріні трі теіз якорын еске тсіретін роторды солай атаан. Сондытан синхронды машинаны статорын якорь деп атау засыз. Жалпы жадайда, машинаны орытындылаушы магнит рісі Ф ротор полюстері Ф_р мен статор орамасы Ф_с магнит рістеріні векторлы жиынтыымен аныталады:

 

Ô=Ô_ð+Ô_ñ

 

Бл зара рекеттесуі физикалы жаынан те крделі процесс. Ол роторды магнит полюстеріні синхронды машиналарды статоры орамасыны біліктеріне арай орналасуы мен олар арылы тетін, уаыт жаынан аланда, онда индукцияланан ЭК пен таза активті жктеме кезінде йлесетін, индуктивті жктеме кезінде одан алып оятын немесе сиымдылы жктеме кезінде озатын тотарды сипаттамасына туелді. Статор орамасына индуктивті жктеме тскенде статор магнит аыныны «реакциясы» магнитсіздендіруші, сиымдылы тоында – магниттеуші, ал активті – полюсты бір жаынан магниттеуші жне екінші жаынан, сол полюсті, магнитсіздендіргіші болады. Активті индуктивті жктеме болан кезде, синхронды генератор статоры орамасыны магнит аыны Ф_с уаыт жаынан ротор полюстеріні магнит рістерінен брышына, сондай – а статор орамасыны ысыштарындаы кернеуде индукцияланан ЭК Е араанда, алып оятын болады. Уаытты жылжуына машинаны орытындылаушы магнит рісі білігі мен ротор полюстері арасындаы кеістікте жылжу брышы сйкес келеді.

Еркін жктемелеу жадайында статор орамасындаы то І кернеуді U уаыт жаынан брышына жне ротор полюстеріні магнит рісі индукциялаан ЭК Е₁-ден брышына жылжыан болса, статорды магнит рышына жылжыан болса, статорды магнит рісінен екі раушыа жіктеуге болады:

- ротор магнит полюсіні бойлы білігі бойымен;

- ротор магнит полюсіні клдене білігі бойымен.

Мнда магнит полюстері бойымен кететін білікті бойлы деп, ал оан перпендикуляр сті – клдене деп атау абылданан. Солара тура келетін магнит аындарыны тотар мен ЭК – терді раушыларына сйкес индекс алады:d – бойлы жне q – клдене. Сонымен ротор полюстеріні магнит аындарына Ф_р араанда уаыт жаынан жылжыан статор орамасыны магнит аынын Ф_с бойлы Ô_cd жне клдене Ô_ñq раушыларданм тратын, зара бірімен бірі байланысан деп арап, рнегін былай жазуа болады:

 

 

мндаы

 

 

брышы ЭК пен статор орамасы тоы векторлары арасындаы жылжу брышы болып табылады. Бойлы біліктегі магнит аыны Ô_cd магнитсіздендіргіш (активті – индуктивті жктемеде) немесе магниттендіргіш (активті – сыйымдылы жктемеде) магнит рісін ротор айналымы баытына, ал клдене білік бойындаы магнит аыны Ô_ñq кері баыта арай жылжытады. Синхронды машинаны магнит аындарын бойлы жне клдене раушылара жіктеуді 1895 жылы француз электртехнигі А.Блондель алаш сынан, ол екі «реакция» дістемесі деп аталады. Айынполюсті синхронда машиналарды жмыс тртіптеріне талдау жасаанда, кеінен олданылады. Айын полюсті машиналарды жмысын зерттеу французды баса бір электр – технигі А.Потье 1900 жылы сынан дістемелікке негізделеді.

