Машиналар мен жабдытарды жндеуді технологиялы процессі.
Жндеу операциялары
Жндеу технологиясы ретінде жабдыты техникалы ресурсын алпына келтіру бойынша орындалатын жндеу жмыстарын белгілі реттілікпенен орындауды техникалы тсілін тсінуге болады.
Жалпы жадайда жабдыты жндеуді технологиялы процесі келесі реттілікте орындалады: 1) жабдыты жндеуге дайындау; 2) жабдыты жина бірліктер мен блшектерге блшектеу; 3) жина бірліктер мен блшектерді тазалау жне жуу; 4) тозан жне аау блшектер мен жина бірліктерді алпына келтіру жне ауыстыру; 5) блшектерді баылау, ааулыа тексеру жне срыптау; 6) машиналар мен аппараттарды растыру; 7) жабдыты сынау жне баылау;
Жабдыты жина бірліктерге блшектеу жабдыты раушы бліктерді бірттастыын жне жндеуге олжетімділігін сатай отырып келесі операцияларды келесі операцияларды кешенді орындалуымен жреді: 1) блшектер мен тйіндерді ктеру жне жылжыту; 2) брандалы жне престік осылыстарды блшектеуменен жне де тйіндік жне блшектік ааулыа тексеру.
Ауыр салматы тйіндер мен блшектерді ктеру жне жылжыту шін трлі ктеру-тасымалдау рылылары мен механизмдерін олданады: крандар (мсылы, кпіршектік жне ошаулы), талдар, тельдерлер жне кран-балкалар. Блшектеу барысында такеллажды аспаптар мен рылыларды жарамадылы жне жмысабілеттік кйін тексеру ажет.
Машиналар мен жабдытарды блшектеу барысында штирттері болмаан тйіндер мен блшектерді зара орналасу жадайын белгі соу, болу жау жне табалауменен белгілеп алу ажет. Жанасатын металл бйымдарда белгі соу шін электрокарандаштарды да олданады.
Бл жндеуден растыру барысында жанасатын бліктерді йкелісінен жадайын орнытыру,осыны нтижесінде деп келтіру жмыстарын орындалуа ммкіндік береді.
Блшектеуден со тйіндер мен блшектерді ластардан тазартады. Жуып тазартудан алдын блшектерді аттардан, ластар мен майлардан тазартады. аттардан механикалы немесе химиялы тсілмен тазартады. Химиялы тазарту тсіліндежиі 1 л суа 24 г каустикалы соданы, 35 г канциленген соданы, 1,5 г сйы шыны жне 25 г сйы сабын аралыстырылан ерітіндіні олданады. Жуу саталан ерітінді температурасы 80÷90 °С жадайда 23 са созылады.
Май мен ластардан аппаратураны тазалау шін керосинді жне содалы ерітіндіні буменен бірге беруді олданады. Бл кезде соданы ерітіндісі маймен бірге жеіл шайылатын майлы эмульсияны тзеді.
Аппаратураны атты шгінділерден тазартуды коррозия ингибитарларын араластыра отырып, 5 % тз ышылы ерітіндісінде атарады.
Блшектеу барысында жылжымайтын ажырамалы осылыстарда блшектеу мселесін орындау ажет.Жылжымайтын ажырамалы осылыстарды ажыратуда ажыратыштарды, пресстерді жне гидравликалы тсілдерді олданады. Блшектерді кері престеу барысында керіпрестеуге ажетті кшті лсіретуді шін амтушы блшекті ыздыру немесе амтылушы блшекті суыту технологиялы амалдарды олданады.
Блшекті ыздыруды май ваннасында батырумен немесе майды блшеккке юменен орындайды. Блшекті суыту шін ра мзды (-78 °С температурадаы) немесе сйы азотта (-196 °С температурадаы) атарады.
Престеу (керіпрестеу) шін ажетті кшті жуыша келесі эмпирикалы рнекпен есептеп алады:
P = 20 l
Мнда – сыылым, мин; l –престеп отырызу зындыы, мм:
Кез-келген блшекті растыру блшектеуге кері реттілікті жреді. растыру барысында бл реттілікті сатаумен атар блшекті зара орналасу жадайын баылауда орындау ажет.
Жндеуден кейінгі растыру, жаа блшекті растыруа келесі топтаы блшектерді келіп тсуіменен ерекшеленеді: 1) ммкін шама шегінде тозан, біра жндеу операциясыны айта пайдалануа болатын блшектер; 2) алпына келтірлген блшектер 3) жаа блшектер. Осы себепті растыру слесарлы жмыстарды олданумен жреді.
Конусты роликті подшипниктерді, радиал-тіректі шарикподшипнтктерді жне баса да сас рылыларды растыруда, реттеп кейбіреуін ммкіндігі болатындай жадай амсыздануы ажет.
Біліктерді растыру барысында келесі операциялар орындалады: салынан белгілер мен лшемдер бойынша біліктерді орнытыру; білікті горизонталдылыы мен вертикалдылыын, параллельдігін, зара перпендикулярлыын жне остестігін тексеру.