Синхронды машинаны электрлік тепе – тедігіні тедеулері.Жалпы синхронды машиналарды жне жекелеп аланда, генераторларды жмысын зерттеу, асинхронды машиналарды жмыс тртібіне талдау жасауа араанда, айтарлытай иыншылытармен байланысты. Бл электромагниттік процесстерді крделілігіне байланысты. Ол ртрлі екі магнит аындарыны ротор магнит полюстеріні, айнымалы магнит рісіні сер етуінен пайда болан, статорды шфазалы орамасыны синусоидты тотарыны зара бірлесе рекеттесуіне байланысты. Айын крінетін полюстері бар роторларды рылысы ауа саылауларыны айын крінетін бір тегіс еместігіне, ол синхронды машинаны магнит ткізгіштеріні магнит кедергілеріні бірдей болмауына сотырады. рылысы мндай роторды зара индукциялануы процесс барысында оны айналуына байланысты, белгілі периодтылыпен, шамасы жаынан, згеріп отырады. Дегенмен, инженерлік тжрибеде ротор полюстеріні оздыру орамалары арылы траты то ткенде болатын процесстерді ойша дерексіздендіруге толыымен болады, ол шін «статор реакциясы» рісімен шашырау рісі бір – бірінен жне ротор полюстеріні магнит рісінен, туелсіз мір среді деп есептеу керек. Сонда, статор орамасыны рісіні толы аын тізбегін алып, синхронды индуктивті кедергі деп аталатын, бір ана индуктивті кедергіні арастыруа болады. Синхронды машиналарда тетін электрофизикалы процесстер, оны роторыны конструкциялы орындалуына сйкес айтарлытай туелді болады. Айын полюсті роторлы синхронды машинаны жмыс процессі, ауа саылауындаы трі ЭК – пен статор орамасы тоыны арасындаы брышты згеруімен бірге згеріп тратын, индукция исыыны айын крінетін синусойдалы сыздыына байланысты біратар ерекшеліктермен сипатталады. Сондытан, айын полюсті жне айындалмаан полюсті роторлы синхронды машиналарды жмыс тртібін зерттеуді бліп арау, дістемелік кзарас трысынан, орынды.

Айын емес полюсті синхронды машиналарды генератор электрлік тепе – тедік тедеуі.Цилиндр пішінді роторды арасындаы айындалмаан полюсті синхронды машиналарды ауа саылаулары мен ондаы магнит аындарын бойлы жне клдене раушылары деп білуді ажеті жо. Ендеше статор орамасыны синхронды индуктивті кедергісін, индуктивті екі кедергіні осындысы деп арауа болады:

 

Õ_ñ=Õ_îñ+Õ₁

 

мндаы Х_С – статор орамысыны синхронды индуктивті кедергісі; Х_ОС – статор орамасыны негізгі магнит аынан Ф_с пайда болан индуктивті кедергісі; Х₁ — статор орамасыны шашыранды магнит аынынан Ф₁₈ пайда болан шашыранды индуктивті кедергі. Демек, егер ротор полюстеріні магнит аындары Ф_р статор орамасында ЭК Е-ні индукциялайтын болса, онда, статор орамасыны негізгі магнит аыны Ф_с шашыранды аынмен бірге Ф₁₈, синхронды машинаны синхронды индуктивті кедергісіні шамасын амтамасыз етеді. Кейбір шектеулерді ескере отырып, айындалмаан полюсті синхронды машина статоры орамасыны электрлік тепе – тедік тедеуін, былай жазуа болады:

 

 

мндаы U синхронды генераторды ысыштарындаы кернеу; Е₁₀ синхронды генераторды жктемесіз жмысыны ЭК; І₀ синхронды генератор статоры орамасыны тоы; r- статор орамасыны активті кедергісі; x-(3.12).

Айынполюсті синхронды машинаны (генератор) электрлік тепе – тедігіні тедеуі.Айынполюсті роторлы синхронды машинаны жмыс процессі, жоарыда айтыландай, ауа саылауында айын крінетін индукцияны таралуы, трі ЭК пен статор орамасы тоыны арасындаы брышты згеруімен бірге былып отыратын біркелкіеместігімен сипатталады.

А.Блондельді ос «реакция» теориясын пайдалана отырып статор орамасыны негізгі магнит аынын Ф_с ротор полюстері білігімен сйкес келетін магнит аынын бойлы Ô_ñd жне оны перпендикуляр келетін клдене Ô_cq тарматара ажыратпай, айынполюсті синхронды машина статоры орамасыны электрлік тепе – тедік тедеуін былай жазуа болады:

 

 

бл тедеудегі

 

 

бойлы білікпен сетін синхронды индуктивті кедергі:

 

 

- клдене білікпен тетін синхронды индуктивті кедергі:

-

 

-статор тоыны бойлыы білігі тетін раушысы:

 

 

Статор тоыны клдене білігімен сетін раушысы:

õ_d — статор реакциясыны бойлы аыны негіздеген индуктивті кедергі;

õ_q — «статор реакциясы» ендік аыны негіздеген индуктивті кедергі;

õ₁— статор орамасыны индуктивті шашыраылы кедергісі;

=+ Ý²Ê Å₁₀ мен синхронды генератор тоыны І₁ векторлары арасындаы ыысу брышы;

— синхронды машинаны ЭК Е₁₀ мен кернеуівекторлары арасындаы ыысу брышына, те, ішкі брышы.

3.8. Таырып 8.Синхронды генатор сипаттамасы.ыса тйыталу жктемесін жне оны сырты бейнесін реттеу, сипаттау.ыса тйыталуды Синхронды машинаа атынасы.

сынылатын дебиет:

- Брускин Д.Э.,Зохорович А.Е.,Хвостов В:С. Электрические машины ч.1,2 .М.:Высшая школа 1987.

- Костенко М.П,Пиотровский Л.М., Электрические машины, ч.1,2. М.: Энергия 1978.

- Кацман М.М. Электрические машины . М.: Высшая школа,1990.

- Тихомиров А.С. Расчет трансформаторов М: Энергия,1986

Синхронды машинаны алмастырма эквивалентті электр слбасы жне оны лшемдері.Электрлік тепе – тедік тедеуіне (3.14), айындалмаан полюсті синхронды машинаны эквивалентті орнын басу электр слбасы мен оны 3.6 жне 3.7 – суреттерде крсетілген векторлы диаграммасы дл келеді.

Айын полюсті синхронды машина шін, эквивалентті алмастырма слбасы бойлы жне клдене бліктер бойымен тетін тепе – тедік тедеуіне (3.14) сйкес келетін, аралас жаласан электр слбасы ретінде арастырылады. Синхронды машинаны алмастырма эквивалентті электр слбасыны кедергілері, шамасы мен электрлік тепе – тедік тедеулері, тжрибе жолымен аныталады, бос жріс пен ыса тйыталу сипаттамалары бойынша есептеледі немесе анытамалы мліметтерден алынады.

 

3.6-сурет. Айынемес полюсті синхронды мшинені орнын басуды жеілдетілген слбасы.

3.7-сурет. Айынемес полюсті синхронды мшинені жеілдетілген диаграммасы.

 

Синхронды генераторды сипаттамалары.Синхронды генераторды жмысы функциялды туелдік бойынша бааланады да, оны сипаттамасы деп аталады. Оларды негізгілері:

- бос жріс сипаттамасы;

- ыса тйыталу сипаттамасы;

- реттеу сипаттамасы;

- сырты сипаттамасы;

- жктемелік сипаттамасы.

Синхронды генераторлар траты айналу жылдамдыымен жмыс жасайды, ол айнымалы ЭКті жиілігін траты стап тру ажеттілігінен туындайды, демек барлы сипаттамалар роторды айналу жылдамдыы траты n=Const кезінде арастырылады.

Бос жріс сипаттамасы —бл жктеусіз жмыс кезінде статор орамасында индукцияланатын Е₁₀ні айналу жылдамдыы траты, алыпты, кездегі оздыру орамасыны тоына І_в туелділігі, демек, n= n_í =Const кезінде Å₁₀=f(I₂).