Тісті берілісті растырылуы келесі операцияларды орындалуын арастырырады: 1) біліктерді зара орналасуын, тісті доалаты отырызылуы мен бекітілуін тексеру; 2) ажетті радиал жне бйірлік саылаулыты амтамасыздалуын; 3) тістерді жмыса беттеріні жанасуын тексеру;
Червякты берілістерді растыру барысында червякты доала тістеріменен бірігуіні дрыстыына назар аудару ажет. Бл кезде тісті доалаты орташа жазытыы червяк осіменен сай келуі тиіс, централды ашыты сызбаа дл сай келуі тиіс, бйірлік саылаулы ілігуде техникалы талаптара сай келуі.
Белбеулі берілісті растыру подшипниктерді, біліктерді, остерді зара орналасу жадайын жне белбеулерді ілінуін орнытыру, тексеру жне тзетумен жреді.
Шпонкалы осылыстарды растыру келесі талаптарды анааттандыруы ажет: 1) аршыты ке ырына сыналы шпонканы жатысуы бкіл зындыында біркелкі болуы тиіс, ал шпонканы бршігі шыыы жадайда керітпешті 0,8-1,0 шпонка биіктігінен аспайтындай ашытыта орнатылуы тиіс: 2) призмалы шпонкалы осылыста ешандай тербеліс пен ыысу болмауы тиіс: 3) жылжымалы шпонканы жергілікті ыысуы мен сыналауын бадарлау ажет.
Жылжымалы жне жылжымайтын шлицалы осылыстарды растыру барысында олмен айналдырандаы айналу моментіні серінен болатын "сыылу" мен "тербеліске" баылау жасау керек.
Айналу блшектерін тепе-тегеру. Тепе-тегеру айналу блшектерін алпына келтіруді спецификалы тсілі болып табылады. Бл кезде оларды тозу жне жндеуден кейінгі жоалан тепе-тесіздігін алдымен статикалы , сонан со динамикалы алпына келтіреді. Сонымен атар, тепе-тесіздік брыс растыруды нтижесі болып табылады. Статикалы немесе динамикалы тепе-тегеруді олдану шегін анытайтын факторлар, бл блшек зындыыны атынасы L/D мен айналу жиілігі n. Іс жзінде, жиі аралас тепе-тесіздік кездеседі. Бл кезде е алдымен орытынды кшті азайту шін статикалы тепе-тегеруді, сонан со динамикалы тепе-тегеруді олданады.
L/D
 |
N·10-3 айн/мин
1 сурет. Статикалы жне динамикалы тепе-тегерулер шекарасы.
I – статикалы тепе-тегеру аумаы; II – аралы аума; III – динамикалы тепе-тегеру аумаы;
Блшектерді баылау жне аауа тексеру. Жабдыты блшектеу процесінде штасып ааулыа тексеруді олданады. Ааулыа тексеру аау ведомстін тзу жне аау блшектеріні схемасы мен нобайын тзумен аяталады. Алдын ала ааулыа тексеру жабдыты жндеуге тотатар алуан орындайды. Алдын ала аауа тексеруде машинаны наты функционалды крсеткіштерін адаалайды – йкелісу тораптарыны ызу температурасын, дірілді, соыны болуын жне соыны шыстын жне т.б.
Тйінді аауа тексеруде тйінні берілген зара орналасу жадайынан ауытуын, наты техникалы кшін тексереді. Блшектік аауа тексеруде айта олдануды ммкіндігі мен талап етілген жндеу сипатын анытау орындалады. Сонымен атар блшектерді келесі топтара срыптайды:
1) Тозу шамасы лшем шегінде жне айта олдануа жарамды блшектер;
2) Тозу шамасы лшем шегінен асан жне жндеуге жарамды блшектер;
3) Тозу шамасы лшем шегінен асан жне жндеуге жарамсыз блшектер;
Блшек кйін анытау шін сырттай баылауды, лшеуді, мондай-а жасырын аауларды анытауа ммкіндік беретін дістерді олданады – магниттік жне ультрадыбысты аау кшіруді, рентгенграфияны жне т.б.
Сынау
Машиналар мен жабдытарды жндеу процесіні аятаушы кезеі, бл беріктікке жне тыыздыа сынау, бос жріс жне жмысшы тртіпте тсірумен сынау.
Ри шамасы беріктікке сынау барысында жмыс ысымына жне температураа туелді. Беріктікке сынау пневматикалы жне гидравликалы тсілдермен жреді. Рр0,5 Мпа ысымда жмыс істейтін аппараттар шін баылау ысымыны шамасын 1,25 Рр райды.
Тыыздыа сынауды жаныш, жарылысауіпті жне улы заттарменен жмыс істейтін аппараттар шін орындайды. Тыыздыа сынауды ауа немесе инертті газ кмегімен орындайды.
Лекция 8