. Бос жріс сипаттамасы ЭК пен оздыру тоы арасындаы сызыты емес туелділік болып табылады. Мны сызысыздыы машинаны магнит ткізгіштеріндегі болат бліктеріні аныу былысына байланысты. Магниттегіш тоты шамасы, белгілі млшерге жеткенде, магнит аыныны суі баялайды, ал содан кейін, іс жзінде, млде тоталады. оздыру орамасындаы тотан ЭКті су сипатыны туелділігі, болаттаы магниттену исыына сас: . Â=f(Í) Болатты аныуына арай магниттендіруді суі баяулайды да, одан со тоталады. оздыру орамасындаы тоты одан кейін суі, магнит аыныны айтарлытай суіне келмейді. Іс жзінде, статор орамасында оздыру тоы болмаанны зінде болат полюстеріндегі алды магнетизмні магнит аынан шамалы ЭК индукцияланады.

 

3.8-сурет. Синхронды генераторды жктемесіз жмысыны тжірибе жасау жолымен алынан сипаттамасы.

3.9-сурет. Синхронды генераторды жктемесіз жмысыны орытынды (алыпты) сипаттамасы.

 

Бл болатты жасанды магниттендіргенде, болатты магнитизмді жарым – жартылап сатап алу абілетіне байланысты. Турбогенератор статоры орамасыны ысыштарындаы кернеу (0,4...15) кВ, детте, гидрогенератордаыдан жоары (0,4...10) кВ.

Бос жріс сипаттамасын есептеу тжрибе жолдарымен немесе магниттену исытарын пайдаланып алуа болады. р блімні материалдары шін берілген млшердегі магнит аынын туызуа ажетті, магниттегіш кш есептеледі. Магниттегіш кш полюстер орамасындаы оздыру тоына І_в, ал ЭК Е₁₀ з кезегінде оздыру тоына І_в пропорционал боландытан Å₁₀=f(I_â) исыы масштабына сйкес Ô=f(Í) магнит сипаттамасы болып табылады.

Бос жріс сипаттамасын, тжрибе мліметтері бойынша трызуа болады. Есептеумен немесе тжірибе жолымен алынан жктеусіз жмыс сипаттамасы, синхронды машинаны алмастырма эквивалентті электр телсіміні лшемдерін анытау кезінде пайдаланылады. Инженерлік тжірибеде бос жріс сипаттамасын анытау шін, лшемдері тжірибе мліметтерімен жасы йлесетін синхронды генераторды «алыпты» сипаттамасы деп аталатын, салыстырмалы бірлікті пайдаланады (3.9 – сурет).

ыса тйыталуды сипаттамасы —бл статор орамасыны оларды ысыштары тйыталан кездегі, тоыны, оздыру тоына U₁=0 жне n=Const блінеді туелділігі: I₁= f(I_â). Синхронды генераторды ыса тйыталу тртібінде жмыса осуа пайдалану тжірибесінде, болмайды: Генераторды орамасы ыса тйыталу тоыны ызуынан блінбеуі шін, ол лезде ажыратылуы тиіс.

Сондытан ыса тйыталу сипаттамасын статор орамасындаы тоты е аз дегейіне I_1ê= I_1í келтіре отырып, оны алыпты тоыны пайызды лесі ана болып табылатын, оздыру тоы кезінде алынады. Статор орамасы мен оздыру орамасы тізбегіне жаланан амперметр крсетуі есебінен тез орындау керек, себебі, статор орамасы серіне ондаы то алыпты тоты мнінен жоары боланда, арты ызбауы керек. детте, ыса тйыталу тжрибесі кезінде, машинаны магнит жйесі аса аныпайды, сондытан статор орамасы тоыны белгіленген аралытаы згеруі, тзу сызы болады. Оны мні те жоары боланда ана, ыса тйыталу сипаттамасыны мні абцисса сіне (І_в) арай исаяды, ол генераторды магнит ткізгіштеріні аныуыны артуынан болады.

3.10-сурет. Синхронды генераторды ыса тйыталу сипаттамасы.

3.11-сурет. Жктеме электр кедергісіні рилы згеру сипаты кезіндегі синхронды генераторды реттеуіш сипаттамасы.

 

 

Синхронды генератор статорыны индуктивтік шашырандылы кедергісін жне оздыру тоыны трлі мндер кезінде, ыса тйыталу тоыны алыпты тоа атынасын анытау кездерінде, ыса тйыталу сипаттамасы, бос жріс сипаттамасымен бірге пайдаланылады. Бл атынас ыса тйыталу тоыны коэффициенті болады. ыса тйыталу атынасы немесе ысаша Т деп аталады. ыса тйыталу сипаттамасын тжрибелік жолмен аланда, генераторды магнит жйесіндегі магнетизм алдыы магнитсіздендірілуі тиіс немесе ол алан кезде алынан сипаттама, зіне – зі параллель кйі координат басына ыыстырылуы тиіс. 3.10 – суреттегі ыса тйыталу сипаттамасын бос жріс сипаттамасын жне синхронды машинаны эквивалентті алмастырма слбасыны лшемдерін олданып, есептеу жолымен де трызуа болады.

Реттеу сипаттамасы —бл генераторды жктеме тоы згеріп уаттылы коэффициенті згеруіссіз аланда, оны ысыштарындаы кернеу тратылыын амтамасыз ететін оздыру тоы дегейіні туелділігі, демек U₁ = Const, жнеCos = Const боланда I_â= f(I₁). Бл сипаттама синхронды генераторды эксплатациялау кезінде, те маызды. Ол шамасы згеріп тратын жктеме кезінде, синхронды озалтышты ысыштарындаы кернеу згеріссіз алу шін, оздыру тоын алай реттеу керектігін крсетеді. Реттеу сипаттамасын тжірибе жзінде анытау активті жне индуктивті кедергілерді атынасын згертпей R/õ=Const синхронды генератор ысыштарындаы кернеу траты жне алыпты кезінде оздыру тоын згерте отырып генератор жктемесін немі арттыру арылы іске асырылады. Реттеу сипаттамасын векторлы диаграммалар тобыны кмегімен, синхронды генераторды реактивті кедергілері барда, есептеу жолымен трызуа болады. 3.11 – суретте реактивті кедергілерді бір тобы крсетілген.

Сырты сипаттама —бл синхронды генераторды ысыштарындаы кернеуді уат коэффициенті жне оздыру орамасындаы то кші траты кезіндегі жктеме тоына атынасы: U=f(I₁) á½ë I_â =Const, n =Const боланда, бл генератор ысыштарындаы кернеуді згеру сипаттамасын крсетеді, мнда жктеме алыптыдан бос жріске дейін згереді генератор ысыштарындаы алыпты кернеулі U₁= U_1º амтамасыз ететін оздыру тоыны I₁ =I_1º шамасы траты болады.

 

3.12-сурет. Жктеме электр кедергісіні рилы згеру сипаты кезіндегі синхронды генераторды сырты сипаттамасы.

3.13-сурет. Синхронды генераторды «шу» тсілі бойынша параллель жмыс істеуге осылу слбасы.

 

Сырты сипаттаманы кмегімен, генератор кернеуіні жктемені алыпты шамадан бос жріске дейін жне керісінше жадайдаы згеруін U анытайды. Синхронды генераторды уат коэффициентіні ртрлі мндеріндегі сырты сипаттамасы 3.12 – суретте крсетілген.

Жктемелік сипаттамасы —генератор ысышындаы кернеуді жктеме тоы, уат коэффициенті мен генераторды айналуы згеріссіз кезінде, оздыру тоына туелділігі, демек: U=f(I_º), Cos=Const n =Const

Ол андайда болмасын эксплуатациялы тртіппен байланысты емес жне синхронды машинаны кейбір лшемдерін мысалы статор орамасыны индуктивті шашырандылы кедергісін х₁, анытауда кмекші ретінде пайдаланылады.

Генераторларды параллель жмысы.Ттынушыларды энергиямен здіксіз амтамасыз ету шін, электр станцияларында бір емес, бірнеше синхронды генераторлар орнатылады, олар бір желіде параллель істейді. Ттынушылар абылдайтын уатты згеруіне арай, тнгі немесе кндізгі кездерде, генераторларды белгілі саныны осуа немесе ажыратуа тура келеді. Ондаы масат, оларды алыпты жктелуі мен ПК-ні жоары болуына жету. атар реттейтін синхронды генераторлара жне реактивті уаттарды блу оздыру тоын згерту арылы алашы озалтышты айналдыру моментін немесе ротор полюстьеріні магнит аындарын згерту. Параллель істеуге осылан генераторларды алыпты кернеулері мен жиіліктері бірдей болуы тиіс. Желіге осар алдында генераторларды ысыштарындаы кернеу мен генератор осылатын желіні кернеулері бірдей болуына жетуі керек. Ол осылатын генераторды орамасындаы тоты згерту мен айналу жылдамдыын реттеу арылы атарылады. Бл міндетті шарт болып табылады жне генераторды желіге осана дейін атарылуы тиіс. Генераторды желіге осан стте, осылан генератор мен желіні аттас фазалары арасындаы кернеу нлге те болуы тиіс, ол шамды синхроноскоп деп аталатын 3.13 жне 3.14 – суреттерде крсетілген слба бойынша генератор мен желі ысыштарына жаланан ш ыздыру шамы арылы белгіленеді. Генераторларды параллель істеуге осуды бірнеше дістері олданылады. Соларды ішіндегі негізгілері шеу:

- шіруге осу;

- жгірме немесе айналатын сулеге осу;

- здігінен синхрондану дісімен осу.

 

3.14-сурет. Синхронды генераторды «жгіртпе суле» тсілі бойынша атарласа жмыс істеуге осу слбасы.

3.15-сурет. Синхронды озалтышты жмысшы орытынды сипаттамасы.

 

«шіруге» осу тсілі.3.13 – суретте шамды шіруге осу крсетілген. Желіге осылан генераторды жргізіп жне кернеумен айналу бойынша алдынала шарттарды орындаан со, шамдар бір мезгілде шіп, аз уаыттан со бірнеше секунда жанады. Егер шамдарды жану мен снуі бір уаытта болмаса, онда желі мен генератор фазалары йлеспегені, оны алпына келтіру шін генератордаы екі фазаны орынын (генератор ысыштарына жаланан екі сым) ауыстырады немесе оны айналу баытын згертеді. Сну мен жану уаытыны арасы аса лкен болмаса, осылан генераторды айналу жылдамдыын згерту арылы оны затыын реттеу керек. Генераторды осу, шамдарды толы снген стінде атарылады. Генераторды осылу стін длірек анытау шін шамдарды біріне атарластырып нлдік вольтметр осады.

«Жгірме сулені» осу тсілі.3.14 – суретте крсетілген. Мнда, шамдар кезекпен жанып снеді де, жгірме суле жасайды. Желі мен осылан генератор фазаларыны кезектесуі шіруге осу тсіліндегідей шамдар бір мезгілде жанып снеді. Мндай жадайда, генератормен желі штарыны фазалы сйкестену шін, екі фазаны орнын ауыстыру керек. Генераторды желіге осу, генератор мен желіні аттас фазасына жаланан бір шамы шкен жне айастыра осылан шамдар бірдей ызарып жанан стте (генераторды екі фазасы желіні фазасына сйкес келмейді) атару керек. Бл діс кезінде жгірме сулені жылдамдыы желімен осылан генераторды жиілігіні айырмасына сйкес болады. Егер осылан генератор жылдамдыы синхрондыдан аз болса, суле бір жаа арай, жылдамды синхрондыдан жоары болса – баса жаа жылжиды. Жгірме сулені озалу баытына арап, осылан генераторды жылдамдыын кбейту жне азайту ажеттілігі туралы баалауа болады. Оны снуге осу дісі атара алмайды. Егер шамдары шебер бойына бір алыпты орналастырса шамны кезекпен жанып снуі, суле айналып трандай сер туызады, бл дісті солай деп жиі атайды.

«здігінен синхърондау» дісімен осу тсілі.Синхронды генераторларды пареллель істеуге «здігінен синхрондану» дісімен осу тсілі мына ретпен жргізіледі. уелі генератор менфазаларыны кездесуі сйкестендіріледі. Содан кейін, оздырылмаан синхронды генератор білігіні айналуыны статор орамасы желіге осылан со пайда болатын магнит рісіні баытымен синхрондылыа немесе соан жаын шамаа жеткізеді. Осыдан кейін генератор желіге асинхронды машина ретінде осылып соны ізін ала роторды оздыру орамасына траты то беріледі. Генератор зі автоматты трде синхрондылыа тартылып, баса генераторлар мен желіні жмыстарын бзбастан біртіндеп жктеледі.

Синхронды электр озалтыш.Синхронды озалтыштар синхронды генераторлар мен асинхронды озалтыштара араанда, сіресе, шаын жне орташа уаттылары аз таралан. Олар негізінен озалтыш білігіндегі жмысшы жктеме шегіндегі аралыта айналымын траты стап труы керек ететін тетіктер мен машиналар жетегі шін пайдаланылады (соруыштар, компессорлар, прокат стандары жне т.б.). Синхронды озалтыштарды 3.15 – суретте крсетілген жмысшы сипаттамалары детте, уаттылыы бірдей асинхронды озалтыштарды жмысшы сипаттамаларынан арты болады. Алыса таратылан, сондай – а кп млшерде реактивті уат ттынатын азіргі заманы электр желілерінде біліктеріне жктеме тспей істейтін синхронды озалтыштар ке олданылады. Мндай синхронды машиналарды синхронды орын толтырыштар дейді, олар асаоздырылан синхронды машиналарды, желіге арты индуктивті уат беру, ал жете оздырылмаса индуктивті уатты желіден ттыну асиеттерін пайдаланады. Асаоздырылан синхронды озалтыщ бос жріс кезінде (синхронды конпенсатор) желіге осылан жне уат коэффициентін cos жасартатын электр конденсаторыны ызметін атарады.

 

 

3.9. Таырып 9.Кіріспе. Электр жетек тсінігін анытау. Электр жетегіні рамды слбасы. Классификация.

сынылатын дебиет:

1. Москаленко В.В. Электрический привод. М: Энергоатомиздат, 2000– 415 с.

2. Чиликин М.Г., Сандлер А.С. Общий курс электропривода. – М: Энергия, 1981. – 1981 г.

3. Басов А.М., Шаповалов А.Т., Кожевников А.С. Основы электропривода и автоматическое управление электроприводом в с.х. – М: Колос, 1972. – 344 с.

4. Шичков Л.П. Автоматизированный электропривод. Методические указания и задания. – М.: ВСХИЗО, 1986.

Электр жетегі дегеніміз – электр энергиясын механикалы энергияа трлендіретін электрмеханикалы жйе.

Электр жетегі - азіргі автоматты басару жне реттеу жйелерді ішіндегі те жауапты маызы бар техниканы саласы. Ол нерксіпті барлы тарауларында, транспортта, ауылшаруашылыта жне т.б. олданып, ндірілетін электр энергияны 70% ттынады.

Автоматтандырылан электр жетегі деп - жмысшы механизмні (машинаны) орындаушы ралын озалуа келтіру шін арналан электр озалту, трлендіру, берілу жне баскару рылылардан рылатын электрмеханикалы жйені атайды.

 

Электр жетегі туралы негізгі малматтар